Rozgłośnia Polska Radia Wolna Europa w latach 1950-1975

Rafał Habielski, Paweł Machcewicz, „Rozgłośnia Polska Radia Wolna Europa w latach 1950–1975” Powstałe z inicjatywy Stanów Zjednoczonych Radio Wolna Europa było jednym z najważniejszych oręży Zachodu w zimnej wojnie. To dzięki RWE przełamany został monopol informacyjny reżimów komunistycznych za żelazną kurtyną. Cele Radia były polityczne, ale podejmowało ono różne tematy – mówiło o sprawach międzynarodowych, sytuacji w bloku wschodnim i na Zachodzie, o literaturze, muzyce, sztuce, historii. Polska sekcja RWE rozpoczęła emisję w 1950 roku. Od roku 1952, przez dwadzieścia trzy lata, kierował nią Jan Nowak-Jeziorański. Zespół Rozgłośni musiał mierzyć się m.in. z kampanią zniesławiającą oraz zagłuszaniem programu w PRL, a także z amerykańską polityką wobec Polski: zmienną, często sprawiającą wrażenie bardziej zestawu haseł niż spójnego planu. Mimo to liczba słuchaczy stale rosła. Pierwszy tom „Dokumentów i materiałów do dziejów Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa” przedstawia wszystkie najważniejsze aspekty fenomenu RWE – okoliczności polityczne, cele i metody, poglądy zespołu oraz ograniczenia. Książka zawiera m.in. nieznane szerzej dokumenty z postulatami strony amerykańskiej, które obrazują determinację Nowaka świadomego skali możliwości i zadań Radia. „W lutym 1958 roku Nowak został poinformowany o projekcie wprowadzenia wstępnej, tj. przeprowadzanej przed emisją, kontroli treści audycji przez urzędników amerykańskich znających język polski. Zasadzie tej, zgodnie z którą stworzona miała być nowa jednostka organizacyjna w strukturze RWE (potocznie «Control Unit»), podlegać miały wszystkie sekcje RWE. Tym razem opór był twardy. Nowak oświadczył, że nie będzie mógł się podporządkować zarządzeniu, a jego stanowisko jest «ostateczne». Uważał, że gdyby doszło do stosowania cenzury prewencyjnej, nie miałby «możliwości jakiejkolwiek obrony bardziej niezależnej linii politycznej» i nie mógłby «skutecznie przeciwstawiać się różnym naciskom». Zespół solidaryzował się z jego stanowiskiem, podjęto decyzję w sprawie zbiorowej dymisji sekcji polskiej, co – gdyby do niej doszło – byłoby dla Amerykanów poważnym problemem, politycznym i propagandowym; pracownicy Rozgłośni mającej wolność w nazwie i mówiącej w jej imieniu protestowaliby przeciw jej ograniczaniu”. Rafał Habielski, Paweł Machcewicz Rafał Habielski (1957) – historyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności. Znawca historii polskiej prasy. W kręgu jego zainteresowań badawczych znajdują się losy polskiej emigracji po II wojnie światowej. Za książkę „Życie społeczne i kulturalne emigracji” otrzymał w 2001 roku Nagrodę im. Jerzego Giedroycia. Jest członkiem Rady Programowej Stowarzyszenia Pracowników, Współpracowników i Przyjaciół Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego. Paweł Machcewicz (1966) – historyk, profesor zwyczajny w Instytucie Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk. W latach 2008–2017 dyrektor Muzeum Drugiej Wojny Światowej w Gdańsku. Autor wielu książek, m.in. „Władysław Gomułka” (1995), „Emigracja w polityce międzynarodowej” (1999), „«Monachijska menażeria», walka z Radiem Wolna Europa 1950–1989” (2007). Laureat m.in. Nagrody Historycznej Tygodnika „Polityka” (1994) i Nagrody im. Jerzego Giedroycia (2001). Opracowanie Kamila Kamińska-Chełminiak, Piotr Swacha Wydanie pierwsze, Wrocław 2018 Seria Świadkowie Historii, Dokumenty i materiały do dziejów Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, t. I Projekt okładki Agnieszka Pasierska ISBN 978-83-65588-72-2 ISBN serii 978-83-65588-71-5 Opracowanie graficzne Robert Oleś / d2d.pl