Sic!

Nie wszystkie znaki dają się odczytać i zrozumieć – zwłaszcza te przynoszone przez myszy, koty, jeże, ćmy i opadające płatki kwiatów. No i przez inne okruchy rzeczywistości. Już samo zauważenie tych znaków jest dużą sztuką. Można się tylko domyślać, że wymaga ona osobliwego skupienia i bolesnej czasem samotności w chatce z pękniętą szybką. Robert je zauważa. Więcej nawet – idąc tropem dawnych poetów Dalekiego Wschodu, nauczył się je zapisywać. Dzięki temu czytelnicy jego tanek stają przed szansą, by dociekać ich znaczenia na własną rękę.

Ułożona przez Ryszarda Engelkinga księga listów przedstawia burzliwą historię chyba jedynej miłości Flauberta, która przypomina trwały związek – wobec Luizy Colet ten oddany sztuce samotnik zdobył się na maksimum tego, na co było go stać. Wyjątkowość tej relacji na tle innych, czysto seksualnych i przelotnych więzi, dla Gustawa oczywista, umyka jednak Luizie, która żąda niemożliwego: chce, aby Flaubert kochał ją w bardziej konwencjonalny sposób. Perswazje Gustawa, który stara się przekonać o swoim uczuciu, w serii oryginalnych analiz objaśnia swoje zachowanie i odpiera zarzuty o rzekomą oschłość, to jeden z dwóch wielkich tematów tej książki. Drugim jest Pani Bovary i praca nad nią, o której autor pasjonująco opowiada, dając wykład swojej estetyki powieściowej. Wybór zawiera ponad trzy czwarte listów Flauberta, niektóre we fragmentach. „Większe i poważniejsze luki w tej korespondencji – pisze we wstępie tłumacz – wynikają z braku listów Luizy. Znamy jedynie bruliony kilku, które czytelnik znajdzie tu w całości. Głos Luizy słychać również w cytatach z jej listów przywoływanych nierzadko w odpowiedziach Flauberta i – pełniej – we fragmentach Memorandów, datowanych notatek, z których wybrano praktycznie wszystko, co odnosiło się do Gustawa, i chronologicznie wpleciono między jego listy. Przytoczono także kilkanaście listów napisanych przez świadków opowiadanych wydarzeń”. Powstała właściwie powieść w listach, która na przykładzie Gustawa i Luizy odkrywa cały świat miłosnych cierpień i rozkoszy.

Czterdzieści dwa listy Rilkego do Balladyny Kłossowskiej, matki malarza Balthusa, można czytać na wiele sposobów: jak dzieje romansu, jak świadectwo duchowości europejskiego modernizmu, jak spowiedź dziecięcia wieku, albo jak liryczny traktat estetyczny. Korespondencja z lat 1919-22, ułożona w cykl nie pozbawiony starannie budowanej dramaturgii, daje świadectwo nie tylko życia intymnego wybitnego poety, lecz staje się pretekstem do podjęcia wysiłku autoanalizy, a może i autokreacji. Zarazem jest ona zapisem rozpiętych między ekstazą a rozpaczą stanów wewnętrznych poety, walki z niemocą twórczą, obsesji stworzenia dzieła, dla którego miłość była pożywką jak i przeszkodą. Listy te, wydane po raz pierwszy w 1950 roku, stanowią wybór z ogromnej spuścizny epistolarnej, którą pozostawili po sobie Rilke i Merlina, jak zwykł nazywać Balladynę Kłossowską. Dopełnieniem tomu są listy Rilkego do Balthusa, esej o kocie Mitsou stanowiący wstęp do debiutanckiego tomu rysunków Balthusa, jak również opublikowane dopiero po śmierci Merliny zapiski z tego okresu, które wraz ze szkicami niewysłanych listów do niej zebrał i zdeponował pod zbiorczym tytułem Testament.

Ptaków słucham od dzieciństwa i nawet o niektórych pisywałem, co prawda prozą. Tamtego roku maj przyszło mi spędzać w Zakopanem. Przy pensjonacie stoi kilka drzew. Co dzień o świcie i wieczorem z samych czubków perorowały uparcie drozd i kos, osobno, na przemian, obaj mistrzowie w swojej klasie. Pomyślałem, że czas najwyższy, by im, a i całej reszcie, za wszystko serdecznie podziękować. I stąd ten zbiorek.

Polska nie jest wyjątkiem. Gdzie okiem sięgnąć, demokracja drży w posadach. Co gorsze, nie tylko demokracja. Cały ewoluujący od II wojny światowej porządek – polityczny, gospodarczy, społeczny, prawny i kulturowy – coraz bardziej się kruszy. Ale demokracja cierpi na tym najmocniej. Bo w powszechnym odczuciu to ona jest temu wszystkiemu winna. Niestety to prawda. Demokracja jest winna. Nie jako idea, bo żadnej lepszej ludzie nie wymyślili, ale jako system społeczny i instytucjonalny. W pierwszej części tej książki znajduje się jedenaście rozmów, pokazujących niektóre mechanizmy, które za zgodą demokratycznych rządów i parlamentów, przez ich beztroskę lub na ich życzenie stały się tak potężne, że rozsadzają, a w niektórych krajach faktycznie już rozsadziły liberalno-demokratyczny porządek. W drugiej części znajduje się siedem rozmów opisujących niektóre aspekty wyłaniającego się alternatywnego porządku. Trzecia część poświęcona jest liberalno-demokratycznej reakcji na próbę zainstalowania nowego populistyczno-autorytarnego ładu. W dużej mierze właśnie temu ma służyć ta książka.

NIEMAL WSZYSTKIE WIERSZE I ROZMOWY PRZEMYSŁAWA DAKOWICZA – ZEBRANE W JEDNYM TOMIE. Teksty z książek poetyckich Albo–Albo, Place zabaw ostatecznych, Teoria wiersza polskiego, Łączka, Boże klauny, Ćwiczenia duchowne. Poematy. Wśród rozmówców Tomasz Burek, Jarosław Marek Rymkiewicz, Jan Stolarczyk, Wojciech Kass, Barbara Schabowska, Robert Rutkowski i Maciej Robert. Skoro już jesteśmy przy nazwiskach współczesnych proroków, na chybił-trafił: Baudrillard, Derrida, Deleuze, Lyotard… Nasi literaturoznawcy bardzo lubią te wszystkie imaginaria pojęciowe. No, nie udawajmy, że nie przejawiam żadnej skłonności w tym kierunku… W kontekście symulakrów i symulacji proszę zajrzeć do szóstej części Ćwiczonego, w ogóle cały poemat poświęcony jest owemu splotowi zagadnień: języka, rzeczywistości, metafizyki, wiary. Podobnie w Wyrzygnąć (podtytuł: Traktat o całości). A schizoanaliza, a kłącze, a para pojęć: krytyka i klinika? Wszystko to Pan u mnie znajdzie – oczywiście, przede wszystkim w „schizofrenicznym” dyptyku Boże klauny/Ćwiczenia duchowne. Nawet Teoria wiersza polskiego jest projektem rizomatycznym… [...] Po drugiej stronie tego wszystkiego jest świadomość, że niemal każdą z uprzywilejowanych koncepcji filozoficznych współczesności dałoby się uznać za rodzaj „nakładki”. Nakładki na co? Na nicość? Co jest niżej, pod spodem? Ten oszalały świat jest moim światem, bo nieustannie rozbija (i na powrót scala) moją świadomość, a ja, nie odrzucając żadnego z języków (imaginariów pojęciowych), którymi chcąc nie chcąc mówię (organizuję przestrzeń wyobrażoną), próbuję pozostać chrześcijaninem, próbuję ocalić moje pierwotne – rodzinne, biograficzno-historyczne, może nawet, o zgrozo!, etniczne – zakorzenienie. Ale, wbrew własnej woli (?), rozpadam się na kawałki i z tej fragmentacji, z tego rozproszenia nie potrafię się pozbierać. [fragment rozmowy z Kamilem Suskiewiczem]

Czternaście tekstów składających się na niniejszą książkę prezentuje w sposób niezwykle zajmujący i wieloaspektowy dzieło Przybylskiego, niektórzy autorzy koncentrują się na jednej pozycji (czasem jej fragmencie), inni dążą do szerszych diagnoz i rozpoznań, posługując się kryterium genologicznym bądź problemowym, lub prezentują nieznane dotąd wymiary i konteksty tej twórczości (np. korespondencję z Tadeuszem Różewiczem, okoliczności ostatniego okresu życia Przybylskiego). Ta kalejdoskopowa wielość i różnorodność konsekwentnie odsłania najbardziej wyraziste cechy postawy autora Klasycyzmu czyli Prawdziwego koniec Królestwa Polskiego. Co równie istotne, składająca się na książkę mozaika autorskich głosów jest jednocześnie niezwykle cenną prezentacją różnych eseistycznych szkół, zainspirowanych bez wątpienia dykcją samego Mistrza. Co wynika z lektury tekstów Przybylskiego? Recenzowana książka dobitnie uświadamia, że jego dorobek, zwłaszcza dziś, to niezwykle ważne zobowiązanie dla polskiej humanistyki, dzieło domagające się podjęcia i kontynuacji. Zebrane szkice inspirują do przedsiębrania własnych hermeneutycznych poszukiwań, a także do stawiania sobie wysokich standardów naukowych i etycznych, co niezwykle cenne we współczesnym świecie nastawionym przede wszystkim na pragmatyczne cele. Autorzy i autorki monografii podjęli się syntetycznej bądź analitycznej lektury właściwie wszystkich dzieł Przybylskiego, ale też jego osobowości twórczej, postawy intelektualnej (uwzględniając wpływ, jaki na kształtowanie się jej wywarły przyjaźnie z Jerzym Nowosielskim czy Tadeuszem Różewiczem). Zarazem, co niezwykle istotne, w poświęconych mu studiach i szkicach starali się (z pełną świadomością, że nie dorównają mistrzowi), sprostać sztuce eseistycznej swojego bohatera – jednego z najwybitniejszych przedstawicieli gatunku w minionym stuleciu, odważnego hermeneuty, zawierzającego i solidnemu filologicznemu rzemiosłu, i sile duchowego przeżycia, egzystencjalnego doświadczania czytanych tekstów kultury.

„Moje kopytko” to ciąg dalszy książeczki „Lilianik”, która ukazała się w roku 2015, też w wydawnictwie „Sic!”. Główny bohater, który był wtedy małym, rozwydrzonym potworkiem, teraz, starszy o parę lat, objawia się jako buntownik, chłopak hardy i pyskaty. Wali ludziom prawdę w oczy, nic nie może go powstrzymać. Ale ludzie nie lubią, jak mówi im się prawdę prosto w oczy. Naraził się już wszystkim, a wciąż ani myśli przyhamować. Gdy sprowadził do szkoły dwóch kolegów z Rezerwatu, w którym mieszkają krasnoludki, wybucha skandal. W historyjce aż roi się od scenek zdecydowanie śmiesznych, lecz jej finał – nie mogło być inaczej – jest smutny. Życie buntownikom nie wybacza.

Eseje te są zapisem wędrówek w różne zakola mroku, w różne strefy próbującej osaczyć nas zewsząd ciemności. Nie po to jednak, aby się tam zagubić, aby się zatracić w swoistej „religii” bezradności i grozy. Chodzi raczej o czyhanie na ciemność - o to, aby postępując śladami wielkich mistrzów, takich jak Kohelet, Szekspir albo Rothko, odkryć w niej negatywny warunek naszego „bycia-w-świecie”, potęgujący jego wartość, barwę i sens. I o to wreszcie, by wydobyć z przygodności istnienia, ze zmagania się z nicością, troską i trwogą, niedaremność wszelkich naszych dramatów, wszelkich naszych kłopotów z życiem, naszej - słowem - egzystencjalnej przygody. Zbigniew Mikołejko (ur. w 1951 r. w Lidzbarku Warmińskim), filozof i historyk religii, eseista; kierownik Zakładu Badań nad Religią i profesor w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN, członek Akademii Amerykańskiej w Rzymie (1996), wieloletni wykładowca różnych uczelni warszawskich. Autor blisko tysiąca publikacji w dziewięciu językach.Ważniejsze książki:Katolicka filozofia kultury w Polsce w epoce modernizmu (1987),Elementy filozofii (siedem wydań, 1998-2008). Mity tradycjonalizmu integralnego (1998),Emaus oraz inne spojrzenia do wnętrza Pisma (1998),Śmierć i tekst. Sytuacja ostateczna w perspektywie słowa

Romantycy lubili się smucić. Czasami trochę udawali, co trafnie opisał Chateaubriand w Pamiętnikach zza grobu, śledząc recepcję Renégo. Czasami zaś z ogromną intuicją potrafili dostrzec i opisać obawy, które budzą się w nas wszystkich, kiedy słońce traci swój blask. Nie bez powodu zatem jedną z ich ulubionych metafor była metafora czarnego słońca. Odnajdywali ją w odległej tradycji – w Apokalipsie św. Jana, na rycinie Melencolia I Albrechta Dürera czy też w Mowie wypowiedzianej przez umarłego Chrystusa… Jeana-Paula. Jednak stawką w tej grze z trudnym do wypowiedzenia lękiem nie były erudycyjne popisy, ale próba oswojenia i nazwania czegoś, co wymyka się racjonalnemu porządkowi. Czegoś, co rodzi się w nas wówczas, gdy zaczynamy myśleć o niemożliwym do uniknięcia końcu. Piotr Śniedziewski – profesor nadzwyczajny w Zakładzie Literatury Romantyzmu Instytutu Filologii Polskiej UAM w Poznaniu; autor książek Mallarmé – Norwid. Milczenie i poetycki modernizm we Francji oraz w Polsce (wydanie polskie: 2008; wydanie francuskie: 2009), Melancholijne spojrzenie (wydanie polskie: 2011; wydanie angielskie: 2018) oraz Elegijna świadomość romantyków (2015), a także nowego przekładu Kuszenia świętego Antoniego Gustave’a Flauberta (2010); redaktor naczelny pisma „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka”.

To książka - gratka dla miłośników kotów i dobrej literatury. Elżbieta Isakiewicz, autorka miniatur literackich, powieści i zbiorów reportaży tym razem czyni swym bohaterem kota. „Kot stoi wyżej” – takim wnioskiem kończą się zawarte w książce krótkie anegdotyczne opowieści, przeplatane z życia wziętymi, reporterskimi w detalach historiami o kotach i ludziach, o ich wspólnej codzienności (ale też niecodzienności). Nie są to jednak słodkie kocie opowiastki! Jest w nich miejsce na zazdrość i zdradę, jest kot heroiczny i kot samobójca, snują się dramaty, jak w historii o tragicznym losie dziewczyny, w który wplata się kot wypatrzony na starej fotografii. A wszystko to w stylu w naturalny sposób łączącym śmiech i gorycz, przeszłość i współczesność, świat emocji i kultury. Na stronach „Kocia” koty bliskie, zaprzyjaźnione czy też „zasłyszane” spotykają się bezkolizyjnie z „Kotami” T.S. Eliota i kocimi skojarzeniami wywołanymi lekturą Czechowa, Tołstoja, Manna, Dostojewskiego, Gombrowicza, Leśmiana. Ta książka, różnorodna stylistycznie, pisana słowotwórczo kreatywnym językiem, pozostawia nas z otwartym pytaniem: kto tu kogo ma? Człowiek kota, czy kot człowieka? Elżbieta Isakiewicz, prozatorka, reportażystka. Autorka m.in. miniatur literackich „Niewyśnione historie”, powieści o kobiecie i mężczyźnie „Kaprys”, uznanych książek reporterskich o II wojnie światowej „Ustna harmonijka” i „Czerwony ołówek”. Publikowała w Tygodniku Powszechnym, Newsweeku, Gazecie Wyborczej. Laureatka m. in. Nagrody Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Nagrody UE w konkursie „Razem przeciwko dyskryminacji”. Miłośniczka kotów i poddana dwóch. Jej literacki fanpage www.facebook.com/E.Isakiewicz przyciąga tysiące czytelników.

Legendarna książka Marii Janion, zawierająca m.in. Zmierzch paradygmatu – jeden z najważniejszych polskich tekstów napisanych po 1989 roku. Autorka, mistrzyni trzech pokoleń humanistów, rozpatruje długo konstytuujący naszą tożsamość paradygmat romantyczno-symboliczny w kontekście nowej europejskiej rzeczywistości oraz nagłej ekspansji kultury masowej, proponując zastąpienie go Goetheańską ideą Bildung, czyli kształcenia nastawionego na formowanie osobowości, ponieważ świadoma, krytyczna jednostka jest fundamentem demokracji. Myśl o zmierzchu paradygmatu romantyczno- symbolicznego nie wszyscy odczytali dokładnie. Wielu czytelników widziało ją jako określenie stanu definitywnego, dla innych stała się hasłem, tymczasem zmierzch nie oznacza końca. O zmierzchu wylatuje sowa Minerwy, ale też o zmierzchu rodzą się upiory. Wznowienie tej książki przychodzi w czasie, gdy groźniejsze stało się nie populistyczne strywializowanie kultury, choć ono stwarza ludzi bezmyślnych i niezdolnych do czynu, ale pasożytowanie na mitach romantycznych i lepienie z idei i duchowych symboli narzędzi bezpośredniego gwałtu, bo to stwarza ludzi równie bezmyślnych, ale już zdolnych do czynu – najgorszego. „Zmierzch paradygmatu”, przypis do wydania z 2018 r.

Tom Zgiełk czasu – oprócz prozy tytułowej – zawiera jeszcze Teodozję i Znaczek Egipski, trzy prozy Mandelsztama z lat dwudziestych XX wieku w znakomitych przekładach Ryszarda Przybylskiego. Wszystkie trzy układają się w oryginalną wizję końca Imperium, która zainspirowała m.in. Juliana Barnesa, autora powieści pod zapożyczonym od Mandelsztama tytułem Zgiełk czasu. Wirtuozeria z pozoru luźnych fragmentów, napędzanych czysto poetycką energią przeistaczających się na naszych oczach obrazów, spojonych logiką snu i nieświadomości, jednocześnie precyzyjną, dziką i dowcipną, wywiera wielkie wrażenie i przywodzi na myśl jeszcze chyba tylko największe dokonania angielskich modernistów. Ze wstępu Renaty Lis

Ta książeczka to błyskotliwy esej, którego bohaterem jest Bóg, tak jak może Go malować agnostyk, poszukujący niedowiarek. Agnostyk ma świadomość, że na drodze czysto rozumowej nie da się ani potwierdzić istnienie Boga, ani mu zaprzeczyć. Za to pytanie „jaki Bóg jest, jeśli jest?” otwiera interesujące pole do popisu. Jeśli świat został stworzony przez Boga, musi nosić ślady intelektu Boga, mentalności Boga, gustów Boga. Z tych śladów właśnie Autor wyprowadza portret Boga. Różni się on od Boskiego wizerunku znanego nam ze Świętych Ksiąg. Bóg Piotra Wierzbickiego nie dyryguje światem, nie ma ambicji panowania, nie osądza nas, doznaje wahań, rozterek, nawet wyrzutów sumienia, jest też zagorzałym melomanem i próbuje komponować pod okiem tutejszych mistrzów tego fachu. Piotr Wierzbicki (ur. 1935), pisarz, eseista, publicysta. Twórczość skoncentrowana na paru różnych polach: proza, sprawy polskie, muzyka, problemy metafizyczne.

Słynny tekst więzienny Oscara Wilde’a De profundis teraz w nowym tłumaczeniu – bardzo odbiegającym od poprzednich przekładów, na podstawie wydania integralnego. Nie tyle więc nowy przekład, ile nowa książka: wielki list miłosny i zarazem „wielki foch”. „Klasyczny przykład tego, co Anglicy nazywają hissy fit. Wilde od razu pisze, że po prostu nie wytrzymał, że dłużej nie będzie czekał, że się obiekt jego uczuć porządnie nasłucha” (z posłowia tłumacza). „Płacił za to uczucie zgodnie z cennikiem królowej Wiktorii – dwoma latami pozbawienia wolności i ciężkich robót. (…) List ukazał się drukiem w 1905 roku w nakładzie dwustu egzemplarzy, ale niestety poważnie zniekształcony, usunięto bowiem wszystko, co odnosiło się do życia prywatnego Wilde’a, z nagłówkiem włącznie, nadając tekstowi bezpieczniejszy charakter filozoficznego eseju oraz wyjęty z psalmu sto trzydziestego tytuł De profundis. Całość nieprędko ujrzała światło dzienne – dopiero w 1962 roku świat dojrzał, by udźwignąć wersję integralną” (Renata Lis, Lesbos). „List, choć pełen docinków i plotkarskich smaczków, które znakomicie pasowałyby do dzisiejszych publikatorów w rodzaju Pudelka (i istotnie, dowcipny przekład Macieja Stroińskiego nie raz odwołuje się do „pudelkowego” stylu), jest jednak także dziełem: świadomie zakomponowanym, erudycyjnym i aluzyjnym, i to nie tylko w znaczeniu sensacji” (ze wstępu Agaty Bielik-Robson). Książka wydana dzięki wsparciu finansowemu Literature Ireland. Oscar Fingal O’Flahertie Wills Wilde (ur. 1854 w Dublinie, zm. 1900 w Paryżu) – irlandzki dramatopisarz, prozaik i poeta czasu modernizmu, esteta, dandys, mąż, ojciec i gej. Napisał m.in. powieść Portret Doriana Graya, bajki dla dzieci (m.in. Szczęśliwy książę) oraz słynne i do dziś popularne society comedies, teatralne „komedie z towarzystwa” (m.in. Mąż idealny i The Importance of Being Earnest). W 1895 roku romans z lordem Alfredem Douglasem zaprowadził go na dwa lata do więzienia w Reading, gdzie powstał list De profundis, ostatni w jego życiu ważny tekst prozatorski. Po wyjściu na wolność Wilde opublikował (pod pseudonimem) poemat Ballada o więzieniu w Reading. Zmarł dwa lata później w nędznym paryskim hoteliku, miał 46 lat. Pochowany na cmentarzu Pere-Lachaise, gdzie jego grób jest celem świeckich pielgrzymek.

W tomie Kwatera zmartwychwstałej pamięci zebrane zostały wszystkie (również te dotychczas nigdzie niepublikowane) eseje, reportaże oraz notatki diariuszowe Przemysława Dakowicza na temat prac poszukiwawczych i identyfikacyjnych prowadzonych przez zespół prof. Krzysztofa Szwagrzyka na powązkowskim Cmentarzu Wojskowym w Warszawie. Teksty z lat 2013–2017, będące zapisem przemian w obrębie zbiorowej pamięci, układają się w swoistą kronikę najważniejszych wydarzeń ostatniego pięciolecia – od wczesnego etapu poszukiwań, przez symboliczne pogrzeby Wojciecha Jaruzelskiego (maj 2014) i ekshumowanych z Łączki bohaterów antykomunistycznego podziemia (wrzesień 2015), aż do definitywnego zamknięcia prac w kwaterze „Ł”. Większości z tych wydarzeń autor mógł się przyglądać z bliska – jego głos jest tu więc w równym stopniu głosem interpretatora, co uczestnika i naocznego świadka. Poetycki kontrapunkt dla tekstów dyskursywnych stanowią wiersze z tomu Łączka, które w niniejszej książce zyskują swój ostateczny kształt. Na ikonograficzną warstwę książki składa się kilkadziesiąt unikalnych fotografii z badań archeologicznych prowadzonych w kwaterze „Ł” w latach 2013–2017.

Jedna z najtragiczniejszych postaci XX-wiecznej literatury rosyjskiej. Targana na przemian wichrami namiętności i wichrami historii. Te ostatnie doprowadziły ją w końcu do samobójczej śmierci. Rosyjska legenda literacka głosi, że powiesiła się na pasku od walizki, który podczas ewakuacji z Moskwy dał jej Borys Pasternak. Niezwiązana z żadnym ugrupowaniem literackim, co w owym czasie należało do rzadkości. Debiutowała w wieku osiemnastu lat nastrojowymi wierszami bliskimi poezji sztambuchowej. W późniejszej twórczości, choć formalnie tradycyjnej (budowa stroficzna, rymy), stosowała nowatorską wersyfikację i składnię. Romantyczna i bezkompromisowa, miała trzy obsesje: miłość, Rosję i śmierć. Niedoceniona za życia, obecnie zaliczana jest do grona najwybitniejszych rosyjskich poetów XX wieku. Josif Brodski uważał nawet, że jest wybitniejsza od Anny Achmatowej. Tom ukazuje się w 125. rocznicę urodzin poetki. Jest pierwszym po czterdziestu latach zupełnie nowym wyborem jej wierszy. Ponad osiemdziesiąt spośród stu piętnastu zamieszczonych w książce utworów nie było wcześniej tłumaczonych na język polski. Przekłady Zbigniewa Dmitrocy cechuje nie tylko wyjątkowa dbałość o formę, ale i wierność treści oryginału. Niektóre wiersze brzmią tak, jakby sama Cwietajewa napisała je po polsku.

Oto nowa, trzecia już – po traktacie „Zapis świata” i eseju „Boski umysł” – książka Piotra Wierzbickiego w nurcie jego pasji i prac metafizycznych, których obiektem jest Wszechświat pojęty jako wszystko, co istnieje, martwe konstelacje Kosmosu naprzeciw poznającej i pragnącej zrozumieć ludzkiej duszy: Podjąłem wyzwanie. To ryzykanckie przedsięwzięcie. Postąpiłbym bezpieczniej, obierając sobie za cel przystępne przedstawienie znanych faktów i poglądów wyłożonych w cudzych książkach. Ale cóż ja pocznę, skoro sprawia mi frajdę być w pisaniu zawsze ryzykantem. Pełno jest więc tutaj moich własnych oryginalnych ujęć i domysłów, rzecz jasna – skoro przychodzi stąpać po niepewnym gruncie – opatrzonych wszelkimi „jeśli”, „o ile”, „być może”. A kierunku poszukiwań nie dyktuje mi ani żadna doktryna, ani metoda cudowna a uniwersalna, ani teza końcowa, którą bym zamierzał uzasadnić. Świat się takim wytrychom nie poddaje. Język, który obieram jako swe narzędzie, to jest mój język, ten sam dokładnie, którym zwykłem mówić, pisać, myśleć. Pytania o prapoczątek świata, o naturę bytu, o granice czasu i przestrzeni, o sens istnienia, o zagadkę śmierci i narodzin atakują nas w naszym języku, w zwykłym języku, w języku naszej spontanicznej ciekawości świata. Wydaje się właściwe, aby odpowiedzi na te pytania udzielane nam były w tej samej mowie.

Punktem wyjścia Czarnej ikony jest rejs sowieckich pisarzy po Kanale Białomorskim, zorganizowany przez GPU latem 1933 roku, oraz książka pt. Kanał Białomorsko-Bałtycki imienia Stalina. Historia budowy 1931-1934, która ukazała się niedługo potem. To kolektywne dzieło – efekt symbiozy nagana z piórem – autor sumiennie relacjonuje i zderza z prawdziwym obrazem prowadzonej w łagrach pieriekowki dusz, który może budzić grozę. Marian Sworzeń podjął się zadania, jakiego nie wykonał nikt przed nim ani w Polsce, ani w Rosji: odszukał w źródłach niemal wszystkich uczestników niesławnego rejsu i skrupulatnie spisał ich personalia, przeciwdziałając w ten sposób widocznej tendencji do zacierania śladów tamtej eskapady w zbiorowej pamięci. W szeregu nieświętych żywotów spotykamy pisarzy znanych (Gorki, Jasieński, Katajew, Szkłowski, Tołstoj, Zoszczenko), mniej popularnych i całkiem zapomnianych. Osobną część wypełniają sylwetki twórców, którzy po Kanale wprawdzie płynęli, ale później nie zostali zatrudnieni przy pisaniu wspólnej książki i dlatego pamięć o ich uczestnictwie w czekistowskim przedsięwzięciu zatarła się jeszcze bardziej. Większość z nich jest w Polsce mało znana, ale są wśród nich także autorzy cenieni i wydawani (Babel, Leonow, Pilniak). Czytelnik pozna też twórców, których dzieła współtworzyły oficjalną legendę Biełomoru (Lemberg, Pogodin, Rodczenko). Ujrzy Priszwina, piewcę przedrewolucyjnej Karelii, i Oleszę, rzeczywistego twórcę terminu „inżynierowie dusz”. Spotka się też – w kontekście Kanału – z innymi pisarzami tamtego czasu (Bułhakow, Mandelsztam). Najważniejszymi bohaterami książki pozostają jednak więźniowie białomorskiego łagru: Ancifierow, Danzas, Helmersen, Lichaczow, Łosiewowie, Meyer, Sołoniewicz, Tieplicki i Witkowski. Autor rozmawia z ich „wysokimi cieniami”, które napotkał na swej drodze, gdy latem 2013 roku wyprawił się do Miedwieżjegorska, dawnej stolicy Biełbałtłagu. Dzięki temu Czarna ikona jest też pochwałą ludzkiej godności i duchowej niepodległości w niewyobrażalnie trudnych warunkach. Marian Sworzeń (ur. w 1954 r. w Katowicach) – prawnik, pisarz, twórca słuchowisk dla Teatru Polskiego Radia, członek PEN Clubu. Autor sztuki Czaadajew (2007), monodramów: Bastylia (2007) i Nikolaita (2011) oraz książek: Prywatny dziennik ustaw (2004), „Dezyderata”. Dzieje utworu, który stał się legendą (2004), Niepoprawni (2006), Melancholia w Faustheim. Powieść o rewolucji w Monachium (2008, nominacja do Nagrody Mediów Publicznych COGITO) oraz Opis krainy Gog (2011, Nagroda Literacka Gdynia w kategorii eseju). Mieszka w Mikołowie.

Lesbos to wyspa wolności. Autorka buduje ze słów przestrzeń, w której o miłości kobiet można mówić w sposób w pełni niepodległy. Jej książka jest arką w czasie potopu i projektem na lepsze czasy. Posługując się swoją parabiograficzną metodą - ćwiczoną na Flaubercie i Buninie - Lis łączy życie i sztukę w sposób właściwy tylko jej. Na Lesbos spotykają się więc: Sofia Parnok, rosyjska poetka Srebrnego Wieku zwana rosyjską Safo; Anna Kowalska, wieloletnia partnerka Marii Dąbrowskiej i autorka powieści Safona, oraz Jeanette Winterson - brytyjska autorka, która w pewnym momencie swego twórczego życia Safoną świadomie się stała. Książka ma też inne bohaterki - choćby Virginię Woolf, Hildę Doolittle, Adrienne Rich czy realnie istniejącą wyspę Lesbos, którą odwiedziła autorka - ale w centrum nieodmiennie pozostaje Safo, której miłosne pieśni niosą w swoim wiecznym nurcie także opowieść Renaty Lis. Renata Lis (ur. 1970) - autorka dwóch książek parabiograficznych: Ręka Flauberta (2013) i W lodach Prowansji. Bunin na wygnaniu (2015). Za pierwszą otrzymała m.in. nominację do Nagrody Literackiej Nike, nominację do Warszawskiej Nagrody Literackiej oraz wyróżnienie w konkursie o Nagrodę Literacką im. Józefa Mackiewicza. Za drugą - Nagrodę Literacką Skrzydła Dedala, nominacje do Nagród Literackich Gdynia i Gryfia oraz miejsce w finale Nagrody Literackiej Nike. Przełożyła z rosyjskiego zbiór próz Iwana Bunina Późna godzina. Opowiadania emigracyjne i "Nieszczęsne dni" (dziennik z lat 1918-1919), esej Leonida Bieżyna Anton Czechow. Droga na wyspę katorżników oraz bajkę Siergieja Kozłowa Jeżyk we mgle. Tłumaczyła też Jeana Baudrillarda (za przekład jego eseju Ameryka otrzymała wyróżnienie Stowarzyszenia Tłumaczy Polskich). Publikowała m.in. w "Gazecie Wyborczej", "Rzeczpospolitej", "Zadrze" i "Charakterach". Mieszka w Warszawie.