Bez winy i bez przyszłości

Jest to pierwsza publikacja poświęcona rozkazowi sowieckiego NKWD nr 00486 z 1937 r. Przedstawia genezę operacji skierowanej przeciwko rodzinom "zdrajców ojczyzny" w tym w głównej mierze kobietom i ich dzieciom, przebieg tej akcji i jej tragiczne konsekwencje. Bazę źródłową stanowią materiały pozyskane z ukraińskich obwodowych archiwów państwowych w Chmielnickim, Odessie i Winnicy. W głównej mierze stanową je akta spraw karnych Polek i Polaków represjonowanych przez sowieckie organy bezpieczeństwa państwowego. Dokumenty te a także znajdujące się w nich fotografie prześladowanych osób nigdy wcześniej nie były udostępniane i publikowane. Głównym zamierzeniem autorów publikacji było dotarcie do jak najszerszego grona odbiorców z wiedzą o tym dramacie. Poprzez opublikowanie wyników własnych wstępnych badań i zaprezentowanie nieznanych dokumentów chciano także zachęcić historyków specjalizujących się w problematyce terroru lat trzydziestych w ZSRS do bardziej gruntownego i wszechstronnego zajęcia się tematem. W książce poświęconej realizacji rozkazu nr 00486, postanowiono dość szczegółowo nakreślić jego genezę, poczynając od przypomnienia sytuacji, w jakiej znaleźli się nasi rodacy w ZSRS po pokoju ryskim. Następnie opisano przebieg samej operacji i jej tragiczne konsekwencje. Kolejne rozdziały ukazują różne aspekty ludobójczego rozkazu. Omówione zostały poszczególne etapy śledztwa: od aresztowania, poprzez przesłuchanie, wymuszanie zeznań, aż po wyrok skazujący i jego konsekwencje. Rodzaje zastosowanych kar, a także dalsze losy skazywanych kobiet i ich dzieci często omawiane są w odwołaniu do losów konkretnego człowieka lub rodziny, wokół których osnuta jest dodatkowa narracja. W kolejnej części książki opisano, kiedy i z jakich powodów zaprzestano realizacji rozkazu nr 00486, podobnie jak i pozostałych operacji Wielkiego Terroru. Następnie podjęto próbę odtworzenia losów ofiar represji, które po odbytym wyroku musiały wrócić do życia w sowieckim społeczeństwie z piętnem "wroga ojczyzny". Publikację zamyka obszerny opis skomplikowanego procesu rehabilitacji osób represjonowanych, najpierw przed sądami ZSRS, a następnie wolnej już Ukrainy. Poddano w nim analizie działania mające na celu przywrócenie dobrego imienia osobom niesprawiedliwie skazanym. Publikacja została zaopatrzona w aneks w postaci najważniejszych aktów normatywnych odnoszących się do omawianej tematyki. Na użytek niniejszej publikacji zostały one przełożone na język polski.