Wydawnictwo Naukowe UAM

To co nie ginie Reminiscencje poetek i poetów

Hermann Broch stwierdził, że literatura to niecierpliwość poznania, a pisarze próbują uchwycić wieloznaczną rzeczywistość w określony wzór, który pozwalałby uwierzyć, że jednak jesteśmy w stanie zrozumieć siebie i nasz świat. Wielu powie, że to niemożliwe. Takim niedowiarkom potrzeba dewizy kolejnego pisarza, Hermanna Hessego, który powtarzał, że aby dokonało się możliwe, trzeba ciągle próbować niemożliwego. Przecież tym literatura również jest: ćwiczeniami z niemożliwości. Zwłaszcza obecnie, kiedy jej kulturotwórcza rola gwałtownie traci na znaczeniu. Czy zatem źle się dzieje z literaturą? Niekoniecznie. Siedemnaście esejów, których tematem są najrozmaitsze zjawiska literackie XX i XXI wieku (m.in. twórczość E.A. Poego, R. Walsera, F. Kafki, H.P. Lovecrafta, Ph.K. Dicka, J.M. Coetzeego, J. Littella, K.O. Knausgarda, H. Murakamiego), przekonuje, że literatura w dalszym ciągu może pełnić rolę instytucji pedagogicznej. Że może być szkołą budowania świadomości, zwłaszcza w epoce, w której różne dziedziny życia, doświadczenia, wiedzy i nauki straciły ze sobą istotną łączność wskutek postępującej specjalizacji, nacjonalizmów, ideologii, wyznaniowości.

Stanisław Tarnowski odegrał wybitną rolę w zyciu kulturalnym Galicji w drugiej połowie XIX wieku i na początku XX wieku. Aktywny na wielu polach zajmował się eksponowane miejsca w galicyjskiej polityce, nauce i kulturze, piastując m.in. funkcje rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pozostawił po sobie obfity dorobek pisarski obejmujący publicystykę społeczno-polityczną, historiografię, historię i krytykę literatury. Ta książka traktuje o kilku dziedzinach twórczości hrabiego profesora, poświadczając nadzwyczajną aktywność intelektualną tego światłego konserwatysty.

Nie trzeba szeroko uzasadniać, że uwarunkowania ekspansji i konkurencyjności organizacji gospodarczych tkwią w otoczeniu makroekonomicznym oraz, dla działających na obszarze zjednoczonej Wspólnoty Europejskiej w środowisku regionalnym w rozumieniu regionu gospodarki światowej, jakim jest Unia Europejska. Dlatego Autorzy w przedstawionych tekstach podjęli próbę zdefiniowania oraz analizy międzynarodowej konkurencyjności gospodarki i regionu UE, a ponadto zaprezentowali determinanty i metody pomiarów konkurencyjności orz działania, których celem jest jej podniesienie. Analiza różnych obszarów oddziałujących na konkurencyjność i możliwości ekspansji organizacji gospodarczych.

Książka jest monograficznym opracowaniem twórczości przeznaczonej dla dziecięcego czytelnika dwojga wybitnych polskich artystów awangardowych XX wieku, Franciszki i Stefana Themersonów. Artyści znani głównie z eksperymentów filmowych oraz wybitnych przedsięwzięć fotograficznych, malarskich, graficznych, literackich i edytorskich na początku swojej drogi artystycznej stworzyli wiele oryginalnych utworów dla dzieci, prekursorskich wobec współcześnie niezwykle popularnej książki obrazkowej. Stefan pisał pełne humoru i słowotwórczych zabaw teksty, Franciszka je ilustrowała, wspólnie tworzyli typograficzne arcydzieła („Narodziny liter”, „Był gdzieś haj taki kraj”, „Pan Tom buduje dom”). Franciszka jest także autorką różnorodnej twórczości graficznej dla dzieci, m.in.: ilustracji do zbiorów wierszy Jana Brzechwy („Kaczka Dziwaczka”, „Tańcowała igła z nitką”), Juliana Tuwima („O Panu Tralalińskim”), licznych opowiadań Ewy Szelburg-Zarembiny, Marii Kownackiej, Janiny Porazińskiej oraz okładek książek i czasopism. Twórczość Themersonów jest konsekwentnie wielotworzywowa, artyści kreują znaczenia nie tylko za pośrednictwem słowa i obrazu, ale także poprzez znak graficzny i układ druku. Książki dla dzieci zwracają uwagę konsekwencją dydaktyczną, walorami poznawczymi i artystycznym nowatorstwem.

Dojrzała refleksja naukowa i życiowe doświadczenie prof. dr hab. Kazimierza Przyszczypkowskiego może być doskonałym impulsem do pogłębienia refleksji, tak nad podejmowaną przez niego problematyką ( co znalazło wyraz w jego publikacjach), jak i ostrogą, by tematy, które były dla Jubilata wiodącymi, stały się inspiracją do prowadzenia dalszych badań we wskazanych przezeń obszarach. Książka jubileuszowa stała się okazją do zaprezentowania, tak przez oddanych przyjaciół (tych z wieloletnim stażem i tych z młodego pokolenia), jak i przez uczniów, fragmentów swojego naukowego dorobku.

Praca poświęcona jest konstytucyjnej koncepcji aktu prawa wewnętrznego, tj. aktu prawa, o którym mowa w art. 93 Konstytucji RP z 1997 r. To ujęcie przedmiotu badań w szerszym kontekście piśmiennictwa prawniczego i judykatury sprawia, że autor odnosi się do aktu prawa wewnętrznego jako jedności prawa, myśli o prawie i praktyki stosowania prawa. Celem pracy jest "rekonstrukcja" koncepcji aktów prawa wewnętrznego, jaka wyraziła się w postanowieniach Konstytucji, głównie jej art. 93, lecz także widoczna w doktrynie prawa i orzecznictwa sądowym. Monografia uwzględnia w szerokim zakresie orzecznictwo organów sądowych, a także praktykę legislacyjną.

Autorzy kolejnych rozdziałów monografii rzucają nowe światło na tytułowe, wydawałoby się, już wielokrotnie opracowane tematy i na pierwszy rzut oka ostatecznie rozwiązane problemy aksjologiczne, poznawcze czy tożsamościowe. Począwszy od nowego odczytania starożytnych wzorców heroizmu i przykładów ich historiograficznych, mitycznych, literackich i artystycznych reprezentacji, przez przewijające się przez wieki kontynuacje i przekształcenia po ukazanie postmodernistycznych zabiegów demitologizacyjnych i degradacyjnych, na kartach opracowania przewijają się postaci – historyczne i fikcyjne, opowieści o czynach odważnych czy nawet straceńczych, takich, które na trwałe zapisały się w zbiorowej wyobraźni i takich, o których zapomniano, choć niegdyś tę wyobraźnię fascynowały.

Relacje zachodzące pomiędzy człowiekiem a otaczającym go środowiskiem życia, przejawiające się m.in. w zachowaniach przestrzennych stanowią jeden z głównych tematów badawczych rozwijanych na gruncie geografii społecznej. Szczególną kategorią tych zachowań są przemieszczenia transgranicznych konsumentów, będące następstwem otwierania granic państwowych. W miastach położonych po obu stronach granicy, zwłaszcza gdy sąsiedzi różnią się znacznie pod względem gospodarczym i konsumpcyjnym, ważnym elementem codziennego życia są zakupy transgraniczne. Fakt ten nabiera jeszcze większego znaczenia, gdy dotyczy podzielonych miast granicznych, czyli takiej kategorii miast, które w przeszłości stanowiły jeden organizm miejski i bliskość obu części intensyfikuje zjawisko codziennych przemieszczeń, również w formie ruchu pieszego. Prezentowana książka zawiera charakterystykę zachowań przestrzennych konsumentów zachodzących pomiędzy parami podzielonych miast granicznych w polsko-niemieckim i polsko-czeskim obszarze przygranicznym, a w końcowym etapie przedstawia modele owych transgranicznych zachowań konsumenckich z punktu widzenia konsumenta polskiego, niemieckiego i czeskiego, dokonującego zakupów w placówkach handlowych zlokalizowanych po drugiej stronie granicy państwa.

Słownik terminów archeologicznych polsko-hiszpański i hiszpańsko-polski stanowi dwujęzyczny spis pojęć z zakresu archeologii pradziejowej, średniowiecznej i śródziemnomorskiej. Hasła zostały ułożone w porządku alfabetycznym i zaopatrzone są w kwalifikatory gramatyczne w obu wersjach językowych. Poza terminami stricte archeologicznymi, słownik uwzględnia także najważniejsze pojęcia z dziedzin współpracujących z archeologią. Jest to pierwsza praca tego typu zestawiająca terminy archeologiczne w językach polskim i hiszpańskim.

Polska transformacja ustrojowa, poprzedzona porozumieniami Okrągłego Stołu, była procesem bezprecedensowym. Jednym z najważniejszych elementów przeobrażania ustroju Polski po 1989 roku były rewolucyjne zmiany obowiązującego prawa, prawa ustanowionego w realiach ustroju niedemokratycznego. Celem książki jest udzielenie odpowiedzi na pytanie, jaką rolę w procesie polskiej transformacji ustrojowej odegrał Trybunał Konstytucyjny. W pracy przedstawione zostały dotychczasowe ustalenia teoretyczne w zakresie wskazanej problematyki. Na tej podstawie sformułowana została definicja modelu instytucjonalnej legitymizacji systemu prawa. Ponadto, w rozprawie dokonano analizy reprezentatywnych orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego wydanych w latach 1989-1997. W rezultacie przeprowadzonej analizy stwierdzono, że działalność orzecznicza Trybunału Konstytucyjnego w okresie transformacji ustrojowej stanowi egzemplifikację wyróżnionego modelu instytucjonalnej legitymizacji systemu prawa. Na tej podstawie autor formułuje wniosek, że działalność orzecznicza Trybunału Konstytucyjnego w okresie transformacji może być rozpatrywana jako specyficzny proces argumentacyjny, w którym sąd konstytucyjny komunikuje się ze społeczeństwem w określonym celu – aby wykazać, że nowy system prawa stanowi realizację potrzeb społecznych i zasługuje na aprobatę.

Książka stanowi próbę szerszego spojrzenia na wybrane aspekty struktury wyrażeń rzeczownikowych („fraz rzeczownikowych”) w języku polskim przez pryzmat danych językowych z zakresu różnych typów ekstrakcji z wewnątrz frazy rzeczownikowej (ang. extraction), jak również przesunięcia do peryferyjnych obszarów tej frazy przed rzeczownikiem (ang. fronting). Za punkt odniesienia Autor bierze liczne kontrowersje wokół Hipotezy Frazy Przedimkowej (ang. Determiner Phrase Hypothesis) autorstwa Abney (1987), a konkretnie jej uniwersalnego zastosowania, również do języków, które wydają się nie mieć kategorii przedimka (np. język polski). W toku analizy Autor stara się wykazać, iż język polski, pomimo braku kategorii gramatycznej, która ściśle odpowiadałaby np. angielskiemu rodzajnikowi (ang. article) posiada rozbudowaną strukturę funkcjonalną ponad frazą rzeczownikową, której nieodzownym i kluczowym elementem są projekcje związane z tzw. „Strukturą Informacyjną” (ang. Information Structure). Ta swoista „nadbudowa” rzeczownikowa przypomina w wielu istotnych kwestiach peryferyjną strukturę zdaniową, służącą za cel lub punkt przejściowy na drodze elementów przesuwających się z głębiej zanurzonych struktur zdania. W celach porównawczych Autor odwołuje się do licznych przykładów z języków słowiańskich, germańskich, romańskich, jak również języków spoza rodziny indoeuropejskiej.

Książka jest czwartym - z zaplanowanych czterech tomów „Dziejów Archidiecezji Poznańskiej” pod redakcją Józefa Dobosza. Niniejszy tom obejmuje XX i początki XXI wieku w z dziejów archidiecezji poznańskiej. Przeprowadzone studia nad zagadnieniami przemian politycznych gospodarczych i społecznych regionu dały możliwości rozpoznania różnych aspektów zmian, jakie zaszły na terenie Wielkopolski i archidiecezji poznańskiej od 1918 r. do dziś. Publikacja z pewnością wnosi nowe spojrzenie na historię nie tylko poznańskiej prowincji kościelnej ale i regionu.

Książka jest pierwszą w skali światowej monografią naukową poświęconą rekonstrukcji i interpretacji chińskiej filozofii historii od jej początków do końca XVIII wieku. Podważając dominujące przeświadczenie, iż filozofia historii jest wytworem jedynie kultury Zachodu, autor skrupulatnie analizuje koncepcje historiozoficzne ponad czterdziestu filozofów chińskich, którzy tworzyli przed kontaktem z ideami europejskimi. Dzieła większości z nich, spisane w klasycznym języku chińskim, nie zostały przełożone na żaden język zachodni. Unikatowy charakter wielu stanowisk wymagał także użycia nowych terminów filozoficznych, takich jak „prospektywizm”, „populizm historyczny” czy „spekulatywna filozofia historiografii”; znaczenie innych koncepcji, jak np. materializmu historycznego, uległo zaś rozszerzeniu. W charakterze interpretacyjnego klucza wykorzystano pojęcie holizmu, co prowadzi do ukazania całościowego charakteru refleksji nad dziejami i dziejopisarstwem w dawnym Państwie Środka. Książkę wzbogacają liczne wykresy, kolorowe ilustracje, indeks i obszerna bibliografia. Cytowane fragmenty niemal niedostępnej szerszemu gronu literatury źródłowej są przytoczone w przypisach. Jest to pozycja obowiązkowa dla wszystkich badaczy i pasjonatów nie tylko filozofii chińskiej, ale i filozofii historii oraz teorii historiografii.

Tom stanowi kontynuację „Dzieł zebranych” Krasickiego, zawierających „Poematy”, wydane w 1998 roku przez Ossolineum oraz „Komedie”, które ukazały się w 2016 roku nakładem Wydawnictwa Naukowego UAM. Przedstawiane zbiory wierszy obejmują: „Bajki i przypowieści”, „Bajki nowe”, „Satyry. Część pierwszą”, „Satyry. Część drugą”, „Listy”, „Wiersze różne”, „Listy z wierszami”, „Listy o ogrodach” wraz z dodatkiem krytycznym.

Tematem książki są emigracyjne losy rodziny polskiej w Niemczech. W części teoretycznej autorka prezentuje charakterystykę zjawiska migracji, omawia istotę, strukturę, cechy i funkcje rodziny oraz przedstawia migracje z Polski do Niemiec w latach osiemdziesiątych XX wieku. W części badawczej za pomocą metody badań jakościowych i techniki wywiadu dokonuje biograficzno-narracyjnego opisu, analizy i interpretacji treści relacji reprezentantów drugiego pokolenia migrantów, którzy wyjechali z Polski do Niemiec, a następnie założyli własne rodziny. Eksplikacja badawcza prowadzona jest z uwzględnieniem optyki migracyjnej i rodzinnej. Intencją zaprezentowanych analiz i interpretacji jest przedstawienie osób migrujących jako członków systemu rodzinnego w kontekście „dotykających” ich rodzinnych doświadczeń, tematów i znaczeń.

Książka poświęcona jest wzajemnym oddziaływaniom między antropologią (byt) i ironią („światło-cień”) w twórczości Cypriana Norwida, dla którego te sfery pozostają jednymi z najważniejszych pól problemowych. Autorka ukazuje, jak głęboko są one powiązane w płaszczyźnie znaczeń ontologicznych, egzystencjalnych, epistemologicznych i estetycznych. Antropologia stanowi jeden z najważniejszych „dalszych planów ironii”, podczas gdy ironia dla antropologii pozostaje „dalszym planem” jedynie potencjalnie. Tym samym, choć spore obszary Norwidowskiego myślenia o człowieku naznaczone są ironią, nie przenika ona refleksji poety całkowicie: pewne obszary są od niej wolne, a w pozostałych występuje w zmiennym natężeniu. Niezależnie jednak od występowania poważnych bądź komicznych grymasów ironii czy też jej braku, cel Norwidowskiej poezji pozostaje zawsze ten sam: przebudzić człowieka ku życiu autentycznemu oraz potencjalnie życiodajnej śmierci, by mógł postawić pytanie o wieczność. Autorka przedstawia Norwida jako poetę wieku XIX, ale nade wszystko jako współczesnego de facto poetę kultury chrześcijańskiej i zarazem jednego z najwybitniejszych w tym kręgu ironistów. Postrzega go tak jako poetę „osobnego”, jak i twórczego prekursora wielu późniejszych odkryć, rozwiązań czy tendencji, w którym można upatrywać jednego z ojców polskiej poezji nowoczesnej.

Godność człowieka jest jedną z najistotniejszych idei polityczno-prawnych dla współczesnych demokracji liberalnych. Pojmowana jest jako przyrodzona i niezbywalna, równa i bezcenna wartość przynależna każdemu człowiekowi wyłącznie z racji bycia istotą ludzką. Jest nie tylko źródłem praw i wolności człowieka, ale i fundamentem dla całego demokratycznego systemu politycznego. Zdziwienie zatem może budzić fakt, że ani w Konstytucji USA, ani w amerykańskiej Karcie praw nie znajduje się odniesienie do tej idei. Jakie jest zatem jej miejsce w amerykańskiej tradycji polityczno-prawnej? Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy sięgnąć do orzecznictwa Sądu Najwyższego USA, który ze względu na specyfikę amerykańskiego systemu prawnego jest nie tylko jednym z głównych podmiotów kreujących regulacje prawne, ale i źródłem najważniejszych elementów amerykańskiej doktryny prawnej. Celem badawczym monografii jest określenie miejsca idei godności człowieka w orzecznictwie Sądu Najwyższego USA. Analiza wyroków ukazuje niebagatelny wpływ tej wartości m.in. na takie sfery praw obywatelskich, jak proces karny i kara śmierci, desegregacja rasowa, prawo do przerywania ciąży, prawo do śmierci z godnością czy legalizacja małżeństw jednopłciowych.

Monografia jest pierwszą polską publikacją naukową poświęconą twórczości argentyńskiego pisarza, Julia Cortázara. Autorzy poszczególnych studiów i esejów zawartych w tomie, literaturoznawcy, kulturoznawcy, tłumacze, artyści sztuk wizualnych, podjęli próbę nowego odczytania tekstów Cortázara – narracyjnych, ale również eseistycznych i sylwicznych.

W książce zaprezentowano tradycję badań nad kierowaniem i jego uwarunkowaniami. Przedstawiona perspektywa stanowiła punkt wyjścia refleksji nad behawioryzmem organizacyjnym i przywództwem edukacyjnym. W efekcie prac badawczych wskazano, jakie zasoby kadrowe w zakresie potencjału psychologicznego i kierowniczego posiada współczesna szkoła, krytycznie rozważono także kwestie rozwiązań systemowych konkursu dyrektorskiego. Przedstawione refleksje stanowią przyczynek do dalszych analiz i dyskusji nad pożądaną sylwetką szkolnych protagonistów. Mogą też być źródłem praktycznych inspiracji, służących wypracowaniu programów szkoleniowych, a także procedur i metod weryfikacji potencjału obecnych i przyszłych dyrektorów szkół.