Saloniki. Miasto duchów. Chrześcijanie, muzułmanie

W Salonikach przez wiele stuleci – i najczęściej pokojowo – obok siebie żyli przedstawiciele różnych narodów, religii, języków i kultur: egipscy kupcy, hiszpańscy Żydzi, prawosławni Grecy, suficcy derwisze, Albańczycy… Jak to się stało, że dziś ślady wieloetnicznej przeszłości tej niegdyś tętniącej życiem metropolii łatwiej znaleźć w lokalnych archiwach i bibliotekach niż na ulicach miasta? Co sprawiło, że Saloniki zostały pozbawione (a może wyrzekły się) swojego wielokulturowego dziedzictwa? Mark Mazower, znakomity brytyjski historyk, opisuje ponad pięćset lat burzliwej historii tego portowego miasta. Imponuje dbałością o szczegóły i empatią, która pozwala mu zrozumieć punkt widzenia mieszkańców Salonik i po raz kolejny udowodnić, że nie ma lepszego klucza do zrozumienia współczesności od poznania przeszłości. Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. „Uważna lektura książki Mazowera pozwala zrozumieć, dlaczego Saloniki przegrywają symboliczną walkę z Atenami – dlaczego uchodzą dziś za miasto brzydsze, mniej ważne, bardziej peryferyjne, choć do niedawna były sercem regionu. Co się stało z salonickim „multi”, które przez ostatnie pięć wieków napędzało rozwój portowego miasta? Gdzie się podziały dawne tureckie łaźnie, pomniki, domy, meczety? Gdzie ślady po pięćdziesięciu tysiącach salonickich Żydów – mówiących w ladino Sefardyjczykach i Romaniotach, z ich wymarłym już dziś językiem jewanik? Mazower, historyk z uchem reportera, wspaniale pisze o dotkliwym „braku”, ale i „bogactwie”, które wynikało z centralnego położenia miasta na szlaku starożytnej drogi Via Egnatia łączącej Konstantynopol z Rzymem, Wschód z Zachodem. Autor porównuje Saloniki do Wrocławia, Wilna, Lwowa, czy Jerozolimy – do miast, których tożsamość jest „wielopiętrowa”, które wyrastają na gruzach i które czasami chętnie mierzą się z własną historią, a czasami decydują się ją odrzucić. „Saloniki” to książka wybitna. To klucz do poznania dawnej i współczesnej Grecji.” Dionisios Sturis „Mazower doskonale pokazuje, jak cechy wielkomiejskiej kultury popularnej – taniec, muzyka, sztuka, literatura, a przede wszystkim seks – wpłynęły na przemianę metropolii banitów i uchodźców w przytulną przystań, którą można nazwać domem. Dramatyczna, pełna nadziei, pięknie spisana historia Salonik ukazuje, w jaki sposób miasta, a z nimi ich mieszkańcy, ulegają pokusie odwrotu od przeszłości, przekształcając się w zupełnie nowe i trudne do rozpoznania miejsce.” Charles King, autor książek „O północy w Pera Palace” i „Odessa”, „Times Literary Supplement” „Książka Marka Mazowera to niezwykle ważne arcydzieło. Ważne, bo wypełnia lukę w biografiach wielkich miast. Arcydzieło, bo robi to doskonale. Jest podzielona na smakowite literackie kąski, których kosztowanie daje czystą przyjemność. Nie oderwiesz się od lektury i zatracisz w niej bez reszty.” Louis de Bernieres, „Times of London” „Opowieść o fascynującym mieście, będącym świadkiem burzliwych wydarzeń, spisana przez jednego z najwybitniejszych historyków swojego pokolenia. Mazower mistrzowsko wprowadza nas w barwny świat zawiłej przeszłości Salonik. „The New York Review of Books” „Doskonała synteza kulturalnej, politycznej, ekonomicznej, intelektualnej i społecznej historii fascynującej metropolii. Niejednego czytelnika opowieść o Salonikach wzruszy do łez. Arcydzieło.” „The Boston Globe” „Mazower odtwarza historię miejsca olśniewającego egzotyką i barwną złożonością etniczną. To niezwykła opowieść o mieście położonym na rozstaju dróg, między Europą a Azją.” „The New York Times” „Korzystając z wielu źródeł, m.in. z pamiętnika ukraińskiego uchodźcy z 1720 roku, listów z konsulatów czy dokumentów z Muzeum Żydów Greckich, autor rekonstruuje niesamowitą historię Salonik. Po mistrzowsku ukazuje, jak wielką rolę odgrywały w przeszłości wielkie miasta. Genialna książka.” Philip Mansel, „The Spectator”