Modernizm na peryferiach

Modernizm i modernizacja stały się dziś tematem dyskusji prowadzonych przez historyków sztuki, krytyków i artystów. Szczególne miejsce w tej debacie zajmują tytułowe "peryferia": całe regony, a nawet poszczególne kraje z rozmaitych przyczyn pomijane podczas pisania historii nowoczesności. Jak pokazują bowiem współczesne badania, model obejmujący jedynie artystyczne centra jest dalece niewystarczający i eliminuje szereg spektakularnych osiągnięć pojawiających się na peryferiach kanonicznej mapy. Tymczasem to właśnie tam dochodzi do połączenia kluczowych cech różnych centrów. W konsekwencji powstaje nowa wartość będąca wynikiem swobody twórczej artystów dokonujących nieznanej nigdzie indziej syntezy i tworzących wyjątkowe dzieła sztuki. Niniejsza publikacja, koncentrując się na historii architektury i sztuki w II Rzeczpospolitej, zwraca uwagę na znaczenie dwóch regionów postrzeganych w dwudziestoleciu międzywojennym jako enklawy nowoczesności, a wiec województwa śląskiego i wybrzeża Bałtyku z Gdynią i Gdańskiem jako wiodącymi ośrodkami. Historia modernizmu widziana z tej perspektywy może być przykładem historii peryferiów i partykularnych projektów modernizacyjnych, bez których nie sposób zrozumieć historii nowoczesności.