Zapis socjologiczny

Kiedy w 1978 roku Zofia Rydet zaczęła zdjęcia do swego największego cyklu, nic nie zapowiadało, że powstanie rzecz potężna. Fotografka, znana już wtedy szerszej publiczności, zbliżała się powoli do siedemdziesiątki. Wydawało się, że zrobiła dostatecznie wiele: opublikowała albumy Mały człowiek, Świat wyobraźni Zofii Rydet oraz Obecność, była nieustająco obecna w życiu wystawienniczym, bezustannie fotografowała. A jednak to dopiero pod koniec swojego życia twórczego, rozpoczętego stosunkowo późno, stworzyła jedno z największych dzieł w historii polskiej fotografii: niezwykle ważne i wybitne. Nadała mu nazwę Zapis socjologiczny 1978-1990 (ta druga data pochodzi od roku, w którym przestała fotografować). To w sumie około dwadzieścia tysięcy zdjęć, głównie portretów Polaków we wnętrzach, w znakomitej większości mieszkańców wsi. „Zapis” jest cyklem niebywale gęstym, składającym się z twardych, pozbawionych czułostkowości portretów ludzi patrzących prosto w obiektyw. Oni wszyscy wyglądają, jakby przygotowywali się do … no właśnie, by przejść do historii, tak są pewni swego; a także, ponieważ wiele tu osób starych, jakby mieli za chwilę, tuż po wyzwoleniu migawki, przejść na drugą stronę. Zofia Rydet. Zapis socjologiczny 1978-1990 to pierwsze wydawnictwo zakrojone na tak szeroką skalę, próbujące przybliżyć olbrzymi cykl, który nigdy nie doczekał się formy ostatecznej – ani za życia fotografki, ani później. Nie jest również przypadkiem, że książka powstała w Gliwicach, mieście, w którym Zofia Rydet spędziła znaczną część swego życia – mówi Grzegorz Krawczyk, dyrektor muzeum w Gliwicach. Wojciech Nowicki, autor wyboru zdjęć i eseju pisze: „W tych panach przestrzeni, możnowładcach osadzonych na mieszkaniach czy chałupach jest jakiś rys wielkości, nienaruszalna moc ludzi, którzy mogą wszystko: własne otoczenie kształtują jak im się podoba, choć, to też trudno przeoczyć, im są starsi, tym trudniej im walczyć z mnożącymi się przedmiotami”. Zapis socjologiczny jest również historią ludzi opowiedzianą przez towarzyszące im przedmioty, które przyrastają z czasem, by w końcu niemal ich zatopić. Wydawnictwo dofinansowało Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jest rezultatem wieloletniego projektu badawczego zajmującego się Zapisem Socjologicznym. Wzięły w nim udział: Fundacja Zofii Rydet z Krakowa; Muzeum Sztuki Nowoczesnej z Warszawy; Fundacja Sztuk Wizualnych z Krakowa oraz Muzeum w Gliwicach. Album liczy ponad 300 stron, zawiera niemal 200 zdjęć, w tym część nigdy przez Zofię Rydet nie wykorzystanych oraz ilustrowane kalendarium życia artystki.