Simurg

Książka „Simurg” Stanko Andricia, którą gatunkowo można określić jako połączenie autobiografii z fikcją literacką, jest wybitnym przykładem prozy współczesnej, nowoczesnej i wyrafinowanej. Rzadko się zdarza, aby polski czytelnik mógł przeczytać książkę, dla której inspiracją są przestrzenie – również te historyczne i wyobrażeniowe – Kotliny Panońskiej, chorwackiej Slawonii. 
W prozie tej spotykają się dwa sposoby myślenia – intelektualny i codzienny. Andrić stworzył narratora – znakomitego gawędziarza – w którym zderzają się głosy wiejskiego dziecka i erudyty, głosy „wtedy” i głosy „teraz”. Czytelnik odbiera tę dwoistość jako zaproszenie do literackiej gry, z której wyłania się obraz dzieciństwa, wspaniały i pociągający, ale wcale niewyidealizowany, co najwyżej zabarwiony lekką nutą nostalgii. Autor przyznaje, że jednym z najważniejszych dla niego literackich wzorców (obok Danilo Kiša) jest polski pisarz o żydowskich korzeniach, Bruno Schulz. Może Andrić jest mniej liryczny niż Schulz, ale nie mniej magiczny. 
Miejsce narodzin tej poetyckiej opowieści – bezkresne równi¬ny Slawonii i materialne ślady wcześniejszych kultur i cywilizacji – jest źródłem nieustannej refleksji. Można odnieść wrażenie, że narratora łączy jakaś tajemnicza więź z krajobrazem i z czasem minionym i stara się przełożyć te wrażenia na zrozumiały dla nas język. Ten powiew przeszłości jest wszechobecny i urzeczenie nią staje się obsesją narratora. Ta żywa obecność starożytnych tradycji i warstw kulturowych stanowi doskonały kontrapunkt dla codziennego życia na wsi, które jest w istocie ahistoryczne. 
Chorwacki krajobraz stereotypowo postrzegamy z perspek¬tyw wybrzeża Adriatyku i Gór Dynarskich. Większość tłu¬maczeń pisarzy chorwackich na język polski utrwala tę ideę. Dlatego „Simurg” może wzbogacić mozaikę chorwackich tradycji, z którymi zapoznaje się polski czytelnik.