Pisma o sztuce i literaturze

Niklas Luhmann (1927–1998), niemiecki socjolog, twórca teorii systemów i ogólnej teorii społeczeństwa. Główne dzieła: Systemy społeczne. Zarys ogólnej teorii (1984, wyd. pol. 2007), Die Gesellschaft der Gesellschaft (1997) oraz cykl dziewięciu monografii o poszczególnych systemach funkcjonalnie zróżnicowanego społeczeństwa: ekonomii, nauce, prawie, mediach masowych, sztuce, polityce, religii, wychowaniu i miłości, opublikowanych w latach 1982–2008. W Polsce ukazały ponadto: Funkcja religii (1977, wyd. pol. 1998), Teoria polityczna państwa bezpieczeństwa socjalnego (1981, wyd. pol. 1994), Semantyka miłości. O kodowaniu intymności (1982, wyd. pol. 2003). Zdaniem Luhmanna społeczeństwo jest komunikacją. Poszczególne jego części różnicują się ze względu na ewolucję komunikacji. Także sztukę Luhmann uznał za system wytworzony wewnątrz komunikacji. Możliwości sztuki i warunki jej zgodności z innymi strukturami systemu społecznego nie są dowolne, lecz mają pewną strukturę. Z tej perspektywy autor w zebranych w tym tomie esejach opisuje „kod” i „medium” sztuki. Luhmann nie jest (wbrew teoretykom sztuki konceptualnej) zwolennikiem wymazania z estetyki pojęcia piękna. To jego na pozór tradycjonalistyczne podejście wypływa jednak z wysoce oryginalnej koncepcji natury sztuki. Sztuka jest samowystarczalnym i samotworzącym się podsystemem systemu społecznego. Wyodrębnia się jako pewna forma komunikacji oparta na rozróżnianiu według podziału piękne/brzydkie. Podobnie kodują się inne systemy funkcjonalne, np. gospodarka przez kod mieć/nie mieć, polityka przez kod rząd/opozycja, a nauka przez kod prawda/fałsz.