Szczelina

W książce podjęta została próba prezentacji podstawowych problemów współczesnej prozy rosyjskiej, rozpatrywanych w perspektywie postaci literackiej oraz jej postrzegania świata. Za główny rys egzystencji bohatera uznano różne formy doświadczania kryzysu i rozdarcia. Transformacja lat 1985–1991 dała literaturze rosyjskiej możliwości, jakich nie miała w ubiegłych dziesięcioleciach. Pojawiły się sprzyjające warunki do poruszenia wielu tematów tabu, a także wyjścia poza estetyczny wzorzec realizmu, preferowany w polityce kulturalnej poprzednich epok. Autorkę interesuje przede wszystkim położenie bohatera, którego w nowych okolicznościach pisarze stawiają przed koniecznością redefinicji swojej tożsamości. Ofiara czy kat? Harmonijna osobowość czy człowiek „niedorobiony”? Opancerzony czy otwarty? Empatyczny czy o zmilitaryzowanej świadomości? Za poręczną metaforę dla opisu doświadczeń człowieka we współczesnej prozie rosyjskiej autorka przyjmuje pojęcie szczeliny. W przypadku analizowanej prozy może mieć ono wydźwięk negatywny i wtedy jest ekwiwalentem braku, milczenia, ukrywania, rozproszenia – wiąże się bezpośrednio z traumatycznymi wydarzeniami rosyjskiej historii XX wieku. W wariancie pozytywnym warto zwrócić uwagę na egzystencjalne ujęcie bycia, kiedy dążenie do pełni oraz ujawniane w procesie refleksji przeciwieństwa, sytuujące jednostkę w rozdarciu, w przestrzeni sporu, heraklitejskiej wojny, dzięki logosowi – myśli i czynności skupiania, pozwalają osiągnąć stan harmonii. Anna Skotnicka pracuje w Instytucie Filologii Wschodniosłowiańskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Opublikowała książki Rosyjska proza wspomnieniowa lat 1953–1978. Autobiografia – dokument – autotematyzm (Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1991) oraz Model prozy „innej” w literaturze rosyjskiej po 1985 roku (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2001). Zajmuje się literaturą rosyjską XX i XXI wieku, szczególną uwagę poświęcając problemowi postaci.