Księga ekspedycji kancelarii nadwornej 1559-1572

Niniejsza publikacja jest edycją części rękopisu nr 250, przechowywanego w zbiorach Biblioteki Kórnickiej PAN. Rękopis powstawał w drugiej połowie XVI i w pierwszej XVII stulecia. Wolumen ma wymiary 32,5 x 21 cm, współczesną oprawę - brązowa skóra - z zachowanymi fragmentami poprzedniej, szesnastowiecznej, z wytłoczonym napisem ""Regestrum "". Papier księgi posiada znak wodny wyobrażający herb Bonerów, a sama księga liczy 278 kart. Stan zachowania rękopisu - z wyjątkiem początkowych, zniszczonych i uszkodzonych kart -jest zadowalający. Trzeba jednak zwrócić uwagę na pękanie kart przy grzbiecie oprawy; karty te noszą też ślady zalania. Pod względem zawartości rękopis wyraźnie dzieli się na dwie części. Część pierwsza, do karty 119, obejmuje materiał z lat 1559-1572. Część druga - od karty 121 do 277 (karty 120 i 278 nie zapisane) - mieści różną dokumentację, zaczynającą się od roku 1589 i kończącą się na roku 1624. Przedmiotem naszych zainteresowań i niniejszej edycji są zapisy dotyczące okresu sprawowania rządów przez Zygmunta Augusta. Materiał źródłowy obejmujący te czasy - w porównaniu z przekazami umieszczonymi w drugiej części księgi - jest jednorodny. Stanowi go rozmaita dokumentacja o charakterze skarbowym, dotycząca skarbu królewskiego, ale też majętności ziemskich i ruchomości króla, jak: poświadczenia rozliczeń finansowych, upoważnienia, uniwersały, mandaty, listy itp., kierowana do urzędników różnego szczebla. Wolumen, do którego wciągano owe pisma, stanowił jeden z rodzajów ksiąg prowadzonych w kancelarii dworu. Stanisław Bodniak, określając zawartość rękopisu, stwierdził, że wpisy z kart od l do 119 w kórnickim rękopisie ""stanowią fragment księgi ekspedycji kancelarii nadwornej z lat 1559-1572 "". Równocześnie dodał, iż księga Jest kopiariuszem dla czystopisów wychodzących z kancelarii dworskiej albo ich ostateczną, aprobowaną przez króla redakcją"", co mają potwierdzać własnoręczne podpisy Zygmunta pod poszczególnymi dokumentami, początkowo składane sporadycznie, a następnie - od numeru 76 - coraz bardziej regularnie.