Prince Polonia

Do książki „Prince Polonia” mam dość osobisty stosunek. Dlaczego? Bo za jej sprawą przeżyłam nie tylko podróż do czasów swojej młodości, ale również do Azji, którą uwielbiam.

Już początkowy rozdział przeniósł mnie do Delhi w Indiach, które mimo upływu ponad dwudziestu lat niewiele się zmieniły i moje odczucia przy pierwszym zetknięciu z tym krajem były identyczne jak głównych bohaterów, Radzia i Jana w roku 1987. Zewsząd atakująca gorąca wilgoć, nachalni tubylcy i wszechobecne śmieci. Rozsypujący się autobus spod lotniska i pokój hotelowy z dziurą w ścianie, przez którą można było wyjrzeć wprost na ulicę. O tak, poczułam się jakbym ponowie tam była.

Również dalsza historia związana z wyjazdami do NRD, początkami handlu i przemytu na większą skalę, budzi wspomnienia tych szczególnych czasów. Nasi bohaterowie, młodzi, ambitni, złaknieni łatwego zarobku, często bagatelizujący ryzyko łapią szansę, która się przed nimi rysuje.

Historia opowiadana jest z dwóch perspektyw, Janka, bardziej przebojowego i Radzia podążającego za przyjacielem. Ich wersje nie zawsze są zgodne, a ich przyjaźń zostaje wystawiona na próbę. I jak to często bywa wiele dzieje się przez miłość do kobiety i za jej sprawą.

Myślę, że klimat powieści szczególnie poczują osoby, które podobnie jak ja żyły w tych dynamicznych czasach i przyglądały się dokonującym się zmianom. Dla młodszego pokolenia moim zdaniem jest to znakomita wizytówka lat 80-tych, tylko czy okaże się dla nich równie fascynująca? Zachęcam, przekonajcie się sami.

Intrygujące spojrzenie na życie młodych ludzi w czasach komunizmu. Max Cegielski zapoznaje nas z historią Radka i Janka, którzy z różnych powodów decydują się na zostanie przemytnikami w Indiach. Radek do Indii udaje się przez dawną miłość, a Janek liczy na szybki i duży zarobek. W każdym razie obaj nie mają złudzeń co do możliwości szybkiego zarobku w kraju. Zaczynają coraz bardziej igrać z losem pozornie przekonani o swojej nieuchwytności. Jednak rząd Indii postanawia wziąć sprawy w swoje ręce i przestać przymykać oczy na wyczyny polskich przemytników, których w tamtym czasie było wielu. Jeden z chłopaków skończy w więzieniu, a drugi będzie próbował mu pomóc się stamtąd wydostać, lecz czy jest to możliwe? A co z pieniędzmi, które zarobili?
***
Autor podkreśla, że jego książka stanowi fikcję, jednak uważam, że w interesujący sposób przybliża nam te trudne czasy, jakie stanowiły ostatnie lata komunizmu i czas przemian politycznych. Historia dwojga przemytników wciąga bez reszty, a ich sposoby na przemyt dla osób wychowujących się w czasach obecnych wydają się wręcz śmieszne. Jednak trzeba przyznać, że to były zupełnie inne czasy, w których do wielu rzeczy ludzie nie mieli dostępu, a nie tak jak obecnie, kiedy wręcz jesteśmy zalewani elektroniką, błyskotkami i ubraniami spoza granicy.
Niejednokrotnie śmiałam się podczas czytania tej książki, ale także czułam chwile zgrozy. Max Cegielski ma niesamowity sposób pisania – lekki i sarkastyczny zarazem, co przemówiło do mnie już od pierwszych stron. Dla osób takich jak ja, czyli znających czasy komuny jedynie z opowieści rodziców czy dziadków, ta książka stanowi wspaniałe studium życia młodzieży w tych trudnych czasach. Zabawne zawsze dla mnie jest to, że niby wszyscy mieli mieć to samo i po równo, a jednocześnie gdzieś tam kwitł czarny rynek, na którym wzbogacali się nawet najwyżsi dygnitarze państwowi. I ta historia właśnie to wszystko czytelnikowi przybliża.

Są osoby, które uwielbiają wspominać dawne czasy, pomimo że brakowało wszystkiego, to ludzie byli dla siebie mili i pomocni, zdecydowanie przeszłość różni się od teraźniejszości, ale pomimo tego, że w naszym kraju nie było idealnie były miejsca, w których było jeszcze gorzej.
Radek i Janek marzą o dużych pieniądzach więc lecą do Indii, żeby sprzedać rzeczy, które ze sobą zabrali, między innymi sprzęt elektroniczny i whisky, myślą, że będzie to fajna przygoda, ale gdy są już na miejscu, dopada ich straszny upał i marzą o powrocie do ojczyzny. Mężczyźni na nocleg trafiają do hotelu Relax i już na drugi dzień cały sprzęt po długim targowaniu sprzedają właścicielowi hotelu, w którym się zatrzymali, chłopakom wydaje się, że wygrali los na loterii, dobrze im poszło i mają sporo pieniędzy, ale nie wiedzą, że prawdziwe przygody dopiero przed nimi.
Książka wciągnęła mnie już od samego początku, chyba dlatego, że nigdy podobnej historii nie czytałam, ale wraz z każdą stroną mój entuzjazm malał, przygody chłopaków może nie były nudne, ale czytałam je bardzo długo, nie mogłam w ogóle skupić się na treści. Targowanie o sprzęt było naprawdę śmieszne, mężczyźni obrażali się wzajemnie, ale tak naprawdę był to element ich pieniężnej przepychanki, dalej już nie było takich momentów, całość jest jednak przygnębiająca.
Najwyraźniej jestem za młoda na taką lekturę, bo ktoś, kto żył w tamtych czasach, poczuje nostalgię, czytając tę książkę, przypomni sobie te trudne czasy i będzie kibicować Radkowi i Jankowi w ich walce o lepsze jutro, ja czytając, niestety trochę się nudziłam. Pomimo wszystko fajnie poznać inne czasy i postrzeganie ich przez młode osoby, które pragną więcej niż tylko przeżyć, postawa chłopaków zasługuje pochwale, bo wiele osób przyjmuje to, co daje los, a nie próbuje walczyć o siebie.
Staranie się o lepsze życie jest ponadczasowe, bo każdy chce mieć lepszy dom, droższy samochód czy większą działkę, ale nie każdemu chce się ruszyć i to osiągnąć, wiele osób tylko siedzi i narzeka, że czegoś nie ma, ale też nie robi nic, żeby to mieć.

W naszej literaturze istnieje spora tradycja pisania o emigracji, mniej więcej od XIX wieku doświadczenie Polaka na obczyźnie pojawia się na kartach powieści, poematów, esejów etc. Silną reprezentację znajdziemy w prozie po 1989 - często na poły autobiograficzne wynurzenia tych, którzy z PRL-u uciekali na Zachód, im dalej tym lepiej. Dużo mniej miejsca poświęcone jest przemytnikom, których nie brakowało. Oprócz słynnego Kochanka Wielkiej Niedźwiedzicy Sergiusza Piaseckiego nie znajdziemy wielu książek poświęconych przede wszystkim przemytniczemu żywotowi. A przecież, gdy będziemy mówili o PRL-u (nie tylko jako o czasie, ale i przestrzeni), znajdziemy mnóstwo zabawnych lub sensacyjnych opowieści o wyprawach na handel do NRD, Berlina Zachodniego, na Węgry itd. Max Cegielski natomiast otwiera czytelników na zupełnie inny świat w swojej najnowszej powieści Prince Polonia, świat polskich przewalaczy magnetowidów i złota w Indiach.
Sam Cegielski temat Indii zna od podszewki, ponieważ sporo czasu tam spędził, napisał także książki związane z tym rejonem świata - bardziej autobiograficzna Masala oraz reportaż o Pakistanie, Pijani bogiem. W Polsce organizował także wystawy związane z kulturą indyjską i kontaktami polsko-indyjskimi. W Prince Polonia opisuje doświadczenia dwóch młodych chłopaków ze Szczecina, Radka i Janka, którzy w drugiej połowie lat 80. próbują znaleźć dla siebie miejsce. Nie dziwne, że widzą się poza granicami Polski i po przygodach z wyjazdami do państw bloku wschodniego na małe przewały na towarach deficytowych decydują się wspólnie, choć z nieco innych pobudek, wyruszyć znacznie dalej, do egzotycznych Indii.


Dla czytelnika niezwykłe wydadzą się opisy przemytniczych procederów i stylu życia, które mogą działać jak zew do pozostawienia wygodnego życia na etacie, by ruszyć w nieznane i przemycać przez granicę, co przynosi największy zysk i czuć buzującą we krwi adrenalinę. Pod tym względem lektura na pewno okaże się odkrywcza i wywoła uczucia podobne do tych znanych z lektur awanturniczych i przygodowych. Brakuje tu jednak uroku pieszej wędrówki w blasku księżyca przez zielone, leśne granice, mającej magnetyczną moc dla fanów prozy Piaseckiego sprzed niemal stu lat. W Prince Polonia ciszę zastępuje hałas dehlijskiego targu, zieloną granicę zatłoczone lotnisko, a na piechotę trzeba dojść jedynie przez terminale i bramki. Trzeba jednak oddać Cegielskiemu, że z reporterską rzetelnością opisuje sposoby przewalania elektroniki i żółtka, czyli złota. Dla porównania można zerknąć do wydanej w ubiegłym roku książki Cezarego Borowego Spowiedź Hana Solo. Byłem przemytnikiem w Indiach, by zobaczyć, że wspomnienia autora nakładają się z opisami Cegielskiego, co stanowi ogromny atut Prince Polonia. Nie będę jednak ukrywał, że na gęsto zapisanych 400 stronach kolejnych przemytów było sporo, a Cegielski nie oszczędzał szczegółów dotyczących ilości, rodzaju oraz cen przemycanych produktów, co na dłuższą metę staje się nużące, choć wpływa korzystnie na budowanie wiarygodności świata przedstawionego.
W powieści równorzędnym wątkiem obok indyjskiego jest ten szczeciński, w którym dowiadujemy się o przeszłości Radka i Janka, ich znajomości licealnej, wielkiej niespełnionej miłości, mającej wpływ na chłopaków jeszcze wiele lat później, ważnych wyborach, poszukiwaniu własnej drogi w przestrzeni pełnej nijakości i pustki. I choć same początki bohaterów są niezwykle wciągające, tak sam Szczecin, jak i PRL na kartach powieści wydały mi się tylko reklamami i pocztówkami z lat 80.; podczas lektury brakowało mi tam prawdziwego życia. Problemy Radka i Janka oraz bohatera zbiorowego pod postacią młodzieży szczecińskiej szkoły nie wychodzą poza to, co wszyscy już o PRL-u wiemy. Wszyscy są nieszczęśliwi, nie widzą przyszłości w ustroju, mają dosyć biedy i szarości życia - chcą całkowitej wolności, szaleństwa, seksu, alkoholu i narkotyków. Nie pomagają tu także dialogi, które zdają się sztywne, jak wklejone w usta typowego bohatera danej epoki, a cytaty ze sztandarowych piosenek wplecione w zdania wyglądają często sztucznie. Dlatego najjaśniejszym punktem tego wątku jest miłość do koleżanki, Magdy K., która odgrywa rolę symbolu Zachodu, bo przyjechała z Reichu ze swoim ojcem i wygląda jak z okładki niemieckiego “Bravo Girl”, które czyta w oryginale i bez skrępowania mówi o seksie. W szaleńczych próbach ucieczki od codzienności dziewczyna będzie traktowana przedmiotowo, choć ma do zaoferowania dużo więcej ponad zachodni szwung. Trójkąt Magda-Janek-Radek daje tej pozbawionej koloru fotografii barw, które bohaterowie zobaczą dopiero na indyjskim targu i w Singapurze. Dzięki tej miłości powieść Cegielskiego przestaje być tylko książką o przemytnikach czy latach 80., ale staje się książką o stracie, chęci zapomnienia i imponowania, o nostalgii i poszukiwaniu nowej drogi.


Prince Polonia nie byłby powieścią tak interesującą, gdyby nie zabieg narracyjny użyty przez autora. Cegielski prowadzi narrację z trzech punktów widzenia, wydarzenia poznajemy z opowieści Radzia oraz Janka, a także trzecioosobowego narratora, którego możemy utożsamiać z reporterem tworzącym książkę o historii polskich przemytników w Indiach. Zabieg ten jest nie tylko efektowny, ale także efektywny i kolejne zmiany w punktach widzenia oraz przerzucanie ciężaru na innego z bohaterów działa na plus. Prince Polonia okaże się na pewno świetną propozycją lekturową na czas urlopu, a oprócz rozrywki, zapewni nam sporą dawkę wiedzy i pozostawi tęsknotę za nieskrępowaną podróżą. Dla dojrzalszych czytelników może być także okazją do sentymentalnej podróży w lata 80.

Z tą książką wybierzemy się na podróż w czasie. W czasie, w którym wszystkiego brakowało, w szalone lata 80.
Polska, szaro, buro, puste sklepy. Młodzież tęskniąca za lepszym życiem. Janek i Radek nie chcą siedzieć biernie i postanawiają wziąć sprawy we własne ręce. Nie widzą dla siebie przyszłości w ojczystym kraju. Ruszają w świat. Zaczynają od drobnego przemytu z NRD. Potem Budapeszt, Stambuł, Singapur. Szmuglują magnetowidy, a potem złoto.
Jest jeszcze ona, ich wspólna wielka miłość. Magda. Dziewczyna wyjeżdża z ojcem na placówkę do Indii. Czy po latach uda im się odnaleźć?
Miło było przenieść się do lat mojego dzieciństwa. Przypomnieć sobie jak było kiedyś i docenić to co jest teraz. Ciekawa lektura warta przeczytania:)

„Magia biurokracji na tym polega, że stempel zastępuje myślenie”

Autor przenosi nas w czasy transformacji ustrojowej i gospodarczej Polski do lat 80 poprzedniego wieku. Jednak w ojczyźnie bywamy tylko przelotnie i to w dosłownym tego słowa znaczeniu. Janek i Radek, przyjaciele i wspólnicy, młode wilki ze Szczecina zaczynają przygodę z przemycaniem „towarów luksusowych” do odradzającego się po epoce PRL kraju. Początkowo z tzw. drobnica z Czechosłowacji, NRD, Węgier a potem przez elektronikę, waluty i złoto z Indii, Singapuru. Szczecinex, jak sami się nazwali chce zapełnić drobnokapitalistyczną nisze.

„Prince Polonia” to jak autor wyraźnie w posłowiu pisze fikcja a nie reportaż. Ja jednak potraktowałem tę książkę po części właśnie jak reportaż, po części jak podróżnicze zapiski młodych przemytników z wplecionymi wspomnieniami młodości z Polsce jako swego rodzaju powieść drogi.
To napisana w bardzo ciekawy i wciągający czytelnika sposób książka o poznawaniu dzięki sprytowi i odwadze nowych możliwości oraz o odkrywaniu azjatyckich miejsc i smaków.
Dwaj główni bohaterowie są całkowicie różni. Kalkulujący na każdym kroku, mający przelicznik walut i towarów w głowie, błyskotliwy, twardo stąpający po ziemi Janek oraz romantyczny, z duszą podróżnika i głową w chmurach, zaczytany intelektualista Radek. Łączy ich tylko to samo skończone liceum, wiek oraz przekonanie że tak jak w kraju to nie da się żyć i trzeba coś zmienić w swoim życiu oraz miłość do Magdy K. To dodaje jeszcze większego kolorytu tej książce.
Jest to opowieść o odkrywaniu różnic kulturowych, obyczajowych oraz tworzeniu kapitalizmu przez szarą strefę.
Z wielką przyjemnością zanurzyłem się w świat jaki wspólnie z Jackiem i Radkiem poznawałem a który tak plastycznie i obrazowo opisał autor z lekkością i łatwością łącząc kolejne wątki.

„Przemytnik jest jak modelka, jego ciało służy tylko do noszenia towaru”

Cieszę się, że mogłam przeczytać książkę Maxa Cegielskiego „Prince Polonia”. Doceniam to, że autor opisał tamte lata, jak wyglądała Polska, jakie były w niej perspektywy. Daje to możliwość młodszym pokoleniom dowiedzieć się jak inne czasy były kiedyś, z jakimi problemami borykało się młode pokolenie i nie tylko. Historia głównych bohaterów toczy się w kilku krajach, szczegółowe opisy powodują, że wszystko wydaje nam się prawdziwe, opisane oczami osoby która widziała te miejsca, tych ludzi i to życie. Historia zaczyna się w naszym kraju i w nim kończy. Wszystko co pomiędzy jest szukaniem startu do lepszej przyszłości. Lata 80-te to czas biedy, pustych półek w sklepach, kolejek, kartek na żywność, brak perspektyw na swoje mieszkanie. Chłopacy wyjechali do Indii, Singapuru, NRD i zajmowali się przemytem. Czas rywalizacji, strachu, stresu, często fatalnych warunków jak również innych obyczajów, kultury, nowoczesności i zacofania. Książka nie jest prosto i lekko napisana, zmusza czytelnika do większej koncentracji i uwagi. Na pewno wymaga większego skupienia, aby zrozumieć fabułę. Z biegiem czytania coraz lepiej rozumiemy historię bohaterów, ich rozumowanie, co nimi kieruje. Jak lata młodzieńcze odbijają się na ich życiu i ciągną się za nimi. Polecam przeczytać książkę i przenieść się w lata PRL-u. Pamiętam te czasy.

Co tu dużo ukrywać – powieść jest mi bliska, tak jak pewnie większości czytelników, którzy spędzili dzieciństwo w latach 80. i 90. Przyjemniejsze w odbiorze były fragmenty poświęcone życiu w Polsce. Może dlatego, że niosą wspomnienia. Jest miejsce dla Solidarności, Kukuczki, Sabiny, Kombi, Jurksztowicz i dżinsów z Odry, komiksów oraz Bravo. Niemniej ciekawe są rozdziały poświęcone azjatyckiej egzotyce. Cegielski napisał książkę, z której nie tylko można dużo się dowiedzieć o realiach życia w ówczesnej Polsce, ale i o tym jak wyglądał przemyt, na jak wielką skalę było to przedsięwzięcie. Można zakochać się w azjatyckich ludziach i brudnych ulicach. Wszystko spowite nieocenionym, realistycznym klimatem. Jest tu prawda, jest życie.

Lata osiemdziesiąte, ostatnia dekada PRL-u, szara i przytłaczająca komunistyczna rzeczywistość, bieda, brak towarów na półkach, brak perspektyw na przyszłość, na pracę, na mieszkanie, na przyzwoite zarobki, na godne życie. W głowach przewija się tylko jedna myśl no future.

A w tej szaroburej Polsce, oni, bohaterowie "Prince Polonia", Janek i Radek. Dwójka młodych ludzi, licealistów wkraczających w dorosłe życie, duszących się życiem w Polsce, marzących o podróżach, o łatwych i szybkich pieniądzach, o życiu na poziomie, bez zmartwień i trosk, zakochanych w jednej dziewczynie, Magdzie, która jest dla nich symbolem innego życia, powiewem świeżego powietrza z Zachodu.
W pogoni za lepszym życiem i mamoną wkraczają w świat przemytu. Zaczynają od drobnicy, magnetowidy i inna elektronika, by następnie szmuglować gotówkę i złoto, a skończą na... no właśnie, tego dowiecie się sięgając po "Prince Polonia". Cygan i Lord zaczynają swą przemytniczą działalność od drobnego handlu,by osiągnąć wyższe poziomy, by pnąć się w górę w tym przestępczym świecie. Od NRD, przez Budpaeszt, Stambuł, do Indii i wreszcie Singapuru. Przygoda życia, pełna ryzyka i niebezpieczeństw, ale dająca profity, o jakich w ojczyźnie nie mogliby nawet marzyć. Młodzi ludzie pragnący czegoś więcej łatwo wciągnęli się w ten proceder, jak to mówią pierwszy milion trzeba ukraść. Nie zdając sobie nawet wtedy sprawy, że w życiu nie ma nic za darmo, a za wszystko trzeba będzie zapłacić, nie teraz, to później. Ich ścieżki zetną się z ambitnym radcą ambasady, który niebezpośrednio będzie miał wpływ na losy naszych bohaterów.

"Prince Polonia" to powieść niezwykła. Dlaczego? Ponieważ łączy w sobie elementy reportażu z powieścią sensacyjną, powieścią drogi. Książka podzielona jest na osiem części. Dane segmenty to historia Janka i Radka opowiadana z ich punktu widzenia, przeplatana fragmentami reportażu o życiu przemytników w Indiach, Singapurze, i o tym jak ten cały proceder wyglądał.

Czy książka mi się podobała? I tak i nie. Plusem jest, że akcja powieści rozgrywa się w latach zupełnie dla mnie obcych, urodzona w 1992, w innym ustroju, chętnie czytam i słucham opowieści jak wyglądało życie w Polsce w czasach komuny. Kolejną zaletą książki są Indie ! które uwielbiam, i o których bardzo chętnie czytam, by poznawać je wciąż dokładniej, by odkrywać jak wyglądało i wygląda tam życie. Kolejnym plusem jest przepiękna okładka w barwach iście indyjskich, koloru indyjskiego curry.

Minusem natomiast jest przynajmniej dla mnie brak przypisów z tłumaczeniami przy obco brzmiących słowach czy zwrotach, a także fakt, że przemyt dominuje w powieści. Chciałabym więcej dowiedzieć się o bohaterach, o ich znajomych i rodzinach, poczytać więcej o relacjach ich łączących. Akcja nabiera tempa pod koniec książki tak naprawdę. Przez większość powieści czekałam z wypiekami na twarzy na jakieś pościgi, akcje, przyspieszone bicie serca, a tu nic. Akcja płynie powoli, a lektura szła mi opornie. Nie płynęłam przez tę książkę. Najgorsze, że nie przywiązałam się do żadnego z bohaterów. Nie wiem z czego to wynikało, może z faktu, że jestem za młoda i nie ogarniam tamtych czasów. Nie wiem sama.
Podsumowując "Prince Polonia" jest ciekawą książką z której dużo można się dowiedzieć o realiach życia w Polsce w latach 80, o tym jak wyglądał przemyt i na jak wielką skalę było to przedsięwzięcie. Powieść napisana jest dobrym stylem, co ułatwia lekturę. Mi zabrakło akcji i emocji, ale to moje osobiste odczucia. Ogromne serducho dla autora za Indie, które kocham. A tak na marginesie czytając tę powieść ciągle miałam przed oczami film Blow. Kto oglądał, ten wie dlaczego. Tam też chodziło o lepsze, dostatniejsze życie, a jak się skończyło... Jedno pytanie: Czy było warto? Czy pieniądze są najważniejsze w życiu?
Z tymi pytaniami Was zostawiam, i polecam lekturę "Prince Polonia", na pewno dzięki lekturze znajdziecie na nie odpowiedź.