Relacje społeczne świata antycznego w świetle teorii kratyzmu

We współczesnej psychologii historyczno-kulturowej dzieła literackie i dokumenty historyczne stanowią ważne źródło informacji na temat przeżyć psychicznych ich autorów i ludzi minionej epoki. Był to problem szczególnie istotny także dla przedstawicieli szkoły lwowsko-warszawskiej. Obok teorii czynności i wytworów Kazimierza Twardowskiego, znaczącą rolę odegrała teoria kratyzmu Władysława Witwickiego, w świetle której przeprowadzono pierwszą w dziejach psychologii polskiej psychologiczną analizę platońskich Dialogów i nowotestamentowych ewangelii. Czy wskazany prawie sto lat temu kierunek poszukiwań był właściwy i czy wnosi on obecnie coś istotnego do psychologicznych badań nad dokumentami historycznymi, odpowiada w pewnym stopniu niniejsza monografia (ze Wstępu). Podstawą badania Autor czyni teksty pisane antycznego Izraela (Stary Testament) i chrześcijaństwa I w. n.e. (Nowy Testament) oraz teksty arabskie z okresu narodzin islamu VII w. (Koran). Wnioskowania zaś o zmiennych psychologicznych dokonuje na podstawie wskaźników językowych i zmian obecnych w analizowanych tekstach. Niezwykle ciekawe badania psycholingwistyczne utwierdziły Autora, iż dążenia kratyczne jak też sposób ich zaspokajania, zmieniają się historycznie i zależą od stopnia rozwoju i zorganizowania społeczeństwa (z recenzji prof. Jadwigi Muszyńskiej).