Monachus sive Colloquiorum de religione libri quattuor, binis distincti dialogis

Seria "Staropolski dramat i dialog religijny" uwzględnia zarówno dzieła sceniczne, w których da się wskazać porządek przedstawieniowo-fabularny, jak również religijne teksty dialogowe o charakterze dyskursywnym. Tworzy w ten sposób możliwość publikowania ważnych dla historii literatury czy historii religii dzieł renesansowych i barokowych (czasem sięgających też w głąb XVIII stulecia) o szeroko pojętej cesze teatralności. Wydawane w serii dzieła pisane w języku polskim i po łacinie, wierszem i prozą, wyrastają ze środowisk katolickich i protestanckich, a ich krytyczne opracowanie uwzględnia europejski kontekst, z jakim nierzadko są powiązane. Seria zakłada dla większości utworów edycje dwujęzyczne, co nie tylko uprzystępnia lekturę dotąd mało znanych, a ważnych dzieł literatury dawnej, ale pokazuje również, jak ta literatura wchłaniała i przetwarzała najbardziej atrakcyjne wątki, pobudzając zróżnicowane konfesyjnie środowisko ówczesnych humanistów i ludzi pióra do dyskusji oraz polemiki o szerokim zasięgu europejskim. Wszystkie zaproponowane do edytorskiego opracowania i druku utwory po raz pierwszy zyskują krytyczną oprawę i są przygotowane zgodnie z obowiązującymi standardami naukowymi, co powinno przyczynić się do poszerzania warsztatu badawczego filologii oraz otworzyć perspektywy prowadzenia nad wydanymi dziełami dalszych badań o charakterze historycznoliterackim. Monachus, sive Colloquiorum de religione libri quattuor binis distinci dialogis to monumentalne dzieło Marcina Kromera, polemizujące z najważniejszymi tezami przywódców reformacji, będące też wykładnią nauki Kościoła katolickiego. Składają się na nie cztery, napisane w języku łacińskim, pokaźnych rozmiarów księgi adresowane do wykształconych europejskich elit. Każda z nich, podzielona na dwie rozmowy, poświęcona jest odrębnemu zagadnieniu i opatrzona stosownym tytułem: De falsa nostri temporis evangelicorum doctrina; De vera Christi religione et quid homini Christiano in ea sequendum sit, sive de Verbo Dei; De Ecclesia Christi; De doctrina Ecclesiae. Kompletne dzieło po raz pierwszy ukazało się w 1568 roku w słynnej oficynie Maternusa Cholinusa i stanowi niezwykle istotny wkład w rozwój szesnastowiecznej katolickiej kultury religijnej. Te erudycyjne dialogi, napisane staranną renesansową łaciną, inspirowaną mowami Marka Tulliusza Cycerona, w krytycznym opracowaniu, opatrzone aparatem filologicznym wraz z obszernymi komentarzami oraz indeksem, trafiają obecnie do rąk Czytelników po 453 latach od ostatniej kolońskiej edycji.