Mussorgsky: Khovantschina

Początkowo planowana jako druga część trylogii składającej się z Borysa Godunowa, z Pugachoyowschiną przewidzianą jako trzecia i końcowa część, Chowańszczyzna zajmowała kompozytora w roku 1872, gdy Borys był ‘przystosowywany’, aby podobać się władzom teatralnym przed premierą. Libretto dotyczy wielkiego przewrotu z 1682 roku i panowania Carycy Sofii Alejewny jako opiekunki jej słabego na umyśle brata Iwana i brata przyrodniego Piotra. Piotr obalił potem jej rządy i sprawował władzę jako Car Piotr I, znany jako Piotr Wielki. Piotr I jest postacią kontrowersyjną. Przypisuje mu się zasługę oświecenia Rosji, choć wielu (tak jak współczesny Musorgskiemu kompozytor i jego przyjaciel Balakirew) twierdzi, że zniszczył on rosyjską indywidualność przez wprowadzenie zachodnich poglądów i kultury do Mateczki Rosji. Temat ten bardzo interesował Musorgskiego. W muzyce konflikt pomiędzy zachodnią a tradycyjną myślą rosyjską podkreślony był przez Potężną Gromadkę z jednej strony, a wzorujących się na Zachodzie Czajkowskiego, Antona Rubinsteina i Glazunowa z drugiej. Musorgski cieszył się pracą nad tą operą: „Upajam się zbieraniem materiału, moja głowa wrze jak kocioł, pod którym podkładany jest nieustannie ogień”, pisał w 1872. Pracował nad Chowańszczyzną do swojej śmierci z powodu ostrej choroby alkoholowej w 1881. Wykonanie koncertowe części opery z 1879 roku było zniechęcającym doświadczeniem. Opera wydawała się niekompletna, Rimski i Korsakow zmieniali partyturę w 1883 roku, dużo usuwając z zapisu nutowego. Strawiński i Ravel zmienili orkiestrację w 1912 dla Diagilewa. W latach 1939-59 Szostakowicz wypracował wersję stanowiącą obecnie standard operowy. Nagranie niniejsze jednak wykorzystuje pierwszą edycję przygotowaną przez Rimskiego. Świetna bułgarska obsada (bardzo ważna w tym wielkim i dramatycznym dziele) i orkiestra, z perfekcyjnym wyczuciem słowiańskiej sentymentalności i dramatyzmu. Prince Ivan Khovansky, head of the musketeers DIMITER PETKOV Prince Andrey Khovansky, his son TODOR KOSTOV Dosifey, leader of the Old Believers NICOLA GHIUSELEV Marfa, a young widow, an Old Believer ALEXANDRINA MILCHEVA Emma, a young girl from the German quarter MARIA DIMCHEVSKA Susanna, an Old Believer NADYA DOBRIYANOVA Prince Vasily Golitsin LYOUBOMIR BODOUROV Varsonofyev, Golitsin’s attendant DIMITER DIMITROV Shaklovity, a boyar STOYAN POPOV Streshnev, a boyar VERTER VRACHOVSKY Kuzka, a musketeer DIMITER DIMITROV A Scribe MILEN PAOUNOV First Musketeer STEFAN ELENKOV Second Musketeer NEDELCHO PAVLOV Bulgarian National Choir ‘Svetoslav Obretenov’ chorus master Georgi Robev Sofia National Opera Orchestra Atanas Margaritov