Arcana

Panujący przez 62 lata cesarz Showa, za życia znany jako Hirohito, należy do najbardziej enigmatycznych i kontrowersyjnych mężów stanu XX wiekuJego oceny oscylują między obrazem bezwolnej marionetki w cudzych rękach po perfidnie zacierającego ślady własnych zbrodni, omnipotentnego dyktatora. Czy przed 1945 r. był władcą absolutnym w państwie oficjalnie konstytucyjnym? I czy po tej dacie naprawdę stracił wszelki wpływ na rządy? Analiza skąpych świadectw, które można uznać za rzetelne daje obraz daleki od proponowanych schematów.

Dążeniem każdego państwa bez względu na ustrój polityczny jest przetrwanie w czasie oraz przezwyciężenie zagrożeń.Cele te można osiągnąć m.in.: poprzez silną identyfikację obywateli z krajem oraz opracowanie systemu zarządzania państwem w czasie kryzysu. Jednym z narzędzi wykorzystywanych przez współczesne państwa do utrzymania swojej politycznej egzystencji są stany nadzwyczajne. Rzeczypospolita jako jedno z nielicznych państw europejskich w XX wieku jest przykładem wykorzystania w minionym stuleciu stanów nadzwyczajnych zarówno do zabezpieczenia bezpieczeństwa odrodzonego państwa w czasie wojny w 1919 roku czy obrony granic II RP we wrześniu 1939 roku, jak i do ochrony upadającego sytemu politycznego PRL w grudniu 1981 roku.Współczesne państwo polskie, bazując na własnej spuściźnie prawno-ustrojowej oraz doświadczeniach innych krajów, posiada opracowane w 2002 roku ustawy o stanach nadzwyczajnych, które w swych regulacjach są rozwinięciem postanowień norm konstytucyjnych, zawartych w rozdziale XI Konstytucji RP z 1997 roku. Celem wspomnianych aktów prawnych jest m.in.: ochrona egzystencjalna Polski, jak i jej konstytucyjnego ustroju państwa oraz bezpieczeństwo polskich obywateli, dla których Rzeczypospolita jest konstytucyjnym dobrem wspólnym.

Komu przeszkadza Pismo Święte?Kto chce zrehabilitować faryzeuszy?Między Drogą, Prawdą i Życiem a fałszywym miłosierdziem.Dlaczego Polacy są skazani na żydowską niechęć?Marcin Luter: buntownik czy Sługa Boży?Między homolandem a kalifatem. Czy żyjemy w czasach ostatecznych?Grób św. Piotra lekarstwo na przeintelektualizowanie wiary katolickiej.

Lwowska noc ukazuje martyrologię miasta. I męczeństwo ludzi. Tych, których naprędce zakopano w gigantycznych dołach, by kolejny, niemiecki okupant Lwowa mógł z dumą oznajmić, że miasto jest Juden frei!; tych, których zakatowano w więzieniach i siedzibach Gestapo i NKWD; elitę miasta rozstrzelaną przez Niemców na Wzgórzach Wuleckich; ofiary najstraszliwszych mordów dokonanych przez, teoretycznych, współgospodarzy tej ziemi: Ukraińców.Ta powieść, w której prawdziwe jest każde słowo, każda litera rozrywa serce, a sceny mordu rodziny głównego bohatera Lwowskiej nocy nie śmiałbym porównać do żadnej innej w literaturze polskiej.

Tomasz Burek (1938-2017) – krytyk literacki, eseista i historyk literatury. Od 1976 roku uczestnik opozycji demokratycznej, wykładowca na tzw. Uniwersytecie Latającym i redaktor podziemnego kwartalnika „Zapis”. Drukował także w „Kulturze Niezależnej” i „Pulsie”. Od 1991 r. współpracował z Programen II Polskiego Radia. Pracował w Instytucie Badań Literackich PAN. Opublikował m.in. zbiory szkiców: Zamiast powieści (1971), Dalej aktualne! (1973), Żadnych marzeń (1987), Dziennik kwarantanny (2001 – pierwsze wydanie), Dzieło niczyje (2001), Niewybaczalne sentymenty (2011). Dziennik kwarantanny – to jedna z najważniejszych książek krytycznych tego stulecia: fascynujący dziennik lektur jednego z najwybitniejszych krytyków literackich ostatniego półwiecza intrygujący obraz literatury polskiej lat 90. XX wieku i początku XXI w., a także poruszający zapis zmagań krytyka z chorobami współczesnej sztuki – ucieczką od metafizyki, tradycji, wartości. „Sprawy, o których pisał Tomasz Burek ponad 20 lat temu, są wciąż żywe, są wciąż nasze, a epoka kwarantanny wcale się nie skończyła, bo dalej żyjemy w przesileniu, w epoce wielkiej przebudowy, której rozstrzygnięcia – także w literaturze – są dalej niepewne. Zresztą – najważniejszy, najciekawszy w tej książce pozostaje ów suwerenny, wolny, odważny głos krytyka. W każdym razie zamykam ten tom sprzed dwu niemal dekad myśląc: dalej aktualne!” (fragment Posłowia prof. Macieja Urbanowskiego)

Andrzej Michał Sielski Sprawa Wallenberga. Raoul Wallenberg pochodził ze znanej szwedzkiej bankierskiej rodziny. Ukończył architekturę w USA. Jako sekretarz Poselstwa Królestwa Szwecji w Budapeszcie w latcach 1944-45 uratował życie tysiącom Żydów, udzielając im dyplomatycznej opieki. Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Budapesztu Wallenberg został aresztowany przez NKWD i wywieziony do Rosji. Mimo wielu dyplomatycznych interwencji kolejnych szwedzkich rządów, niestety mało zdecydowanych i nieskutecznych, nie udało się go odnaleźć. Dla odkrycia prawdy powstał w Szwecji Komitet Raoula Wallenberga, który nieprzerwanie, aż do dzisiaj, stara się odkryć prawdę i zmusić Rosjan do jej ujawnienia. Aby złagodzić międzynarodowy nacisk w 1989 r. przedstawiciele Komitetu zostali zaproszeni do siedziby KGB, gdzie przyrodnia siostra oraz brat Wallenberga otrzymali jego paszport oraz osobiste drobiazgi, a także sfabrykowane świadectwo (co zostało w Szwecji potwierdzone) zgodnu z datą 17 lipca 1947 r. Reszta dokumentów, mimo ,,mozolnych" poszukiwań w archiwach KGB, zaginęła. ,,W rzeczywistości - jak pisze Oleg Gordijewski i Christopher Andrew w książce KGB - w teczce Wallenberga, spoczywającej do dziś w archiwach, znajdują się dokumenty świadczące, że po wkroczeniu Armii Czerwonej do Budapesztu, NKWD usiłowało zwerbować go na agenta. Wobec odmowy i w obawie, że to ujawni, wywieziono go do Związku Sowieckiego. Podejmowane w Moskwie próby nakłonienia Wallenberga do współpracy również zawiodły. Rozstrzelano go nie później niż w 1947 r.". Andrzej Michał Sielski (ur. 1949 r. w Koszalinie) - ukończył finanse i rachunkowość na Politechnice Szczecińskiej. W latach siedemdziesiątych pracował jako główny księgowy w wielu przedsiębiorstwach, potem na Wydziale Finansowym Urzędu Wojewódzkiego w Koszalinie. W latach 1984-1985 był jednym z odbiorców i dystrybutorów korespondencji dla prasy podziemnej nadsyłanej z Afganistanu przez Lecha Zondka (brat cioteczny). Po tragicznej śmierci Zondka w Afganistanie i symbolicznym pogrzebie w październiku 1985 r., będąc pod stałą presją, inwigilowany przez SB, wyemigrował do Szwecji. W latach 1986-1989 był członkiem Komitetu Pomocy ,,Solidarności" w Lundzie. Pierwszy artykuł ,,Wspomnienie o Lechu" opublikował w 1987 r. w wydawanym w Paryżu miesięczniku ,,Kontakt". W latach 1992-1994 publikował artykuły w prasie koszalińskiej i olsztyńskiej (,,Głos Koszaliński" , ,,Głos Olsztyński"). Sprawa Wallenberga jest jego debiutem książkowym. Sielski przedstawia misję Wallenberga w Budapeszcie oraz próbuje odpowiedzieć na pytanie, co stało się z nim po aresztowaniu przez NKWD i jakie mogły być jego dalsze losy.

Prezentowana korespondencja posła saskiego w Warszawie Augusta Essena z ministrem spraw zagranicznych Saksonii Heinrichem Stutterheimem dowodzi, że król Stanisław August pełnił swój urząd tylko fikcyjnie, a władzę w istocie sprawował ambasador rosyjski i Katarzyna II. Rzeczpospolita, pozbawiona wojska i mająca wadliwą konstytucję, której wbrew woli państw zaborczych nie wolno było zmienić, pogrążała się coraz bardziej w niemocy, a król nadaremnie szukał oparcia w Katarzynie II. Imperatorowa zaś miała na uwadze nie dobro Polski, ale wyłącznie cele zaborcze i konsekwentnie je realizowała. Rosji wystarczało, że miała uległego króla i grupę wpływowych magnatów gotowych na jej usługi. Korespondencja ta pozwala zrozumieć, jak tragiczne było położenie Rzeczpospolitej, z którą nikt z mocarstw europejskich się nie liczył, a większość dyplomatów skłaniała się ku tezie, że kiedy wszystkie nieporozumienia między Prusami i Rosją zostaną złagodzone – ostateczny los Rzeczpospolitej zostanie przypieczętowany i zniknie z mapy Europy.

Wojciech Chmielewski, ur. 1969 w Warszawie, prozaik, autor tomów opowiadań Biały bokser (2006) wyróżnionego w VI edycji Nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza, Brzytwa (2008) nominowanego do Nagrody Mediów Publicznych Cogito, Najlepsza dentystka w Londynie (2014), powieści Kawa u Doroty (2010) nominowanej do Nagrody Angelus w 2011 r. i Belweder gryzie w rękę (2017). W 2017 r. został laureatem pierwszej edycji Nagrody Literackiej im. Marka Nowakowskiego przyznawanej dla autorów opowiadań. W 2018 r. otrzymał Nagrodę Literacką im. Cypriana Kamila Norwida za powieść Belweder gryzie w rękę. Autor słuchowisk dla Teatru Polskiego Radia. Opowiadania, eseje i recenzje publikował m.in. w „Rzeczpospolitej”, „Odrze”, „Borussii”, „Wyspie”, „Dialogu”, „Arcanach”, „Nowych Książkach”, „W drodze”, „Czterdzieści i Cztery”. Najnowszy zbiór opowiadań Wojciecha Chmielewskiego jest fascynującym portretem współczesnego miasta i jego zwyczajnych na pozór mieszkańców. Miasto przypomina tu labirynt, w którym krążą bohaterowie, błądząc, szukając, często upadając, ale czasem też znajdując jakieś światło, które daje im wolność i nadzieję. Chmielewski jest wnikliwym obserwatorem tego świata, bywa brutalny i okrutny w swoich opisach i diagnozach, ale przecież nigdy nie opuszcza go miłosierdzie dla jego bohaterów i ich skomplikowanych losów. Magiczne światło miasta zamyka przejmujący hołd dla Marka Nowakowskiego, który jest chyba adresatem, ale także patronem tej książki, zrodzonej z miłości do Warszawy. Tom potwierdza, że Chmielewski jest obecnie jednym z najważniejszych prozaików polskich. (Maciej Urbanowski)

Przystanek Biskupa Jana Prandoty – z rodu Odrowążów, który Od Białaczowa, Paryża, Modeny aż po Appalachy w Alabamie siedzi. Fundatorzy kościołów, klasztorów i grodzisk. Ród arcypolski. Iwo Odrowąż, św. Jacek Odrowąż, bł. Czesław i bł. Bronisława. Nikt wtedy nie liczył na mszy wiernych. Sami się liczyli wzrokiem. Cmentarz na żądanie. Raczej dla odwiedzających Umarłych. Lecz czasem można mieć wrażenie, Że na tym przystanku wsiadają z żywymi umarli. Jadą milcząc do Cichego Kącika – Legioniści Beliny, Żołnierze, powstańcy, na długi spacer pod Kopiec Piłsudskiego albo do miejsca wymarszu Z Oleandrów Pierwszej Kompanii Kadrowej. Druga ważna przesiadka – Nowy Kleparz. Aleja Słowackiego. „Imię moje tak przeszło jak błyskawica I będzie jak dźwięk pusty trwać przez pokolenia.” Nic z literatury – stragany z kwiatami, mięsem, owocami. Prawdziwy chleb wiejski, na zakwasie, ryby, Chińskie lornetki, zegarki, bielizna, wyroby z wikliny. Wszystko wymieszane jak papka w mózgach, Tych co wyciągają rękę po bezpłatną karmę „Metro” Dla ubogich duchem i pamięcią – na rogu pod latarnią. Fragment wiersza Podróży romantyczna autobusem 159

Andrzej Waśko – historyk literatury, prof. nauk humanistycznych, pracownik Uniwersytetu Jagiellońskiego, autor książek o literaturze polskiej (ostatnio Historia według poetów, 2015), wydawca, publicysta (Demokracja bez korzeni, 2009), redaktor naczelny dwumiesięcznika „Arcana”. W latach 2016-2017 jeden z koordynatorów prac nad nową podstawą programową języka polskiego. Obecnie doradca Prezydenta RP i członek Narodowej Rady Rozwoju. O edukacji literackiej jest zbiorem szkiców określających podstawowe wymagania, jakim powinno sprostać szkolne nauczanie języka polskiego. „To, czego uczą i czego wymagają od młodzieży poloniści w szkołach, a humaniści na uniwersytetach, ma kluczowe znaczenie dla stanu polskiej tożsamości i kultury. Dlatego mam nadzieję, że publikacja ta trafi nie tylko do rąk nauczycieli języka polskiego, ale także do innych czytelników, w jakikolwiek sposób zainteresowanych teraźniejszą i przyszłą kondycją polskiego intelektu i polskiej duszy”. (ze Wstępu)

Bohuslav Reynek (1892-1971) – czeski poeta, tłumacz, malarz i grafik. Urodził się w Petrkovie k. Německiego (Havlíčkovego) Brodu. Po zdaniu matury przez rok studiował w Wyższej Szkole Technicznej w Pradze, po czym wyjechał do Bretanii. Po powrocie nawiązał współpracę ze znanym edytorem, Josefem Florianem, m.in. przy wydawaniu serii „Dobré dílo”, na którą złożyło się ponad 150 tytułów książek z dziedziny filozofii i beletrystyki czeskiej oraz światowej. Dzięki jego wysiłkom translatorskim czytelnicy czescy mogli zapoznać się z twórczością takich poetów, jak L. Bloy, Ch. Péguy. F. Jammes, P. Claudel czy O. W. Milosz. We Francji Reynek poznał poetkę, Suzanne Renaud, z którą w r. 1926 zawarł w Grenoble związek małżeński. Oboje wraz z dwoma synami powrócili w r. 1936 na stałe do Petrkova. Debiut poetycki Reynka, który zajmował się równocześnie malarstwem i grafiką, nastąpił w 1918 roku. Cała jego twórczość, na którą składa się kilkanaście tomów poezji oraz setki prac graficznych, przeniknięta jest duchem chrześcijańskim, bliskim mistycyzmowi. Widać w niej też wyraźne wpływy pieśni ludowej i poezji barokowej. Inspiracja przyrodą i krajobrazem ma tu charakter uniwersalny i stanowi próbę wyrażenia głębszych pokładów duszy, kierującej się prawdami ewangelicznymi. Bohuslav Reynek to poeta wybitny, ciekawy, o niezwykłej, dramatycznej biografii (prześladowania przez komunistów w powojennej Czechosłowacji, zakaz publikacji, konfiskata majątku). Rówieśnik naszych Skamandrytów, Reynek inspirował się w swoich wierszach czeskim folklorem i europejskim modernizmem, tworząc własny, oryginalny model poezji, przenikniętej przede wszystkim chrześcijańską duchowością. (…) Obszernego wyboru wierszy Reynka i ich świetnego przekładu dokonał Andrzej Babuchowski, znakomity tłumacz, który doskonale wywiązał się ze swego zadania, dając książkę reprezentatywną i po prostu piękną. (prof. Maciej Urbanowski) Przyjrzyjmy się wizjom wyrytym w miedzi i odciśniętym na papierze: Chrystus krzyżowany na pastwisku wśrod owiec, osuwający się w objęcia Matki przy studni, nagie krzaki w zimowym ogrodzie jak korona cierniowa, ptasie tropy na śniegu jako znak zmartwychwstania... Istotą życia Reynka była głęboka wiara, która przenikała codzienność, zamieniając swojską okolicę w mistyczną Ziemię Świętą. Pokorny uczeń Maryi wizytówką współczesnych Czech, gdzie katolicyzm wciąż kojarzy się z opresyjną władzą Habsburgów? Mistyk wielbiony w kraju uznawanym za najbardziej ateistyczny na świecie? Nieprawdopodobne. A jednak prawdziwe. (fragment Wstępu Wojciecha Wencla)

Cóż, w każdej epoce spora część ludzkości mogła stwierdzić/stwierdzała przynajmniej raz, że „młodość nie radość”, a w każdym razie nie „sama radość” od świtu do nocy, problemów nie brak, dorosłym też nielekko, co zauważa się najpóźniej pod koniec podstawówki, jeśli nie jest się tępakiem albo księciem z bajki wyrosłym w luksusie. Bohaterowie tej powieści, trzynasto-czternastolatki z krakowskiego osiedla, wiedzą, na jakim świecie żyją i chociaż ta akurat gromadka nie trafiła najgorzej w życiu rodzinnym, to jednak każde z nich czuje się oszukane przez dorosłych. A dookoła skrzeczy Peerel, od czasu do czasu pomachując zomowską pałą, chociaż stan wojenny oficjalnie zawieszony - czy odwołany, dzieci dokładnie tego nie wiedzą, nie informuje się ich o niczym i bardzo wiele jest tematów, przy których nawet we własnych mieszkaniach dorośli ściszają głos i oglądają się za siebie. Jest połowa lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku, do przemian ustrojowych jeszcze parę lat zostało, niewielu wierzy, że nadejdą, wielu zastanawia się nad emigracją, ale niektórzy wracają, co wydarzyło się w sąsiedztwie Kokosanek. I na takim tle pączkuje uczucie dwojga bohaterów, nieśmiało, delikatnie i, niestety, z perspektywą rozstania.

Niezwykłe losy Krzysztofa Grabowskiego, arystokraty, lotnika 301 Dywizjonu Bombowego, pierwszego Polaka, który samotnie przepłynął Atlantyk.

Polonia aeterna Wojciecha Wencla nieprzypadkowo ukazuje się w roku wielkiego jubileuszu odzyskania niepodległości. Nawiązując do dawnych arcydzieł malarstwa, muzyki i literatury, poeta próbuje zrekonstruować uniwersum narodowej wyobraźni. Czytelnik znajdzie tu zarówno metafizyczne mapy utraconych Kresów, jak i zmysłowe pejzaże Krakowa, Tylicza czy Lanckorony. Jednak centralnym punktem w kosmosie Wencla pozostaje jego rodzinna Matarnia, a najdoskonalszą formą tej „Miłości, co gwiazdy porusza i słońce” – konkretna miłość małżeńska. Byliśmy szczęśliwi latem po wieczornej mszy patrzyliśmy na miasto spod kościoła karmelitów i wydawało nam się że stoimy na wzgórzu Syjon gdzie król Dawid umieścił Arkę Przymierza zakonnice gęsiego schodziły na spoczynek kilka staruszek zgiętych pod ciężarem krzyża i jedna nowicjuszka – dziewczynka jeszcze ­– balansująca na żółwim grzbiecie krawężnika jakby uczyła się chodzić po wodzie – pomyślałem jakby uczyła się chodzić po wodzie – powiedziałaś a potem długo milczeliśmy patrząc w stronę Lwowa z którego została tylko ściana płaczu (Wieczór w Przemyślu)

Jacek Kordel (ur. 1988) – absolwent Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego (2012), w którym obronił też doktorat (2017). Zainteresowania naukowe: historia dyplomacji, dzieje Rzeczypospolitej i Rzeszy Niemieckiej w epoce nowożytnej. Książka naświetla drogę wiodącą do „saskiego przewrotu przymierzy”, czyli do sasko-pruskiego sojuszu z 1778 r. Co skłoniło młodego elektora Fryderyka Augusta III do porzucenia tradycyjnych związków z Wiedniem i poszukiwania pomocy u Fryderyka Wielkiego, który z wielką pilnością i niezwykłą systematycznością niszczył Saksonię niemal od pierwszych dni swego panowania? Rozwiązanie tej zagadki przyniosły poszukiwania archiwalne w Dreźnie, Wiedniu i Berlinie, a także w innych zbiorach niemieckich i francuskich. „Nader istotna (…) jest konstatacja, że marzenie o „Trzecich Niemczech” (jako związku mniejszych terytoriów mających stanowić polityczną przeciwwagę dla dominujących Austrii i Prus) było jedynie iluzją. Po wojnie siedmioletniej i pierwszym rozbiorze Polski siła dwóch niemieckich potęg wzrosła na tyle, że mniejsze państwa (…) zabezpieczenia swoich interesów poszukiwać musiały w związkach z jednym z tych mocarstw”. „Bardzo interesujące jest również pytanie, (…) w jakim stopniu rozważania nad rozwojem sytuacji politycznej w końcu XVIII w., do czasu powołania do życia Fürstenbundu i wybuchu rewolucji francuskiej, przybliżyć nas mogą do odpowiedzi na pytanie, dlaczego Rzesza Niemiecka, jako związek suwerennych państw w XIX w. zniknęła z europejskiej sceny politycznej”. z recenzji prof. dr. hab. dr. h. c. Michaela G. Müllera „Omawiana praca stanowi przykład historiografii solidnej i precyzyjnej. (…) Przy tym podkreślić trzeba, że autor, operując na poziomie bardzo szczegółowym, potrafił dostrzec głębsze znaczenie omawianych wydarzeń, trafnie wpisując je w szerszy kontekst zjawisk na niemieckiej i europejskiej scenie politycznej”. z recenzji prof. dr. hab. Christopha Augustynowicza

Jak daleko to próba poetyckiego bilansu życia mężczyzny, który znalazł się w symbolicznej ,,połowie drogi"".Zwykło się mówić, że to czas działania ,,demona południa"", pora kryzysu wieku średniego.Jednak i kryzysmoże być szansą, by zobaczyć życie w innym świetle, poszukać odpowiedzi na pytanie, które w Księdze Rodzaju stawia Adamowi Bóg: ,,Gdzie jesteś?"".Współczesny Adam przygląda się więc raz jeszcze własnej wędrówce przez żywioły i z niejasnych splotów zdarzeń próbuje wysupłać nić przewodnią.Czy w życiowym tyglu narodzi się światło, które towarzyszyć będzie bohaterowi w dalszej drodze w nieznane?Szymon Babuchowski (ur. 1977) - poeta, dziennikarz ,,Gościa Niedzielnego"", doktor nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa, wokalista zespołu Dobre Ludzie. Opublikował tomy wierszy Sprawy życia, sprawy śmierci (2002),Czas stukających kołatek (2004), Wiersze na wiatr (2008), Rozkład jazdy (2011) oraz wybory Drzewo pomarańczowe (2011) i Zanim przyjdziesz (2014). Ta ostatnia książka, zawierająca wiersze religijne i metafizyczne, nominowana została w 2015 r. do Orfeusza - Nagrody poetyckiej im. K.I. Gałczyńskiego.

W wybranych zbiorach wierszy autor podejmuje refleksję nad treścią i sensem nie tylko swojego życia. Pyta o miejsce człowieka zarówno w historii, jak i w wieczności. Stara się je rozpoznać w świetle poetyckiego słowa, które czerpie swą siłę nade wszystko z miłości i prawdy.

Triumf literatury polskiej. Swoją nową powieścią Wiesław Helak przywraca jej wielkość, bezpowrotnie - zdawałoby się - utraconą wraz z odejściem w przeszłość Sienkiewicza i Reymonta, Żeromskiego i Orzeszkowej. Do tej ostatniej pisarz nawiązuje wprost tytułem swojej książki, najprostszym z możliwych, a przecież mówiącym wszystko - Nad Zbruczem. Odnalazł w niej Helak czysty, wręcz krystaliczny ton polszczyzny, stylistyką wywodzący się od Jana Kochanowskiego i Biblii Jakuba Wujka. Ewangeliczna nuta pobrzmiewa tu zresztą co i rusz; jeśli ktoś nie wiedział, co to jest literatura katolicka i czym być może w najwspanialszych swoich porywach, to teraz już wie. Wiesław Helak opowiada o Polsce, której nie było, która istniała jedynie w pamięci i w snach naszych przodków, a której bronili przed rosyjską, a później sowiecką przemocą, przed terrorem germanizacji, ale i wynarodowieniem, do czego zachęcał trzeci z zaborców - austriacki, może najbardziej podstępny. Opowiada o determinacji i heroizmie tych, o których Zygmunt Krasiński przedwcześnie, ale jednak proroczo napisał, że zniknęli z powierzchni ziemi i wielkie milczenie jest po nich. Otóż, Helak to milczenie przerywa. Nieprzypadkowo sytuując fabułę swej powieści u stóp Okopów Świętej Trójcy. W trakcie lektury Nad Zbruczem nie natrafimy na choćby jeden fałszywy ton. Zgodnie z dewizą ojca Konstantego, bohatera powieści, podporządkowana jest ona dwu zasadom: harmonii i piękna. Dobro nazywane jest tu po imieniu, podobnie jak zło; o żadnych relatywizmach czy względach poprawnościowych nie ma mowy. Kto to powiedział? ,,Jestem Polakiem - więc mam obowiązki polskie: są one tym większe i tym silniej się do nich poczuwam, im wyższy przedstawiam typ człowieka." No więc, Nad Zbruczem jest książką o dążeniach do osiągnięcia możliwie najwyższego stopnia człowieczeństwa. Na drodze tej Konstanty upada, lecz podnosi się, ponosi klęski, by w rezultacie zwyciężyć, dokonuje błędnych wyborów, ale potrafi winy te odkupić.

Inspiracją dla warstwy historycznej książki stała się legendarna organizacja podziemna w stanie wojennym i po nim: Solidarność Walcząca i jej niezłomni przywódcy, Kornel Morawiecki i Hanna Łukawska-Karniej, a także inni bohaterowie tamtych czasów. Autor posługuje się bezlitosną satyrą na współczesną Polskę, na pogrążone w mistyfikacji intelektualne elity. Pokazuje absurdy władzy, spustoszenie moralne i duchowe społeczeństwa. Powieść pełna gorzkiej ironii, w której świat realny miesza się ze światem magicznym.

Do Kraju Gerazeńczyków idzie się przez pustynię. Podróż jest długa i wyniszczająca. Nie każdy jej podoła. Powiadają, np. Ewangelia św. Marka, 5 1-20, że Kraj Gerazeńczyków leży po drugiej stronie Jeziora. Ale tak było chyba kiedyś. Dzisiaj rozciąga się już po obu jego brzegach. Wszyscy chyba staliśmy się mieszkańcami tej krainy. Uzdrowiciela wita tu wrzask opętanego, a żegnają Go, by sobie poszedł. Bo Kraj Gerazeńczyków to raczej stan ducha niż kraina geograficzna…