Spokojna rewolucja. Tożsamość narodowa, religia i sekularyzm w Quebecu

Protestanccy sąsiedzi nazywali niegdyś Quebec prowincją „usianą księżmi”. Jednak podczas spokojnej rewolucji lat 60. XX wieku Kanadyjczycy francuskie­go pochodzenia amputowali sobie ka­tolicyzm — nowe pokolenie działaczy społecznych i politycznych postąpiło z religią jak z zainfekowaną gangreną kończyną, która truje całe narodowe ciało. Dekada upłynęła pod znakiem intensywnej krytyki Kościoła w sferze publicznej, masowego odchodzenia od praktyk religijnych oraz dużego spadku liczebności kleru, porzucającego stan duchowny. Wielu dzisiejszych Quebek­czyków, spadkobierców spokojnej re­wolucji, postrzega religię jako atawizm, osad przeszłości utrzymujący się jedynie na marginesie społeczeństwa, lub jako obcy koncept, zapożyczenie przyniesio­ne przez ostatnie fale imigracji. Jak do tego doszło? Genevie Zu­brzycki wykazuje, że kontestacja domi­nującej etnokatolickiej tożsamości frankokanadyjskiej zogniskowała się wokół dorocznych katolickich procesji ku czci św. Jana Chrzciciela. Gwałtowne odrzu­cenie katolickiej symboliki umożliwiło artykulację nowej sekularnej tożsamości narodowej. Ta historyczno-kulturowa analiza frankokanadyjskiej spokojnej re­wolucji rzuca nowe światło na podobne procesy zachodzące w Polsce i na świe­cie oraz pozwala na ujęcie związków po­między tożsamością narodową a religią z nowej perspektywy. Wielokrotnie nagradzana praca Genevieve Zubrzycki to niezwykła książka, która zainspiruje zarówno doświad­czonych badaczy, jak i czytelników-amatorów zaintere­sowanych pogłębionym spojrzeniem na otaczającą ich rzeczywistość. Autorka opisuje drogę od tożsamości opartej na silnej wizji narodowego katolicyzmu i poczuciu permanentnego zagrożenia obcością do społeczeństwa sekularnego. Dla polskiego odbiorcy będzie to opowieść fascynu­jąca ze względu na głębokie podobieństwa losu i historii, ale przede wszystkim z powodu kluczowych różnic w tra­jektorii i punkcie dojścia. Quebec posłużyć może za lustro, w którym przegląda się Polska. Jest to tym łatwiejsze, że autorka doskonale zna obydwie kultury. To właśnie ten porównawczy potencjał sprawia, że książka Zubrzycki ma szansę stać się kluczowym punktem odniesienia w to­czącej się nad Wisłą debacie na temat skomplikowanych związków między tożsamością religijną i narodową, za­równo w wymiarze historycznym, jak i — co ważniejsze — w odniesieniu do tego, co dopiero przed nami. Marcin Napiórkowski, Uniwersytet Warszawski