Czy filozofia może być sensacyjna? Może. Max Stirner – niegdyś obrazoburczy, a dziś już tylko kontrowersyjny – wywołał niemałą sensację, publikując w 1844 roku swój egoistyczny manifest Jedyny i jego własność. Uważano go za ojca anarchizmu, prekursora nietzscheanizmu, egzystencjalizmu, psychoanalizy, feminizmu indywidualistycznego, demokracji liberalnej, poststrukturalizmu, a także satanizmu i faszyzmu. Jak to możliwe, że autorowi jednej książki nadano tak różne, przeciwstawne nieraz, miana? Czytany zazwyczaj pobieżnie lub znany z drugiej ręki, wciąż pozostaje na marginesie rozważań filozoficznych. Jaki sens ma przypomnienie tego autora w XXI wieku?

[Ten] zbiór tekstów [...] jest silnie zróżnicowany pod wieloma względami - co do formy literackiej tekstów, stylów wypowiedzi, podejmowanych tematów, [...] orientacji intelektualnych i emocjonalnych Autorów - ale łączy je wszystkie [...] osoba zmarłego niedawno profesora Stefana Symotiuka. [...] To o Nim i dla Jego Pamięci powstał zbiór wypowiedzi ludzi, którzy się z nim zetknęli, zaprzyjaźnili, [...] zauważyli Go jako autora, filozofa, myśliciela, wizjonera, pasjonata myśli. Książka poświęcona pamięci Stefana Symotiuka składa się z czterech części. Na pierwszą składają się wspomnienia osób, które w różnych czasach swego życia i życia Stefana Symotiuka spotkały się z Nim i - jak wszyscy zgodnie stwierdzają - w jakiś sposób spotkanie to zaważyło na ich własnym życiu. Z tekstów przebija głównie świadomość siły wpływu - intelektualnego, osobowościowego, jakim Symotiuk potrafił związać ze sobą nawet tych, co tylko na krótko lub przelotnie z Nim obcowali. Część druga zawiera teksty pożegnań wygłoszonych w dniu Jego pogrzebu. Część trzecia to zbiór tekstów co do formy zróżnicowanych, a w swym charakterze ulotnych. [...] W części czwartej mówi sam Stefan Symotiuk w wywiadzie z Nim, w tekstach poświęconych "filozoficznym drobiazgom", w których najlepiej możemy dotrzeć Jego styl, Jego myśl, Jego oryginalność. Zgromadzone teksty same w sobie zasługują na uwagę czytelnika. Może on znaleźć w nich nie tylko wielostronną próbę opisania myśli filozofa autentycznie twórczego, nie tylko świadectwo wpływu, jaki wywarł On na środowisko, ale i oryginalną refleksję ujmującą filozofię jako część życia. dr hab. Paweł Bytniewski

Czasami stosunek do tradycji wyraża się w naśladowaniu metod i środków, po które sięgali ci, co nas bezpośrednio poprzedzali. Kiedy indziej przejawia się on w trwożliwej adoracji wszystkiego, co przetrwało jako szacowne i z niejasnego powodu cenne skamieliny. Oba podejścia są równie zawodne. Pierwsze ma krótkie nogi: epigonizm bywa zazwyczaj bezmyślnym lub koniunkturalnym pochlebstwem i szybko wyczerpuje swą siłę lub zmienia się we własne przeciwieństwo. Podejście drugie wynika ze stanu dezorientacji, w którym czci się na chybił trafił wszystko, co było i minęło. A jednak przyswajanie tradycji nie może polegać na jej bezmyślnym wchłanianiu, gdyż nie dowiemy się wtedy, dlaczego coś, co cieszy się wielkim powodzeniem, nagle na setki lat znika, by równie nagle, nie wiadomo skąd i za jaką przyczyną, gwałtownie wypłynąć na wierzch. Tak stało się z twórczością Hölderlina, która umilkła na całe sto lat, następnie zaś zmartwychpowstała i w niewytłumaczalny sposób wniknęła we współczesną niemczyznę. Wynika stąd, że tradycji nie dziedziczy się w prostej linii, tradycję dopiero się stwarza – zawsze na zakwasie przeszłości, nigdy od zera.

Ta książka o tak podstawowym tytule nie jest elementarnym wprowadzeniem, lecz próbą spojrzenia na starożytnych filozofów z perspektywy, która współczesnemu człowiekowi zdążyła umknąć. Pierre Hadot (1922–2010), wybitny francuski historyk, z wykształcenia także teolog i w młodości nawet przez pewien czas duchowny katolicki, przedstawia tu i uzasadnia swoją główną tezę: starożytna filozofia była nie tyle teorią, ile sposobem życia. Zadaniem filozofa nie jest budowa systemu, lecz „ćwiczenie duchowe”, które pozwoli wypracować odpowiednią postawę życiową. Hadot, specjalista od neoplatonizmu, bada starożytnych od Sokratesa po wczesne chrześcijaństwo. Powstaje dzięki temu frapujący obraz starożytności skupionej na poszukiwaniu mądrego życia, najlepszego możliwego wpasowania się w kosmos. Dla naszych umysłów ukształtowanych przez nowożytną ofensywę nauki oraz ponowożytny kult teorii i abstrakcji taki ateoretyczny punkt widzenia wymaga zmiany spojrzenia na całość historii dawnej filozofii. Staje się ona nieustającym ćwiczeniem przygotowawczym do mądrości i w tym sensie „nauką umierania”, a przestaje być procesem dopracowywania „naukowego”, „obiektywnego” obrazu świata. Innego znaczenia nabiera pojęcie „szkoły filozoficznej”, a my, wolni od pomylenia filozofii z naukami szczegółowymi, pod wpływem tej lektury zaczynamy się rozglądać za mądrością i mędrcami w dzisiejszym świecie, bo przecież nie ma powodu, by był on ich pozbawiony bardziej niż każda inna epoka ćwiczeń duchowych.

Christian Wolff nie należy dziś do filozofów popularnych, chętnie czytanych i powszechnie docenianych. W porównaniu do sławy i siły oddziaływania, jaką miał za życia, jest myślicielem zgoła zapomnianym. Samo zapomnienie, rzecz jasna, nie stanowi racji dostatecznej wydobywania zeń różnorakich autorów, nawet jeśli niegdyś cieszyli się zasłużoną estymą. Wszak na historię filozofii składają się prawie wyłącznie studia nad pracami filozofów wybitnych i oryginalnych. Czy Wolff był filozofem wybitnym i oryginalnym? Wybitnym – z pewnością, oryginalnym – w zakresie określonym zasięgiem i intensywnością inspiracji dorobkiem poprzedników. Dlaczego więc warto wracać do prac tego myśliciela? Nie tylko z tego powodu, iż zaznajomienie się z jego filozofią, zwłaszcza z rozwijaną przezeń metafizyką, znacząco ułatwia zrozumienie wielu aspektów krytycznej filozofii Kanta. Ponadto nie tylko dlatego, że jako ten, który – jak to ujął Hegel – „myśl w formie myśli uczynił w Niemczech powszechną własnością”, jest kluczem do osiemnastowiecznej filozofii powstającej w tym obszarze językowym. Rozwijane przez Wolffa koncepcje niewątpliwie posiadają taki czysto historyczny i instrumentalny walor. Jego doktryna odznacza się również pewną wartością samoistną – paradoksalnie, to właśnie on uwypuklił, na przykład rolę doświadczenia w dziedzinie „psychologii”. Ukazaniu jego wkładu w rozwój metafizycznej nauki o duszy służy prezentowany tom, na który składa się przekład dwu rozdziałów jego głównej niemieckojęzycznej rozprawy metafizycznej.

Książka Tomasza Sobieraja, poznańskiego historyka literatury, to próba nowych przybliżeń lekturowych odsłaniających kilka istotnych płaszczyzn twórczości Stanisława Brzozowskiego, najwybitniejszego krytyka okresu Młodej Polski, pisarza, którego potencjał intelektualny i skala zainteresowań budzą do dziś ogromne zainteresowanie, wywołując ciągle żywy rezonans. Autor książki starał się ukazać meandry skomplikowanej i burzliwej ewolucji myślowej Brzozowskiego, wydobywając z niej problemy kluczowe i dla samego krytyka, i dla całej epoki, w jakiej żył i tworzył. Autor Legendy Młodej Polski jawi się w tej książce jako postać wybitna, intelektualista całkowicie niezależny, trawiony wewnętrzną pasją poznawczą. Autor uwzględnił takie zagadnienia problemowe, jak: metakrytyczna refleksja Brzozowskiego, zagadnienie bytu, prawdy i poznania, stosunek do darwinizmu, filozofia teatru i sztuki aktorskiej, wreszcie dialog z tradycją kulturową późnego polskiego Oświecenia. Strategię poznawczą T. Sobieraja – prywatnie zafascynowanego Brzozowskim – dałoby się scharakteryzować jako przykład studiów kulturowych.

Książka ta powstała wskutek zdziwienia. Publikacje na temat historii i rozwoju nauki nowożytnej ciągle utwierdzają czytelników w przekonaniu. że jedną z podstawowych różnic między średniowieczną i siedemnastowieczną filozofią przyrody jest zaakceptowanie przez tę ostatnią matematyki jako uprzywilejowanego narzędzia służącego do odkrywania tajemnic natury. Stąd niewątpliwie bierze się powszechne mniemanie, że fizyka nowożytna miała charakter ilościowy, a średniowieczne scholastyczne przyrodoznawstwo – jakościowy. Wywołało to zdziwienie autora książki, ponieważ historycy myśli wieków średnich już od dawna wiedzą, że wielu spośród filozofów tworzących w tej epoce, a szczególnie myśliciele zaliczani do grona tzw. szkoły oksfordzkich kalkulatorów, postrzegało matematykę jako doskonałą metodę do ustalania praw rządzących światem przyrody. Dzieło będące zwieńczeniem tradycji matematycznej filozofii w czternastowiecznym Oksfordzie. czyli Księga kalkulacji Ryszarda Swinesheada, stanowi zaś najdoskonalsze zaprzeczenie wyżej wspomnianego mniemania. Ze względu na ogrom problematyki ujętej w tym dziele niemożliwe byłoby przedstawienie szczegółowej analizy całości jego tekstu w ramach jednej monografii, dlatego w publikacji tej został ukazany temat najważniejszy i jednocześnie najbardziej reprezentatywny dla matematycznej filozofii przyrody oksfordzkich kalkulatorów – zjawisko ruchu lokalnego. Księga kalkulacji nadal nie jest dostępna dla szerszej publiczności, więc do monografii została dołączona edycja krytyczna źródłowego tekstu traktatu O ruchu lokalnym, stanowiącego integralną część najważniejszego dzieła Ryszarda Swinesheada. Prezentując autentyczne świadectwo dokonań ostatniego przedstawiciela szkoły oksfordzkich kalkulatorów, autor książki daje czytelnikom sposobność zweryfikowania obecnej w historii nauki tezy o wpływie średniowiecznych koncepcji ruchu lokalnego na narodziny i rozwój fizyki nowożytnej.

Książka jest częścią dość licznych już zrealizowanych projektów edycji listów wybitnych przedstawicieli polskiej inteligencji z epoki PRL. Listy takie są znakomitym źródłem do ukazania myśli i opinii autorów w sprawach różnych – poglądów dotyczących zagadnień kultury, twórczości, jak też stanowiska zajmowanego na bieżąco w sprawach politycznych. Są zatem ważnym źródłem historycznym. Zawarty w tomie materiał poszerza wiedzę o postawach i poglądach polskich intelektualistów, zróżnicowanym ocenianiu sytuacji PRL, wskazuje, że ta epoka nie była „czarną dziurą”, istniało autentyczne życie intelektualne i ideowe, a problem zaangażowania na rzecz ruchu opozycyjnego nie był oczywistością, łączył się z poważnymi dylematami. z recenzji Andrzeja Friszkego Nie sądzę, żebyśmy w sprawach przez Ciebie omawianych byli bardzo odlegli, chciałbym też, byś wiedział, że w różnych punktach Twój punkt widzenia uważam za dobrze uzasadniony i rozumiem Cię. Te różne formy aktywności są istotnie bardzo potrzebne i mogą doskonale współistnieć, jeśli tylko nie towarzysza im wzajemne rekryminacje, co jest bardzo szkodliwe dla całości. Kołakowski do Walickiego, 13 marca 1979

Prezentowana publikacja dotyczy Henryka Kamieńskiego (1813–1866), filozofa i polityka, przedstawiciela polskiej myśli demokratycznej połowy XIX wieku. Nigdy wcześniej i później filozofia w Polsce nie rozwijała się tak dynamicznie jak wówczas. Był w niej szacunek dla myśli spekulatywnej oraz pewien praktycyzm, szukanie potwierdzenia w działaniu. Kluczem Kamieńskiego do zaproponowanej przez niego filozofii twórczości było pojęcie czynu i wynikający z niego pragmatyzm. Należałoby dodać – w najlepszym tego słowa znaczeniu, gdyż „pragmatyczny” znaczyło „racjonalny, moralny i skuteczny w działaniu”. To była epoka ukierunkowana na czyn. Niepowodzenia w walce zbrojnej powodowały, że aby ich uniknąć, starano się zgłębić istotę czynu, sformułować teorię, która usprawniłaby działanie i uchroniła przed kolejną klęską. Wiek XIX był dla Polaków szczególnie trudny. Brak własnego państwa gwarantującego opiekę nad narodem zmuszał do nieustannego zmagania się z zaborcą i szukania sposobów na niepodległość. Kamieński w tej sytuacji zwykł mówić: „Im gorzej w kraju i trudniej w życiu, tym lepsze książki trzeba pisać”. I pisał, zostawiając po sobie cenną spuściznę, która nie uległa erozji czasu i wciąż jest interesująca zarówno dla badaczy, jak i czytelników.

'A ripping read ... fascinating, charming, enjoyably unorthodox' Daily Telegraph Was Niccolo Machiavelli really the cynical schemer of legend - or was he a profound ethical thinker, who tried to save the democratic freedom of Renaissance Florence as it was threatened by ruthless dynasties? This revelatory biography shows us a man of fox-like dissimulation: a master of disguise in dangerous times. 'A gripping portrait of a brilliant political thinker, who understood the dangers of authoritarianism and looked for ways to curb them' The New Yorker 'Compelling ... this unconventional biography questions whether the philosopher deserves his reputation as an advocate for tyranny' Julian Baggini, Financial Times

Józef Władysław Bychowiec (1778–1845) jest najważniejszym polskim tłumaczem dzieł filozoficznych Immanuela Kanta pierwszej połowy XIX wieku. W autoryzowanej notatce biograficznej przygotowanej dla Encyklopedii powszechnej Glücksberga (1838) Bychowiec wymienia właśnie przekłady pism Kanta jako swoje pierwsze osiągnięcia naukowe: „Roku 1796 udał się do Niemiec, gdzie zwiedził uniwersytety w Frankfurcie nad Odrą, w Getyndze i w Królewcu za życia Kanta. Tam zgłębiając filozofiją niemiecką, przełożył trzy dzieła Kanta, ogłoszone tamże drukiem w latach 1801 i 1802: Wyobrażenie do historii powszechnej we względzie kosmopolitycznym; Do pokoju wiecznego, tudzież Spór Filozofii z Teologiją, Prawoznawstwem i Medycyną.” W zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Wilnie znajduje się rękopis nieznanego do tej pory fragmentu przekładu Der Streit der Facultäten wykonanego przez Bychowca – części pierwszej „sporu filozoficznego wydziału z teologicznym”. Tekst jest uszkodzony, brakuje w nim pierwszych stron, niegdyś zapewne kompletnego przekładu. Rękopis ma bowiem cechy czystopisu, jest niemal pozbawiony poprawek. W niektórych miejscach znajdują się uwagi tłumacza, w innych zaś adnotacje przygotowane dla komentarzy, które Bychowiec zamierzał dodać w ostatecznej redakcji. To nieoczekiwane odkrycie pozwala mieć nadzieję, że wszystkie informacje podane w notatce z Encyklopedii Glücksberga zostaną z czasem potwierdzone i dzięki systematycznym badaniom archiwistycznym.

Wiemy to od Greków: filozof zajmuje w ludzkiej wspólnocie miejsce szczególne. Mówią o tym Platon i Arystoteles. Pokazuje to Sokrates. Szczególność tego miejsca – niezwykłość tej pozycji – wynika z jego marginalnego charakteru. Filozof mieszka na marginesie. Stoi na jakiejś granicy i z niej do nas przemawia. Filozof mówi językiem wspólnoty, ale jego język jest osobny. Zwykłe słowa przybierają niezwykłe znaczenia. Pojawiają się słowa nowe, w pierwszej chwili niezrozumiałe, często dziwaczne. Filozof odpycha. Jest kimś tutejszym, lecz odwraca się w jakąś inną, nieznaną nam stronę (Platon mówi, że ku ideom), a być może w ogóle z jakichś innych, nieznanych nam stron przychodzi (Platon mówi, że przybywa z państwa idei). Filozof jest kimś obcym. I obcym nawet być musi, jeśli ma nam powiedzieć coś istotnego. Jeśli tak opiszemy figurę filozofa, czysty kształt tej postaci, to pisarzem, który w polskiej tradycji najdokładniej jej odpowiada, będzie Bronisław Trentowski. Polacy mieli różnych filozofów. Ten jeden zajmuje jednak to osobliwe miejsce: jest naraz swój i obcy, tutejszy i nietutejszy (tameczny, jak by sam o sobie powiedział). Widać to przede wszystkim w jego języku. Trentowski przykładał do języka ogromną wagę i używał go z wielką inwencją. Słowa, które wynalazł – jak słowo „jaźń” na przykład – zostały przyjęte i weszły do powszechnego obiegu. Zarazem uchodzi on jednak za pisarza manierycznego, językowo wydziwaczonego, a przez to trudno dostępnego, niezrozumiałego.

Musimy oglądać poetę w jego własnym otoczeniu. Każdy człowiek mający wyraźną osobowość może być postrzegany jako wypadkowa dwu sił. Po pierwsze jest dzieckiem określonego wieku, społeczności, konwencji, tego, co możemy nazwać tradycją. I, po drugie, w takim czy innym stopniu tej tradycji się przeciwstawia. Najlepsza tradycja czyni najlepszych rebeliantów. Eurypides jest dzieckiem tradycji silnej i wspaniałej i jest, razem z Platonem, najzagorzalszym wobec niej buntownikiem.

Niniejsza monografia została opracowana w ramach projektu badawczego Ofiara krwawa w Grecji starożytnej w świetle danych filologicznych, zrealizowanego w Instytucie Filologii Klasycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Przedmiotem zawartych w niniejszym tomie komentarzy są wzmianki o rytuałach ofiarniczych w dziełach pochodzących ze zbioru określanego tradycyjnie jako Corpus Platonicum, zawierającego pisma Platona i anonimowych naśladowców jego myśli i stylu.

To nieprawda, że filozofia i metafizyka jest dla wybranych, że jest niedostępna dla nas, laików pracujących w pocie czoła na chleb codzienny. Każdy z nas może się nauczyć myślenia filozoficznego, bo filozofia opiera się na poznaniu otaczającej nas rzeczywistości, a z tym czasami jest trudno w przestrzeni wirtualnej. W XIII wieku, czyli w średniowieczu, kiedy żył św. Tomasz - genialny dominikanin - nauki nie limitował ideologiczny schemat podważający naukowość takich dociekań, których nie da się poddać zmysłowej weryfikacji. Nie podważano więc i nie kwestionowano naukowości filozofii, ani teologii z tego tylko powodu, że ich przedmiot nie daje się bezpośrednio ująć zmysłami. Obie dziedziny uważano za nauki mające swój przedmiot, materialny i formalny, swoje metody i swoje cele. Celem podstawowym wszelkiej nauki było poznanie prawdy o jej przedmiocie. Choć więc i filozofia, i teologia były naukami, to różnił je przedmiot i metody. Tomasz uprawiał zarówno filozofię, jak i teologię, ale miał świadomość ich odrębności i autonomii, i strzegł się pomieszania obu dziedzin, redukcji jednej do drugiej. Dzięki tej książce poznamy Tomasza przede wszystkim jako filozofa, twórczego, wręcz rewolucyjnego kontynuatora filozoficznych dociekań Arystotelesa, jego arabskich i chrześcijańskich komentatorów. Poznamy go jako badacza poszukującego odpowiedzi na pytania o byt, o to, dzięki czemu on jest i czym jest, poznamy go jako badacza struktury bytu. Tomasz pojawi się tu jako genialny odkrywca w bycie pryncypium istnienia, a więc jako ten, który uprawia metafizykę bytu realnego. Dzięki tej książce poznamy więc, a być może opanujemy, podstawy tej metafizyki, nauczymy się filozoficznego myślenia. Poznamy też podstawy antropologii filozoficznej, czyli nauki owocującej wiedzą o człowieku jako specjalnym „rodzaju” bytu, oraz etyki, która stara się ustalić pryncypia ludzkiego działania. Autor przypomina nam także i przybliża zagadnienie cnót, sprawności, których praktykowanie czyni nas szczęśliwymi, a w końcu błogosławionymi, ukazuje też tomistyczną wizję człowieka we wspólnocie rodziny, narodu, wreszcie wspólnocie politycznej.

Wobec filozofii Fryderyka Nietzschego trudno przejść obojętnym – fascynuje i jednocześnie odpycha. Minęło ponad sto lat od śmierci tego niemieckiego myśliciela, a mimo olbrzymiej ilości poświęconych mu książek, jego filozofia nie przestaje inspirować do nowych interpretacji. Książka ta jest próbą zrozumienia „tragicznej wiedzy radosnej”, która sprawiała autorowi Tako rzecze Zaratustra tak wiele zarazem bólu jak i rozkoszy. Sednem tej filozofii jest zmierzenie się z problemem sensu istnienia w świecie, który utracił wiarę w Boga, będącego gwarantem moralno-metafizycznej struktury świata. Nietzsche stawia pytanie o rozumienie człowieka i jego miejsca w świecie, gdy zrezygnujemy nie tylko z odniesienia do Boga, ale także z pozostawionego po Bogu dziedzictwa metafizycznego, głęboko zakorzenionego w naszym myśleniu. Jego propozycja sprowadza się do uznania stwórczego charakteru woli człowieka – woli mocy, która ma przezwyciężać nawet czas. Marta Soniewicka - dr nauk prawnych i dr filozofii, adiunkt w Katedrze Filozofii Prawa i Etyki Prawniczej na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Laureatka licznych nagród i stypendiów naukowych, w tym m.in. stypendium Fulbrighta, Nagrody Naukowej „Polityki”, stypendium Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, stypendium Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. Zajmuje się filozofią polityczną, filozofią prawa, etyką. Autorka licznych artykułów i kilku książek, m.in. Granice sprawiedliwości, sprawiedliwość ponad granicami (2010).

Leibniz. Biografia intelektualna to niezwykłe wydarzenie na rynku wydawniczym. Jest to książka o najwyższych standardach akademickich, oparta na dogłębnej lekturze najróżniejszego typu opublikowanych tekstów Leibniza, przede wszystkim jego obfitej korespondencji, oraz na licznych analizach krytycznych myśli niemieckiego filozofa. Autorka opisuje rozwój myśli Leibniza z niebywałą pieczołowitością, od zagadnień filozoficznych, teologicznych i matematyki, ale też historiografii czy nawet dzieł poetyckich. Tłem dla życia Leibniza są wspaniale zarysowane realia XVII- i XVIII-wiecznej Europy, która ożywa na kartach tej książki – od kwestii finansowych, po politykę dworską i międzynarodową. Jest to mistrzowsko skonstruowany, wyczerpująco udokumentowany opis rozwoju myśli Leibniza, jego ambitnych planów i przedsięwzięć, jego niezliczonych kontaktów intelektualnych i niekończących się wędrówek po Europie. Ujmuje, z precyzją i wielką szczegółowością, niebywale rozległy umysł wybitnie kreatywnego myśliciela. Ta książka to niezwykłe osiągnięcie, odpowiadające trudnemu zadaniu napisania biografii intelektualnej Leibniza. Wyzwaniem nawet dla doświadczonego uczonego jest zapoznanie się choćby z częścią pism Leibniza, we wszystkich językach, w których powstały, zrozumienie niuansów religijnych, politycznych i intelektualnych składających się na ówczesną rzeczywistość, a także zidentyfikowanie setek osób, wybitnych i zapomnianych, z którymi kontaktował się Leibniz. Nie ulega wątpliwości, że Antognazza sprostała temu wymaganiu, pisząc biografię, która przewyższa wszystkie istniejące teksty na temat życia Leibniza... Jest to dzieło o niezrównanych standardach akademickich, które z pewnością pozostanie podstawowym źródłem informacji przez długie lata. - „Journal of the History of Philosophy” Maria Rosa Antognazza – profesor filozofii na King's College w Londynie. Laureatka Nagrody Pfizera w 2010 roku przyznawanej przez History of Science Society za wybitną książkę poświęconą historii nauki.

W latach poprzedzających Wielką Wojnę doszło w Rosji do konfliktu dwóch środowisk filozoficznych. Okcydentaliści związani z pismem „Logos” przekonywali, że dostarczają narzędzi koniecznych do odnowy filozofii narodowej i oczyszczenia jej z religijnych anachronizmów. Zarzucali tradycyjnej myśli rosyjskiej brak naukowości, nieodporność na wpływ doktryny prawosławnej, nieoryginalność, prowincjonalizm. „Pragnąc być filozofami – pisali – powinniśmy przede wszystkim być okcydentalistami. Musimy uznać, że jakkolwiek znaczące i interesujące byłyby poszczególne zjawiska w rosyjskiej filozofii naukowej, filozofia, która w dawnych czasach była grecka, obecnie jest przede wszystkim niemiecka” (przeł. M. Bohun). Władimir Ern, któremu oddajemy głos w „Prezentacjach”, nie chciał przystać na rozwiązanie proponowane przez redakcję „Logosu”. Kryzys kultury europejskiej, z jakim mamy do czynienia (mowa o pierwszej dekadzie XX stulecia), jest kryzysem samego rozumu pojętego jako Verstand, a więc bardziej jako pragmatyczny rozsądek niż jako Logos, którego rzekomo bronią okcydentaliści. Logos pojmowany jako Słowo to Rozum pojednany z naturą i Bogiem. Stanowi on rzeczywiste przezwyciężenie niszczącego w skutkach rozdwojenia na podmiot i przedmiot poznania, charakterystycznego dla epistemologii Kanta. O powrót do tak określonego Rozumu, strzegącego wartości Osoby, warto się strzelać, powiada Ern. Nie stanowienie podmiotowej autonomii moralnej, tylko zestrojenie ludzkiej duszy z duszą wszechświata może przynieść człowiekowi wolność, której on nie odrzuci ani też nie zechce poprawiać w imię wolności innej, prawdziwszej.

Prezentujemy niezwykłą pozycję na rynku wydawniczym – dzieje znajomości, a następnie przyjaźni naukowej oraz osobistej dwóch luminarzy polskiego życia filozoficznego – Kazimierza Twardowskiego i Władysława Weryhy, dwóch lokomotyw ciągnących wagon polskiej filozofii przełomu XIX i XX wieku, filarów, na których stanęły wielkie ośrodki polskiej myśli filozoficznej dwudziestolecia międzywojennego: Lwów i Warszawa, dwóch drzew, których owoce do dzisiaj zbieramy. Treść korespondencji ukazuje narodziny i wzrastanie wspólnego dzieła obu bohaterów – kwartalnika „Przegląd Filozoficzny”, wówczas pełniącego rolę pierwszego poważnego medium społecznościowego polskich filozofów. Przedstawia długie oczekiwanie na pojawienie się jego młodszego brata – miesięcznika „Ruch Filozoficzny”. Ukazuje kulisy działalności tak ważnych dla istnienia ówczesnego życia naukowego przedsięwzięć, jak Polskie Towarzystwo Filozoficzne, Zjazdy Lekarzy i Przyrodników Polskich oraz Polskie Towarzystwo Psychologiczne. Na tle pasjonujących wydarzeń historii Polski pod zaborami, poznajemy spory naukowe i potyczki personalne filozofów, ich przyjaźnie i antypatie, przejawy ich wielkości i małostkowości. Obserwujemy ich wzloty i upadki, chwile szczęścia i zgryzoty, przebłyski geniuszu i szaleństwa. Na drugim planie pojawia się cała plejada powszechnie znanych postaci, m. in. poważnego Jana Łukasiewicza, młodego Tadeusza Kotarbińskiego czy Władysława Tatarkiewicza – „polskiego Rudolfa Valentino”. Wysoki poziom publikacji gwarantuje skład zespołu: dwoje filozofów, historyk i archiwista. Obszerny wstęp do publikacji pisany był z myślą zarówno o wprawnym czytelniku, jak także o tym, którego przypadek skłonił do stawiania pierwszych kroków w zapoznawaniu się z tym jakże ciekawym, a niesłusznie niedocenianym okresem polskiej historii. Ta niezwykła pozycja powinna być obowiązkową lekturą nie tylko filozofa i historyka, ale także każdego, kto rości sobie miano intelektualisty. Od redakcji

Choć współczesna filozofia zdaje się być coraz mniej zainteresowana problemem istnienia Boga, a wśród zawodowych filozofów przeważają ateiści, racjonalna refleksja nad podstawami wiary wciąż pozostaje w centrum filozoficznych sporów i dociekań. Autor, profesor katolickiego uniwersytetu w Notre Dame (Indiana, USA), rozmawia z 12 wybitnymi filozofami, wśród których oprócz chrześcijan są też wyznawcy innych religii, a także agnostycy i ateiści. Jakie są źródła wiary lub jej braku we współczesnym świecie? Czy możemy zrozumieć i docenić odmienną od naszej tradycję religijną? Czy wiara da się pogodzić z teorią ewolucji? Czy istnieje sprzeczność między religią a naukową kosmologią? Czy istnieją jakieś racjonalne argumenty na rzecz ateizmu? Zawarte w rozmowach filozofów próby odpowiedzi na te pytania pozwolą czytelnikom lepiej zrozumieć, czym jest wiara w świetle czysto racjonalnej refleksji.