Rzeczpospolita Obojga Narodów Calamitatis regnum

Calamitatis regnum, II część trylogii Rzeczpospolita Obojga Narodów (opublikowana w 1967 roku), opowiada o burzliwych latach 1648–1696. Zakończone abdykacją panowanie syna Zygmunta III Wazy, Jana II Kazimierza (1648–1668), który toczył wojny z Kozakami (powstanie Chmielnickiego), z Rosją i Szwecją, przyniosło wyniszczenie kraju, chaos w życiu politycznym, sobiepaństwo i anarchię, utratę terytoriów i osłabienie znaczenia Rzeczypospolitej. Po rządach Michała Korybuta Wiśniowieckiego (1669–1677), władcy nieudolnego i uległego wobec magnatów, na tron wstąpił Jan III Sobieski, znakomity wódz i przewidujący polityk, który próbował, z miernym jednak skutkiem, wzmocnić władzę królewską. Jasienica szczególnie ceni tego ostatniego – 'króla, który walczyć musiał z rodzimymi królewiętami, lecz nie słuchał obcych ambasadorów. Gdyby losy umieściły indywidualność Jana III wśród bardziej sprzyjających okoliczności, może dziejom naszym przybyłby trzeci tytuł wielkiego mocarstwa'.