Amerykańska sielanka

Philip Roth, jak wam zapewne wiadomo, należy do grona czołowych pisarzy amerykańskich. Wróć, Philip Roth to jeden z największych żyjących amerykańskich pisarzy. Albo może tak: Philip Roth, amerykański pisarz żydowskiego pochodzenia, wychowany w konserwatywnej rodzinie żydowskiej mieszkającej w Newark, od ponad pół wieku piszący powieści, które stanowią głos pokoleń Ameryki, oddające panujące nastroje społeczne, niezwykle erudycyjne i psychologicznie przenikliwe, a on sam uważany jest za postać kultową, skandalizującego literata, jednego z najczęściej nagradzanych współczesnych powieściopisarzy i wieloletniego kandydata do Literackiej Nagrody Nobla; przez krytyka literackiego Harolda Blooma zaliczony został do czwórki wielkich amerykańskich powieściopisarzy naszych czasów, obok Thomasa Pynchona, Dona DeLillo oraz Cormaca McCarthy’ego. Na początku tego roku do polskich kin trafił debiut reżyserski Ewana McGregora, z nim samym w roli głównej, oraz partnerującymi mu na ekranie Jennifer Connelly i Dakotą Fanning, będący adaptacją bardzo ważnej, uhonorowanej Nagrodą Pulitzera powieści Rotha, a mianowicie Amerykańskiej sielanki.

Powieść należy do cyklu Zuckermana, jej bohaterem-narratorem jest Natan Zuckerman, pisarz żydowskiego pochodzenia, który wychowywał się w Newark. Natan stanowi zdaniem wielu krytyków, co raczej oczywiste, literackie alter ego Rotha. Jednakże w Amerykańskiej sielance to nie Zuckerman gra pierwsze skrzypce. Główną postacią powieści jest bowiem Seymour Levov, zwany przez wszystkich „Szwedem”, który przedstawiony został niemal jako człowiek pozbawiony wad, bohater heroiczny. Szweda poznajemy w retrospekcjach Zuckermana jako szkolnego boga; zawsze uczciwy, niewiarygodnie przystojny i dobrze zbudowany, król boisk każdej dyscypliny sportu, za którą się zabrał, a dodatkowo w porządku chłop. Zuckerman, mimo blisko pół wieku, które minęło od ukończenia szkoły, pozostaje pod ogromnym wpływem i urokiem Szweda; jego osoba działa niczym magnes na każdego, kto go tylko poznał. Wydawać by się mogło, że życie Seymoura Levova było pasmem sukcesów: rozbudował rodzinną firmę, założył rodzinę, stać go na wszystko, pozostawał w dobrej kondycji. Jednakże okazuje się, że życie Szweda było usłane różami tylko z pozoru, znacznie więcej niż kwiatów, można w nim znaleźć kolców, a raczej jeden kolec, który wbił się na tyle głęboko, że pozostawił po sobie ranę do śmierci wspaniałego Levova.

Piętą Achillesa tego człowieka ze spiżu okazała się jego córka, Mary. Dziecko stanowi całkowite przeciwieństwo ojca, buntując się przeciwko rodzicielskiej dobroci. Dramat rodzinny stanowi w Amerykańskiej sielance przykład paranoi i paradoksu, który był częścią amerykańskiej codzienności lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. Roth należy do bacznych obserwatorów rzeczywistości, dzięki czemu był w stanie oddać tak dobrze klimat Stanów Zjednoczonych od II wojny światowej do końca lat dziewięćdziesiątych. Pisarz jak nikt inny ukazał upadek społeczeństwa, które ukształtowało Szweda, będącego wzorowym reprezentantem tego społeczeństwa. Roth przedstawił „raj zapamiętany”, który zaczął się rozpadać, by nagle upaść. Powieść została podzielona na trzy części, z każdą częścią coraz bardziej widoczny staje się pesymizm w przedstawianiu świata. Opowieść toczy się niespiesznie, a mimo to książka wciska czytelnika w fotel.

Amerykańska sielanka jest powieścią ważną, taką, którą powinno się znać. W Stanach Zjednoczonych uznaje się ją za dzieło z listy obowiązkowej, co nie powinno dziwić, bo przedstawia w końcu destrukcję amerykańskiego snu i siły, pozbawia złudzeń do ich wspaniałości. Mimo całej amerykańskości książki problemy, które się w niej pojawiają, są na tyle uniwersalne, że znajdziemy dla nich przełożenie także na naszym gruncie. Ponadto lektura powieści pozwoli lepiej zrozumieć największe mocarstwo Zachodu. Zdecydowanie najlepsza powieść Rotha, z jaką miałam do czynienia.