Versus

Spójrzmy na to; w głębi swojego rozumu nikt nie może wyobrazić sobie swojej własnej egzystencji bez przypuszczenia, że zawsze żył i będzie żył w przyszłości. – twierdził Erik Erikson, amerykański psychoanalityk i psycholog, twórca psychospołecznej teorii rozwoju oraz ilustrujących ją badań psychohistorycznych. Zdaniem Eriksona, rozwój jednostki wyznaczony jest przez biologiczne czynniki popędowe, a także przez interakcje społeczne, w jakie jednostka wchodzi. Najważniejszym aspektem rozwoju jest rozwój Ego oraz jego zdolność do przezwyciężania kryzysów. Człowiek przychodzi na świat z określoną siłą Ego, która stopniowo wzrasta i zyskuje na wartości. Sam cykl życia Erikson podzielił na osiem okresów rozwojowych, ze starością włącznie. Pomimo upływu lat teoria badacza nie traci na wartości, wciąż też sięgają po nią kolejni naukowcy.

Złożoność aspektów sytuacji działania ludzkiego stanowi również przedmiot zainteresowań Lecha Witkowskiego, który swoje przemyślenia oraz spostrzeżenia zawarł w publikacji Versus. O dwoistości strukturalnej faz rozwoju w ekologii cyklu życia psychodynamicznego modelu Erika H. Eriksona. Po książkę, stanowiącą nie tylko przegląd badań Eriksona, ale również próbę podkreślenia jego roli oraz wagi przeprowadzanych badań, sięgnąć mogą zarówno pedagodzy, jak i terapeuci oraz psychologowie. Autor postawił sobie za cel zmianę postrzegania oraz pokazanie szerokich możliwości wykorzystania dokonań Erika H.Eriksona, a kluczową kwestią jest dla niego idea „przełomu dwoistości”. Książka jest również pewnego rodzaju dyskusją, do której Witkowski zaprasza również czytelników, stawiając tezę, że bez uwzględnienia dwoistej natury procesów psychospołecznych nie da się efektywnie poddawać refleksji humanistycznej w naukach społecznych.

Publikacja złożona jest z dwóch części, z których każda pisana była w innym okresie życia autora, co dodaje jej interesującej wymowy, pozwala bowiem obserwować również proces dojrzewania autora i weryfikacji stosunku do Eriksona. W pierwszej części, merytorycznej, znajdziemy wiele metodologicznych refleksji, obejmujących fenomen napięć wertykalnych z versus, zarówno w ujęciu Petera Sloterdijka, jednego z najwybitniejszych filozofów niemieckich, jak i ideę „responsywności”, czyli wzajemnego otwarcia na swoje racje, prawa i interesy w trosce o ich uzgadnianie, a przynajmniej równoważenie. O tym, jakie trudności wiążą się z tymi równoważeniami pisał Etzioni, zaś Witkowski zwraca przede wszystkim uwagę na fakt, iż skrajność interwencji w słusznej sprawie może nieść szkodliwe rozwiązania. Jak pisze: Absolutyzację czy ujednoznacznienia gubią – jako zbyt jednostronne i ograniczone – złożoność, obosieczność i niewystarczalność jednych wartości w obliczu pomijania, eliminowania innych, niezbędnych w równoważenia struktur działania. Przeczytamy również o podwójnej hermeneutyce oraz dualności struktur u Giddensa, który niezwykle twórczo odnosił się do prac Eriksona.

Autor po latach zajmowania się tematem badań Eriksona, dotarł również do tekstów oraz dyskusji z psychoanalitykiem, w których podkreślona była obecność zadania wzajemnej regulacji w relacji dziecko – matka. W części pierwszej znajdziemy ponadto bodźce do zerwania z pierwotnymi wyobrażeniami o zaletach dualistycznego rozdzielenia procesów i zjawisk psychospołecznych widzianych psychodynamicznie, a także próby zmierzenia się z ujęciem Anny Brzezińskiej i jej szkoły.

Część druga książki obejmuje takie zagadnienia, jak epigeneza dynamiczna, specyfika procesu dorastania, problemy Ego i jego tożsamości, czy też fazy w cyklu życia. Każdy z sześciu rozdziałów składa się ze wstępu, pisanego z perspektywy czasu, oraz podsumowania, które stanowi zakończenie z korektą. Wszystko to składa się na interesującą, choć trudną w odbiorze publikację, adresowaną przede wszystkim do profesjonalistów i takie też ujęcie tematu proponującą. Obejmująca wiele wątków związanych z prowadzonymi przez Eriksona badaniami i jego koncepcjami książka Versus nie tylko zmusza do zastanowienia się nad prezentowanymi teoriami, skłania do ich weryfikacji i – być może – adaptacji, ale również stanowi impuls do dalszego zgłębiania tematu, a nawet do własnych badań.

Oficyna Wydawnicza Impuls http://impulsoficyna.com.pl/recenzje/versus,1730,epub.html