Od Lenina do Hitlera

Wybór pism czołowego publicysty II RP, cenionego badacza Bizancjum, przedstawiciela ruchu syndykalistycznego, który analizował różne aspekty faszyzmu, hitleryzmu, bolszewizmu i polskiej rzeczywistości po zamachu majowym. Przedstawiał je na tle powojennego kryzysu Europy i w obliczu zmierzchu, jak sądził, demokracji liberalnej. To prowokujący do myślenia, wiele razy mogący zaskoczyć Czytelnika zapis dylematów, z jakimi mierzyli się myśliciele polityczni jednego z najbardziej burzliwych okresów historii, poprzedzającego wybuch II wojny światowej. „W federacji sowieckiej pod firmą dyktatury proletariatu sprawuje rządy partia­-zakon, czyli zorganizowana elita, wyraźnie oddzielona od proletariatu, która, władając wszystkimi przedsiębiorstwami wytwórczymi i całym systemem wymiany, roz­wija gospodarkę planową, starając się jej nadać tempo jak najszybsze, aby uczynić Rosję jednym z krajów uprawiających imperializm gospodarczy i ubiegających się o udział w hege­monii, jaką kapitalistyczne imperia gospodarcze sprawują nad światem. «Socjalizm w jed­nym kraju» stał się – bardzo jaskrawym i radykalnym – faszyzmem rosyjskim, zajmującym miejsce wśród régime’ów, które opanowały środkową Europę”. (Przezwyciężanie marksizmu) „Rewolucji faszystowskiej brak rewolucyjnego światopoglądu konstrukcyjnego, któ-rego nie może zastąpić nacjonalistyczna frazeologia dyktatorów. Faszyzm nie jest zdolny do rozwiązania zagadnień społecznych, do usunięcia sprzeczności socjalnych, do uregulowania sytuacji ekonomicznej w opanowanych przez siebie krajach. Dyktatura faszy­stowska nie może opanować sił, które rozpętała”. (Czy zmierzch faszyzmu?) Kazimierz Zakrzewski (1900-1941), historyk, bizantynista, publicysta, czołowy w II RP teoretyk i propagator idei syndykalistycznych, związany z lewicą piłsudczykowską, później krytyk sanacyjnych elit, żołnierz Legionów Polskich i armii austriackiej, uczestnik walk z Ukraińcami o Lwów i wojny polsko-bolszewickiej, wykładowca Uniwersytetu Jana Kazi­mierza we Lwowie, Uniwersytetu Poznańskiego i Uniwersytetu Warszawskiego, działacz m.in. Związku Naprawy Rzeczypospolitej i Związku Związków Zawodowych. Został rozstrze­lany przez niemieckich okupantów w Palmirach.