Niemcewicz od przodu i od tyłu

Karol Zbyszewski Warszawskim.Publikował m.in. w wileńskim ,,Słowie"", ,,Prosto z mostu"", ,,Czasie"". Walczył w Polskich Siłach Zbrojnych naZachodzie. Po wojnie pozostał w Anglii, przez czterdzieści lat pracował w londyńskim ,,Dzienniku Polskim"".Zasłynął kontrowersyjną książką Niemcewicz od przodu i tyłu, która była jego niedoszłą pracą doktorską, nieprzyjętąprzez Uniwersytet Warszawski (wyd. 1939). Jest ona dobrze udokumentowaną dziennikarską satyrą, pamfletem naXVIII-wieczną Polskę w przededniu jej upadku.Autor nie oszczędza nikogo ze znanych osobistości epoki: wyśmiewa z równą werwą polityków ze zwalczających sięobozów, duchowieństwo, wojsko, nie oszczędzając też króla ani głównego bohatera, autora Powrotu posła.Wykpiwa pijaństwo, lenistwo, lekkomyślność, zamiłowanie do pustego frazesu i gestu, dewocję, pieniactwopolityczne i inne przywary, całe społeczeństwo czyniąc w jakimś sensie odpowiedzialnym za klęskę rozbiorów.Autor Niemcewicza... tworzy obraz jakiegoś makabrycznego świata błaznów, którymi główny bohater - król,dyryguje. Polacy sięgali do przeszłości z powagą, aby czerpać stamtąd natchnienie, pocieszenie lub naukę.Zbyszewski przeciwstawiał się takiemu nastawieniu, spojrzał na historię Polski dla zabawy, dziennikarskiej satyryi powierzchownej karykatury.Andrzej Zahorski,Spór o Stanisława Augusta, Warszawa 1990