Berlin

Berlin odegrał w hitlerowskiej machinie wojennej znaczącą rolę. Był nie tylko centrum dyspozycyjnym, ale również wielkim węzłem komunikacyjnym i największym po Zagłębiu Ruhry ośrodkiem przemysłu zbrojeniowego. W Berlinie podczas II wojny światowej znajdowało się 11 dworców kolejowych, 120 wielkich zakładów przemysłowych, a wśród nich 16 zakładów przemysłu lotniczego, samochodowego, 3 rafinerie. Berlińskie fabryki produkowały czołgi, samoloty, działa, wszelkiego rodzaju broń i amunicję. Ogromną rolę w rozwoju gospodarki Trzeciej Rzeszy miało zatrudnienie w niej na masową skalę robotników niewolniczych i przymusowych z krajów okupowanych. W samym Berlinie w latach II wojny światowej zmuszano do pracy ponad 400 tys. osób z przeszło dwudziestu państw, w tym około 16 tysięcy Polaków, jak wynika z danych Centrum Dokumentacji Pracy Przymusowej w Berlinie. Proceder ten naruszał przyjętą w 1930 r. Konwencję nr 29 Międzynarodowej Organizacji Pracy, dotyczącą pracy przymusowej, którą podpisało 125 państw, w tym Niemcy. Przyniósł on jednak gospodarce niemieckiej olbrzymie zyski. Robotnicy przymusowi pracowali w przemyśle, ale również w prywatnych zakładach rzemieślniczych, gospodarstwach rolnych, w zakładach komunalnych, kościołach albo prywatnych gospodarstwach domowych. Korzystanie w latach wojny z pracy niewolniczej i przymusowej przyniosło owoce, które pozwoliły późniejszym Niemcom Zachodnim odnieść, mimo wojennych zniszczeń, wielki sukces ekonomiczny, nazywany zachodnio-niemieckim cudem gospodarczym. Publikacja powstała we współpracy Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego i Fundacji Polsko-Niemieckie Pojednanie.