Praska orgia

Amerykański powieściopisarz Nathan Zuckerman w połowie lat siedemdziesiątych trafia do Pragi, pogrążonej w głębokim cieniu, rzucanym przez wszechwładny w tej części Europy Związek Radziecki, w poszukiwaniu niepublikowanych rękopisów pewnego zamęczonego w latach II wojny światowej pisarza żydowskiego. W kraju, krępowanym gorsetem totalitarnego komunizmu, odkrywa trudną sytuację pisarzy podlegających zinstytucjonalizowanym prześladowaniom. Jednocześnie u tych prześladowanych pisarzy dostrzega dziwnie perwersyjną odmianę heroizmu.
Praska orgia, składająca się z dziennikarskich zapisków Zuckermana z jego pobytu wśród tych degradowanych przez państwo intelektualistów, to zaskakujące interludium w przemyślnie skomponowanym opus magnum Philipa Rotha o nieprzewidywalnych skutkach uprawiania sztuki.
Przez literaturę amerykańską przetoczyła w przedostatniej dekadzie XX wieku prawdziwa fala utworów, opartych na osobistym najczęściej zetknięciu z problemami Europy Wschodniej, m.in. Praska orgia Philipa Rotha.
Ta krótka powieść stanowi niejako apendyks do obszernej trylogii, której bohaterem jest sławny współczesny pisarz nowojorski, Nathan Zuckerman. Apendyksem i zwieńczeniem, choć - jak pokazała następna powieść, Counterlives - nie zamknięciem całego cyklu. Praska orgia dzięki swej środkowo-europejskiej scenerii pozwala Zuckermanowi spojrzeć na siebie z zewnątrz. Nie jest to spojrzenie całkiem serio, taka już bowiem natura Zuckermana, że - mówiąc słowami Rotha - "jego uwikłanie w komizm wynika z wciąż ponawianych zabiegów o ucieczkę z tegoż uwikłania komicznego".
Największym osiągnięciem Rotha w Praskiej orgii jest prawdopodobnie wplecenie wielu ludzkich losów w tak krótki tekst. Są to przede wszystkim losy Czechów - czy prawdziwe, czy skłamane, nigdy nie wiemy, jak nie może tego wiedzieć kilkudniowy gość. Do tego dodać trzeba losy przyszłe, potencjalne, łącznie z kafkowską nieco, ale przecież z drugiej strony prawdopodobną wizją własnego losu.