Lance w dół. Pośród wystrzałów w Moskwie

Lance w dół. Pośród wystrzałów w Moskwie. Ryszard Bolesławski
Edycja źródłowa w przekładzie i opracowaniu Krzysztofa Mroczkowskiego
Lance w dół to fascynująca powieść Ryszarda Bolesławskiego – o Moskwie w dniach przewrotu bolszewickiego 1917. Ryszard Bolesławski był wybitnym polskim reżyserem, którego pokochał przedwojenny Hollywood. Oto otrzymujemy ją w znakomitym przekładzie i opracowaniu Profesora Krzysztofa Mroczkowskiego. Trudno uwierzyć, że pierwsze wydanie Lanc w języku ojczystym Bolesławskiego ukazuje się dopiero dziś, w 92 lata po amerykańskim pierwodruku.

Dlaczego dopiero teraz? Bo nikt wcześniej nie podjął się trudu przebrnięcia przez topografię i zakulisia wydarzeń i liczne zagadki personalne, historyczne oraz stylistyczne. Polską edycję Lanc Profesor Mroczkowski opatrzył w równie jak tekst przekładu błyskotliwe a nieobecne w amerykańskim oryginale –ilustracje. I tak oto wędrujemy przez Miasto, w którym kule były szybsze od myśli, a ludzie bywali okrutni i wielkoduszni, podli i heroiczni.

Co więcej, świetne przypisy wyjaśniają geografię zdarzeń i rozszyfrowują protagonistów. Widać w nich cały kunszt Krzysztofa Mroczkowskiego jako historyka i edytora. Z punktu widzenia tekstologii bowiem jest to wzorcowa edycja źródłowa. Zatem „Wstęp edytorski” może służyć jako busola metodologiczna dla badaczy chcących publikować źródła literackie. Są wreszcie Lance intrygującą lekturą dla wszystkich interesujących się postacią Ryszarda Bolesławskiego, aktora, pisarza, reżysera. Warto także przypomnieć, że był on pierwszym  w historii polskim reżyserem, którego filmy zdobywały nominacje do Oscarów jeszcze przed II wojną światową.

Lance w dół, czyli okiem filmowca
Oddając w Państwa ręce pierwsze polskie wydanie Lanc w dół mamy nadzieję, że dzieło Bolesławskiego zyska właściwy odbiór jako obraz epoki i źródło historyczne. Bowiem można tę powieść traktować jako źródło historyczne na szczególnych zasadach. Jak sami Państwo będą mieli okazję się przekonać, publikacja Bolesławskiego swoją strukturą przypomina nieco grę w skojarzenia. Jednak wszystkie podrozdziały tworzą spójną, wręcz filmową całość, a poszczególne części płynnie i chronologicznie-problemowo łączą się tematycznie, zazębiając się i uzupełniając. Dzieło w swym zamyśle ma na celu zwrócenie uwagi na szerszy kontekst opisywanej problematyki. W mojej ocenie Bolesławski stawia się w pozycji uważnego obserwatora – filmowca, który potraktował opis tych historycznych chwil jak zadanie filmowe.

Mamy nadzieję, że niniejsza praca wzbogaci dotychczasowy stan wiedzy o genezie, przebiegu i skutkach rewolucji październikowej w Moskwie. Myślimy także, ze ten plastyczny obraz pozwoli na zupełnie inne spojrzenie na historię tego fascynującego społeczeństwa i jego kraju. Jest to pozycja niewątpliwie autorska, która przez zawarte w niej myśli i tezy jest interesującym i wartościowym materiałem dla badaczy historii politycznej, wojskowej czy teatralnej. W zamyśle praca ta może być również punktem wyjścia dla dalszych badań i opracowań. Narracja Bolesławskiego jest na tyle bezstronna, iż pozwala na wyrobienie u czytelnika jego osobistego stosunku do omawianej problematyki. Tym samym Bolesławski przekazuje narzędzie, które ma niebagatelne znaczenie w procesie interpretacyjnym dziejów początków XX wieku.

3 wstępy jako krytyczny komentarz do dzieła
Dołączamy fragment książki zwierający trzy słowa wstępne, będące kluczami do jej odczytania. Pierwszy wstęp (a w zasadzie jak to jest ujęte- „Zamiast wstępu”)  napisany przez Dyrektora Teatru im. Stanisława Witkiewicza w Zakopanem Andrzeja Dziuka, mówi o literackich walorach powieści a w zasadzie w kompozycji gotowego scenariusza filmowego. Drugi wstęp profesora Krzysztofa Mroczkowskiego przybliża nam sposób podejścia do powieści jako źródła prowadzącego do faktu historycznego . I wreszcie trzeci wstęp edytorski, również Krzysztofa Mroczkowskiego naświetla nam wyzwania edytorskie związane z tą pozycją. Takie podejście pozwoli czytelnikowi zrozumieć jej język, odniesienia kulturowe i użyte konwencje  literackie.