Dzieje rodziny Korzeniewskich - M.Wańkowicz

W VIII tomie dzieł Melchiora Wańkowicza znalazły się utwory, w których autor reporterskiego arcydzieła ,,Bitwy o Monte Cassino"" kreśli ,,panoramę losu polskiego"" (,,Dzieje rodziny Korzeniewskich"", ,,Drogą do Urzędowa"", ,,Od Stołpców po Kair""). Niewątpliwym atutem tego zbioru są po raz pierwszy publikowane materiały z archiwum autora: ,,Reportaże z Wołynia"" (o konflikcie polsko-ukraińskim z pierwszej połowy XX wieku).Wańkowicz (...) chce zrobić wielki cykl powieści pt. ,,Panorama losu polskiego"". Nie wiem, jak wypadnie ta całość - panorama niczym więcej nie może być jak panoramą - ,,makroobrazem popularnym"" - ale ta ,,Droga do Urzędowa"" jest bardzo zajmująca. I już sama w sobie jest panoramą wszystkich cierpień i przygód ,,wszystkich Polsk"" w czasie wojny. Palestyna (wyborna), Włochy, Afryka, lądy, morza, obóz jeniecki w Niemczech, konspiracja w kraju, losy Polakóww Rosji, a we wszystkim dowcip, humor, ,,suspense"", krew mrożące w żyłach tragedie, komiczne przygody, znakomita sugestywna charakterystyka postaci, zaskakująco inteligentne refleksje filozofii, aby tak rzec, użytkowej, dobry dialog, pasjonujące sytuacje. Dwie główne postacie, księdza i żydowskiego doktora, na pewno jedne z najlepszych w polskiej literaturze historyczno-obyczajowej.Maria DąbrowskaTo jest - proszę mi wybaczyć górnolotność - wielkie[Drogą do Urzędowa]. W sumie nikt się u nas nie targnął na taką rzecz. A gdy kiedyś, kiedyś ktoś zechce poznać ten okres naszego życia, może Pan być całkiem pewny, że bez przeczytania ,,Polskiej Komedii Nieludzkiej"" Wańkowicza nie potrafi wiele zrozumieć.Andrzej BobkowskiKsiążki Melchiora Wańkowicza w różnym czasie, niosły pociechę, radość, dumę. Ich żywotność poświadcza fakt, że wciąż są wznawiane i czytane. Niech więc teraz uczynią jedno, choć może to wygórowane, graniczące z cudem, oczekiwanie: obudzą sumienia.Krzysztof MasłońBujne pisarstwo Wańkowicza, zadziwia może bardziej wtedy, kiedy zdaje on sprawę z wydarzeń, których on nie był świadkiem. (...) Od lektury Wańkowicza trudno się oderwać dlatego, że to pisarstwo ma jakiś powab. (...) Jedni wskażą jego gawędziarski humor i dar zaciekawiania, inni bujne i jurne słownictwo i sienkiewiczowski optymizm ku pokrzepieniu serc.Julian PrzybośWańkowicz opowiedział w swojej książeczce [Dzieje rodziny Korzeniewskich] tylko tyle, ile mogłaby opowiedzieć także i Hanka Korzeniewska, gdyby była pisarką. Wziął tę cudem uratowaną dziewczynę delikatnie za rękę i pokazał jej samej to, co przeżyła i wycierpiała. Więcej: tam, gdzie zabrakło mu słów na ukazanie całego ogromu rozpaczy i męstwa pierwszej dziewczęcej miłości, zduszonej brutalnie przez nędzę i niewolę, postąpił najuczciwiej: przytoczył własny pamiętnik Oli, strzępy przeżyć, które wzruszają silniej niż niejedna powieściowa kreacja. Mógł to naprawdę zrobić tylko pisarz, który jak Wańkowicz potrafił słuchać, widzieć i czuć to, co usłyszał. Gdyż jeśli pisarze w tej wojnie odwracają się od fikcji lub nazbyt drobiazgowej analizy rzeczywistości, to czynią tak powodowani szlachetnym pośpiechem ogarnięci pragnieniem natychmiastowego i bardziej niezawodnego posłowania prawdzie.Gustaw Herling-Grudziński