Za grobem

Australijski historyk Philip C. Almond przedstawia w tej książce „historię życia po śmierci”, to znaczy rozumienie życia pozagrobowego i wyobrażenia o nim od epoki starożytnej po chrześcijańską ze szczególnym uwzględnieniem przełomowego dla nowożytności XVII i XVIII wieku. Te zagadnienia z opisywanej przezeń historii idei mają u podłoża dwa bieguny, wokół których skupia się chrześcijańskie myślenie minionych stuleci o życiu po śmierci: zmartwychwstanie ciała i nieśmiertelność duszy. Na niezwykle bogatym, erudycyjnym materiale historycznym śledzimy ewolucję pojmowania stanu po śmierci, zmienną rolę czyśćca i raju, przemijającą piekła, kontrowersje wokół miejsca przebywania ciał w życiu pozagrobowym do dnia Sądu Ostatecznego i potem, kwestię ich zmartwychwstania. Doktrynalny problem przewijający się przez całą książkę (i zapładniający całą chrześcijańską myśl o życiu pozagrobowym) polega na pytaniu, czy zmartwychwstanie nastąpi w jakiejś formie od razu po śmierci, czy dopiero w Dniu Ostatecznym. I nawet jeśli współcześnie spory wokół tych idei osłabły, to dokumentowany przez Almonda ogrom poświęcanej im w przeszłości energii stanowi, jak pisze sam autor, „świadectwo nadziei na przedłużenie życia poza grób”, i wyraża pragnienie „światła po drugiej stronie mroku śmierci, najwyższego dobra po drugiej stronie doczesnego zła i ostatecznej sprawiedliwości naprawiającej ziemskie krzywdy”.