Opakowania, czyli perfumowanie śledzia

„Opakowania czyli perfumowanie śledzia” Katarzyny Jasiołek to podróż do czasów PRL, dla jednych sentymentalna, a dla innych kompletnie nowa i odkrywcza. Autorka pokusiła się o przestawienie w jednej książce tego jak wyglądały opakowania w PRL zarówno jeśli chodzi o żywność, kosmetyki, chemię gospodarczą, tekstylia, lekarstwa, oraz jaką rolę pełnili dekoratorzy i jak dekorowano witryny sklepowe mając bardzo ograniczone fundusze i braki w towarach, a także jak wyglądała reklama w owych czasach.
W pierwszych latach powojennych opakowania produktów były szare i nijakie, brak było nawet odpowiednich pojemników, butelek, słoików do ich przechowywania i dopiero chęć eksportu wymusiła większą dbałość o to, aby opakowanie produktu zachęcało do jego zakupu. Niestety wiele produktów na polski rynek przez praktycznie cały okres Polski Ludowej pakowano w szare torebki (kasze, cukier), które często ulegały zniszczeniu i tym samym produkt nie nadawał się do spożycia. Papier na etykietach był również często słabej jakości, odklejał się i właściwie dopiero otwarcie pierwszych sklepów samoobsługowych przyczyniło się do poprawy jakości opakowań. Również z powodu braku papieru drukowano opakowania na papierze zastępczym z innych opakowań. Artyści czekali miesiącami na wydanie swoich płyt, bo brakowało papieru na koperty. Lata osiemdziesiąte zakończyły pewien etap w historii opakowań. Ważniejsze stało się zdobycie produktu niż to w co jest opakowany.

Książka jest przepięknie wydana i zawiera mnóstwo zdjęć: wystaw sklepowych, opakowań, plakatów, czy okładek płyt. Podziwiam tytaniczną pracę autorki, która odnalazła tak ogromną liczbę opakowań sprzed lat i zamieściła je w swoim dziele. Krytycznie muszę jednak ocenić warstwę tekstową, ale jest to moja subiektywna ocena wynikająca głównie z tego, że autorka zbyt dogłębnie weszła w temat przez co miejscami porządnie się wynudziłam, a nawet opuszczałam większe fragmenty tekstu, gdzie autorka opisywała kto zdobył nagrody w rozmaitych konkursach graficznych i wątpię czy są to informacje potrzebne przeciętnemu czytelnikowi. Dla mnie również minusem okazało się to, że autorka zamieściła ponad pięćset czterdzieści przypisów przez co ciężko mi się tę pozycję czytało.

Myślę, że dla osób starszych ode mnie lektura tej książki będzie cudownym powrót do młodości i do wspomnień, szczególnie w warstwie wizualnej. Jest to bardzo wartościowa pozycja i na pewno będę do niej wracać. Polecam osobom, których młodość przypadła w czasach PRL, a młodszym jako ciekawostkę o tym jak kiedyś wyglądały opakowania i jak to na przestrzeni lat się zmieniło.

Dzisiaj każdy z nas wchodzi do sklepu i ciężko mu skupić wzrok w jednym miejscu, bo kolorowe etykiety bombardują nas z każdej półki. Mamy wszystkiego pod dostatkiem i wydaje nam się, że opakowania nic nie znaczą, nie poświęcamy im zbytniej uwagi. W końcu przyniesiemy towar do domu, zdzieramy folię lub kartonik i wyrzucamy to do kosza (może jeszcze przez chwilę zastanowimy się do którego, żeby odpowiednio segregować śmieci). Ale czym byłby towar bez tego elementu, który utrzymuje go w formie? Przecież często to wygląd, zakodowane w podświadomości logo, pierwsze wrażenie jest decydujące przy zakupie. A wyobrażacie wybierać wśród artykułów, gdzie każdy jest owinięty tylko szarym papierem? Kupować tabletki na sztuki i uważać potem w domu, żeby się nie pomieszały, nie rozsypały, nie starły? Jak zanieść olej do domu nie mając żadnej butelki pod ręką? Katarzyna Jasiołek zaprasza na wycieczkę do PRL-u.

Książka jest piękna wizualnie. Ma rozmiar trochę większy od standardowego, jest ciężka, cały układ dobrze przemyślany. Wielość wyraźnych kolorowych ilustracji potrafi przenieść czytelnika w czasie do innej epoki. Lektura na pewno pozwoli nam lepiej zrozumieć PRL i dlaczego towary wyglądały tak a nie inaczej. Dowiemy się m.in. na czym polega różnica opakowywania towarów w gospodarce socjalistycznej a kapitalistycznej czy jak działały punkty skupu. Widać, że do stworzenia tej pozycji został wykonany porządny research. Podobało mi się rozdzielenie przypisów - te tłumaczące jakieś hasła znajdowały się na dole bieżącej strony, a te odsyłające do źródeł były umiejscowione na końcu książki. Tekst jest dzięki temu przejrzysty i zrozumiały nawet dla osób, które stykają się z PRL-em po raz pierwszy.

Nie ukrywam, że to pozycja nie dla każdego. U starszych czytelników na pewno ożyją wspomnienia, kiedy zobaczą stronę z ilustracją papierka po ulubionym cukierku. Porusza się tutaj specjalistyczne tematy z dziedzin historii, gospodarki i sztuki, dlatego polecam ją głównie fanom epoki albo sztuki użytkowej.