Figurki z Dachau

Czy w domach Waszych rodziców lub dziadków wiszą obrazy, bądź znajdują się jakieś szczególne przedmioty, które kiedykolwiek skłoniły Was do zastanowienia się, czy są czymś więcej niż tylko elementami wystroju? W domu moich dziadków wisiał portret prababci, której nie miałam okazji poznać, ale który zawsze budził we mnie ciekawość tego, kim była i jaką historię miałaby do opowiedzenia, gdyby tylko mogła ze mną porozmawiać. Spacerując po muzeach, podziwiając obrazy, rzeźby i przedmioty z różnych epok, również zastanawiam się, jakie opowieści kryją się za tym, co wydaje się zwyczajne i niepozorne.
Sarah Freethy w swej debiutanckiej powieści pt.: “Figurki z Dachau”, właśnie pozornie zwyczajne przedmioty wykorzystuje do zbudowania osi narracji i jako klucz do odkrywania swoich korzeni. Przenosi nas do Niemiec 1929 roku, gdzie poznajemy Maxa Ehrlicha i Bettinę Vogel. On – syn potentatów włókienniczych z Austrii, którego poszukiwanie własnej życiowej drogi zaprowadziło do Weimaru i Bauhausu – awangardowej wyższej szkoły artystycznej, gdzie porzucił religijne, żydowskie wychowanie, zwracając się ku liberalnym i ekspresjonistycznym wartościom. Ona – urodzona w niemieckim Allah, wychowała się w domu, gdzie najbliżsi byli surowi i pozbawieni czułości, nawet wtedy, gdy najbardziej potrzebowała ich wsparcia. W wieku 17 lat, pragnąc uciec od rodziny, rozpoczęła studia w monachijskiej Akademii Sztuk Pięknych, a później przeniosła się do Bauhausu.
Już podczas pierwszego spotkania między tym dwojgiem zaiskrzyło, a niedługo potem połączyła ich wielka miłość. Z biegiem lat jednak w ich życie zaczęło wkradać się coraz więcej cieni, a kolejne wydarzenia doprowadziły w końcu do aresztowania Maxa, legimitującego się fałszywymi dokumentami, wystawionymi na nazwisko Friedrich Marchen. Mężczyzna trafia do fabryki porcelany w Dachau, nad którą pieczę sprawował sam Heinrich Himmler, i którą postrzegał jako istotny filar budowania wizerunku III Rzeszy, fundament dla budowania nowych tradycji, sposób na umacnianie starych oraz skuteczne narzędzie propagandy, mające ukazywać ideał niemieckiej sztuki i modelu życia rodzinnego. Bettina tymczasem podejmuje rozpaczliwe próby odnalezienia i ocalenia ukochanego. Włącza się w działalność ruchu oporu, a podczas swoich działań nawiązuje relację z wysoko postawionym oficerem SS, powiązanym z Izbą Kultury Rzeszy - Karlem Holzem, który staje się dla Bettiny kimś więcej niż tylko znajomym - powiernikiem i intelektualnym partnerem. Kobieta widzi w nim kogoś, kto wreszcie dostrzega jej wrażliwość i talent. Kogoś, z kim może porozmawiać na temat sztuki, literatury i filozofii, co pobudza ją do dalszego twórczego rozwoju. Znajomość przybiera jednak nieoczekiwany obrót, stawiający Bettinę przed trudnym wyborem między lojalnością wobec ukochanego, a pragnieniem ocalenia za wszelką cenę nienarodzonego dziecka Maxa. Autorka z ogromną wrażliwością ukazuje obóz w Dachau jako miejsce, w którym człowieczeństwo wystawione jest na najcięższą próbę, ale też miejsce, w którym można spotkać prawdziwych przyjaciół. Współcześnie, po wielu latach od zakończenia wojny, tytułowe figurki z fabryki SS, stają się kluczem do przeszłości - świadectwem miłości, cierpienia i tajemnic, które Bettina ukrywała przed córką. Wątek współczesny, gdzie Clara Vogel i Lotte Woolf (ich córka i wnuczka) konfrontują się z trudną historią obozu koncentracyjnego i odkrywanymi rodzinnymi sekretami, budzi w czytelniku kolejną refleksję - jak wydarzenia z przeszłości kształtują życie kolejnych pokoleń? Czy warto drążyć zakurzone tajemnice i odkrywać ukryte historie, czy może lepiej uszanować milczenie tych, którzy do końca nie wyjawili swoich przeżyć, pozostawiając je w sferze prywatnej? Na ile znamy własne korzenie? Muszę przyznać, że dodaje on powieści dynamiki i sprawia, iż porusza wiele emocji, szczególnie u tych osób, które pragną odkryć swoje korzenie. Styl autorki jest plastyczny, pełen emocjonalnej głębi i wiarygodności postaci. Podejmowane przez bohaterów decyzje są dramatyczne i trudne, co podkreśla autentyczność ich doświadczeń. Freethy zręcznie łączy w narracji elementy romansu, dramatycznych wydarzeń historycznych i symboliki sztuki, tworząc spójną całość, która angażuje czytelnika od pierwszych stron. „Figurki z Dachau” to nie tylko opowieść o wojnie. To emocjonalna historia, która łączy wątek miłosny z ukazaniem, jak wielka historia może zniszczyć życie jednostki. Porcelanowe figurki stanowią namacalny ślad minionych czasów, ukazując zarówno piękno życia, jak i jego kruchość. Przypominają, że sztuka nie służy jedynie do tworzenia dekoracji i wyrażania estetyki, lecz może także pełnić funkcję manipulacji. Są również mostem łączącym przeszłość z teraźniejszością, a posiadanie talentu może mieć zarówno moc ratowania życia, ale i sprowadzać człowieka do roli narzędzia w machinie zła. Mimo, że jest to powieść fikcyjna, autorka przyłożyła dużą wagę do odwzorowania realiów, umiejętnie łączy prawdziwe wydarzenia, miejsca i postacie z własną wyobraźnią i losami wymyślonych postaci, nadając ogromne znaczenie także bohaterom drugoplanowym. To ich sylwetki sprawiają, że całość jest bardziej wielowymiarowa.
Jeśli interesują Was książki pokazujące, że wciąż istnieje wiele nieopowiedzianych historii z czasów II wojny światowej, które zasługują na przybliżenie ich czytelnikom, to dzięki tej lekturze możecie, poznać fascynujące, a zarazem mroczne dzieje manufaktury porcelany Allach, a po jej przeczytaniu, jak ja zgłębić temat. Ta książka z pewnością poruszy Wasze serca i skłoni do zadumy nad tym, jak przeszłość i sztuka mogą być mostem do zrozumienia siebie i innych.