Następna po Homo nobilis odsłona badań nad wzorami i wzorcami osobowymi, które w każdej epoce kształtują postawy i styl życia ludzi. Tym razem autorka na podstawie źródeł, głównie kronikarskich, analizuje sylwetkę wzorcowego wojownika i rycerza w średniowiecznej Polsce. Jakie powinien mieć cechy? Jakie umiejętności? Jak powinien postępować w walce i w życiu codziennym? Czego od niego wymagał władca, a czego rodzina? Przy okazji poszukiwania odpowiedzi na te pytania poznajemy barwną panoramę średniowiecznej Polski, a zwłaszcza życia jej elity. Rycerskie wzory i wzorce osobowe w średniowiecznej Polsce to zjawisko niezwykle interesujące, ale też stosunkowo mało przebadane. Powstało wprawdzie wiele opracowań na temat etosu rycerskiego, obyczajów i wzorów rycerskich, lecz większość z nich poświęcona jest kulturze zachodniej. To w niej bowiem narodził się i ukształtował ten średniowieczny rycerski ideał przyjmowany następnie na gruncie polskim. Nadal brakuje jednak portretu doskonałego polskiego rycerza. Nie dysponujemy przecież źródłami na miarę świeckiej literatury zachodnioeuropejskiej, zwłaszcza barwną epiką i liryką rycerską. Musimy zadowolić się rodzimymi przekazami narracyjnymi, w postaci kronik – poczynając od dzieł Galla Anonima, a na Janie Długoszu kończąc. Specyfika tych tekstów niesie ze sobą oczywiste ograniczenia, ale jednocześnie umieszcza nas bliżej życia w średniowiecznej Polsce. Dlatego pozwala na uchwycenie faktycznie pożądanych wtedy wzorów i wzorców osobowych, a także na ukazanie wielu tworzących je uwarunkowań oraz elementów zbieżnych z obcym pierwowzorem i typowych dla Polski wieków średnich. Rycerskie wzory i wzorce osobowe są również dlatego tak bardzo istotne, że wpłynęły na ukształtowanie się norm postepowania szlachty, a – co za tym idzie – widoczne są także w późniejszych wzorcach powstańczych, niepodległościowych i obywatelskich. Co więcej, większość z nich pozostaje aktualna w czasach nam współczesnych.

Pierwsza polemiczna publikacja popularnonaukowa dotycząca fenomenu teorii Wielkiej Lechii. Autor – doktorant na Wydziale Historii UW, dzienikarz, autor artykułów popularnonaukowych – poddaje analizie zjawisko popularności teorii wielkolechickich. Odnosząc się głównie do publikacji J. Bieszka, wykazuje błędy merytoryczne w interpretacji źródeł i przesłanek składających się na wyobrażenie Imperium Lechickiego. W książce znajdziemy też próbę analizy socjologicznej i odpowiedzi na pytania: kim są zwolennicy Wielkiej Lechii? Z czego wynika fenomen jej popularności? Część zwolenników teorii Wielkiej Lechii pozostaje głucha na merytoryczne argumenty. Stąd wielu uczonych wątpi w sens polemizowania z nimi. Niektórzy uznają wręcz takowe działanie za niepotrzebne dowartościowywanie pseudonaukowców. Skala zjawiska jest na tyle duża, iż zasługuje ono na przyjrzenie mu się z uwagą. Fenomen Lechii mówi bowiem wiele interesujących rzeczy o naszych czasach – naszych aspiracjach, lękach i nadziejach.

Słowiańskie dzieje to kompendium wiedzy o dawnych dziejach Słowiańszczyzny oraz ludów z nią spokrewnionych z nią ludów. Opowieść zaczyna się wiele tysięcy lat temu, gdy na obszarach azjatyckich wyodrębniły się pierwociny ludów indoeuropejskich. Ludność tę nazwano Ariami. Niektóre ludy indoaryjskie, np. Scytowie i Sarmaci, skierowały się później na zachód, dokonując podbojów na terenie Europy. Z nich wyłonili się Prasłowianie. Stało się to co najmniej 7,5 tys. lat temu nad Dunajem, w dorzeczach Dniepru, Wisły, Odry i Łaby. W efekcie rozwoju tych ludów w średniowieczu powstały słowiańskie narody i państwa, w tym naród i państwo polskie. Autor odtwarza ten proces, korzystając także z najnowszych osiagnięć genetyki. Ukazuje też władców, wydarzenia polityczne i wojny, organizację społeczną oraz bogaty świat wierzeń religijnych poszczególnych grup Słowian. Słowiańskie dzieje to książka, która wprowadzając w skomplikowaną i fascynującą historię naszych przodków, wywołuje również refleksję nad naszym pochodzeniem.

Jedna z teorii o pochodzeniu Polaków, zaczerpnięta m.in. od żyjącego w XII?XIII wieku biskupa krakowskiego i kronikarza Wincentego Kadłubka, głosi, że naszymi praprzodkami byli Wandalowie i Goci, wywodzący się od biblijnego Noego. Sojusz tych dwóch ludów miał się przyczynić do rozwoju imperium lechickiego zwanego Wielką Lechią. Zwolennikem tej tezy jest Paweł Szydłowski, Polak mieszkający w kanadyjskim Vancouver, którego pasjami są historia, religioznawstwo (zwłaszcza interpretowanie Biblii) i medycyna niekonwencjonalna. Ta książka jest poszerzoną wersją jego wykładów na YouTube. Szydłowski opisuje niepoprawną politycznie historię Polski przedpiastowskiej, taką jaką zawarto w starych kronikach. To historia pełna tajemnic i zagadek, których nie potrafili lub nie chcieli rozwikłać historycy.

Przedstawione w książce teksty dotyczą różnych zjawisk z odległej przeszłości – od połowy VI tysiąclecia do połowy I tysiąclecia cal BC, o dużym zróżnicowaniu kulturowym – od pierwszych społeczności rolniczych na ziemiach polskich po wspólnoty kręgu kultur pól popielnicowych końca epoki brązu i początku epoki żelaza. Łączą je – z jednej strony – kategoria źródeł, czyli wytwory ze skał krzemionkowych, z drugiej – metoda: traseologia.

Spis treści: I. Wprowadzenie Arkadiusz Marciniak I.1. Osady neolityczne w Kopydłowie, stan. 6, pow. koniński. Wprowadzenie Arkadiusz Marciniak, Iwona Sobkowiak-Tabaka, Marta Bartkowiak, Mikołaj Lisowski I.2. Kontekst osadniczy, charakter i chronologia osadnictwa neolitycznego na stanowisku 6 w Kopydłowie Mateusz Cwaliński, Jakub Niebieszczański I.3. Badania geofizyczne na stanowisku 6 w Kopydłowie II. Ceramika Marta Bartkowiak, Iwona Sobkowiak-Tabaka II.1. Analiza zbioru ceramiki neolitycznej Joanna Abramów II.2. Analiza archeobotaniczna polepy i odcisków ziaren na ceramice Mélanie Roffet-Salque, Richard P. Evershed II.3. Shifting pottery use and animal management at Kopydłowo (Poland) traced through lipid residue analyses of pottery vessels Sławomir Pietrzak II. 4. Badania archeometryczne substancji organicznych z fragmentów naczyń ceramicznych III. Wytwory ze skał krzemionkowych i niekrzemionkowych Iwona Sobkowiak-Tabaka III.1. Analiza wytwórczości krzemieniarskiej społeczności kultury ceramiki wstęgowej rytej i kultury pucharów lejkowatych Maciej Jórdeczka, Katarzyna Pyżewicz III.2. Analiza neolitycznych przedmiotów kamiennych Katarzyna Pyżewicz III.3. Analiza traseologiczna artefaktów krzemiennych IV. Zwierzęce szczątki kostne Mikołaj Lisowski IV.1. Materiały zooarcheologiczne ze stanowiska 6 w Kopydłowie Mikołaj Lisowski, Katarzyna Pyżewicz, Mateusz Frankiewicz IV.2. Analiza funkcjonalno-technologiczna artefaktów wykonanych z kości, poroża i zębów Maciej Chyleński, Joanna Wesoły, Natalia Derebecka IV.3. Ancient DNA analysis of faunal remains from site no 6 in Kopydłowo, Poland Elizabeth Henton IV.4. A glimpse into the seasonality of Kopydłowo 6 herd management: the potential offered by the oxygen isotope analysis of Ovis/Capra tooth enamel Jane Evans, Carlyn Stewart IV.5. Sr isotope analysis of the tooth enamel from animals from Kopydłowo settlement, Poland Jessica Pearson IV. 6. Stable carbon and nitrogen isotope analysis of humans and animals from Kopydłowo 6 V. Szczątki ludzkie Alicja Drozd-Lipińska V.1. Analiza antropologiczna ludzkich szczątków kostnych ze stanowiska 6 w Kopydłowie VI. Osadnictwo z epoki brązu i wczesnego średniowiecza Łukasz Pospieszny VI.1. Groby szkieletowe z obstawami kamiennymi. Ślad cmentarzyska z przełomu epok neolitu i brązu? Marcin Krzepkowski VI. 2. Materiały osadowe i sepulkralne kultury łużyckiej Arkadiusz Tabaka VI.3. Relikty osadnictwa z okresu wczesnego średniowiecza VII. Podsumowanie Arkadiusz Marciniak, Iwona Sobkowiak-Tabaka, Marta Bartkowiak, Mikołaj Lisowski VII.1. Osady społeczności neolitycznych w Kopydłowie 6. Zajęcia gospodarcze, pożywienie i wytwórczość

Przedmowa (T.J. Chmielewski, E. Mitrus) 1. Prace terenowe (T.J. Chmielewski) 2. Tło geograficzne. Środowiskowe uwarunkowania lokalizacji osadnictwa (R. Kołodyńska-Gawrysiak) 3. Podepozycyjne procesy formujące stanowisko (T.J. Chmielewski) 4. Osada. Rozwój i zagospodarowanie przestrzenne (T.J. Chmielewski) 5. Znaleziska ceramiczne. Wytwórczość ceramiki i jej codzienne użytkowanie (T.J. Chmielewski) 6. Znaleziska krzemienne. Wytwórczość i wykorzystanie narzędzi łupanych (T.J. Chmielewski) 7. Znaleziska kamienne. Codzienne użytkowanie i wytwórczość narzędzi łupanych i gładzonych ze skał niekrzemionkowych (R. Kołodyńska-Gawrysiak, T.J. Chmielewski) 8. Cmentarzysko. Aranżacja przestrzeni grzebalnej i obrządek pogrzebowy (T.J. Chmielewski) 9. Pozostałości roślin uprawnych i drewna. Uwagi o gospodarce roślinnej i lokalnym środowisku (A. Sady) 10. Szczątki zwierzęce. Uwagi o gospodarowaniu zwierzętami i lokalnym środowisku przyrodniczym (Daniel Makowiecki) 11. Szczątki ludzkie. Lokalne i regionalne populacje (W. Kozak-Zychman, A. Szarlip) 12. Chronologia (T.J. Chmielewski) 13. Założenie osadniczo-funeralne w Pliszczynie. Podsumowanie (T.J. Chmielewski, R. Kołodyńska-Gawrysiak, D. Makowiecki, A. Sady, W. Kozak-Zychman)

Jest to trzecia część Trylogii Lechickiej Janusza Bieszka. Zawiera kolejne dowody odnośnie do funkcjonowania Lechii i panowania królów lechickich wraz z ich szlachtą rycerzami – Lechitami w starożytności oraz w średniowieczu. Dowody te w postaci 107 cytatów z najstarszych kronik lechickich od X do XV wieku oraz 43 cytatów ze źródeł zagranicznych w siedmiu językach obcych z tłumaczeniem na język polski i komentarzem – są niezaprzeczalne i jednoznaczne! Dotyczą one m.in.: - wielu starożytnych imperiów i królestw Ariów-Słowian Indoscytów funkcjonujących tysiące i setki lat p.n.e., w tym Sarmacji Europejskiej oraz Europejskiego Sarmackiego Imperium Lechitów według profesora Nikćevicia, - Konfederacji Słowian Suewów według Godwina, - Imperium Lechitów według Jana Uphagena, - starożytnej Sarmacji i Lechii według kroniki Miechowity, - walk Lechów z legionami rzymskimi w Bawarii w I wieku według Nuremberg Chronicle – Liber Chronicarum, - władcy Dynastii Lechów według Die Theilung Polens, - panowania Wizygotów i Suewów przez ponad 300 lat w Hiszpanii, - panowania Sklawenów przez ponad 200 lat na Bałkanach i w Grecji, - udziału króla Lechii Wrocisława w 892 r. w konwencie władców nad rzeką Tulln, w zjeździe w Hangsfeld i w walkach na terenie Wielkich Moraw według Aventinusa, - koronacji diademem cesarskim Bolesława I Wielkiego w kościele Notre-Dame w Paryżu w 1024 r. według La Pologne historique…

Spis treści: Wstęp / 7 Zbigniew Bukowski Wprowadzenie do problematyki / 15 Jacek Woźny Symbolika i magia żywiołu wody w światopoglądzie archaicznym / 27 Jacek Kabaciński Przejawy kontaktów międzykulturowych na stanowisku wczesnomezolitycznym w Krzyżu Wielkopolskim / 37 Agnieszka Czekaj-Zastawny, Jacek Kabaciński, Thomas Terberger Kontakty późnomezolitycznych społeczności Pomorza z rolniczymi kulturami Europy Środkowej na podstawie stanowiska w Dąbkach / 53 Marcin Bigos, Dobrochna Jankowska, Jacek Wierzbicki Z badań nad wykorzystaniem dolin rzecznych północnej części Pomorza Środkowego przez społeczności epoki kamienia / 71 Jacek Woźny Pradolina Brdy w pradziejach (najstarsze struktury osadnicze) / 83 Maciej Kaczmarek Pradolina Odry jako szlak dalekosiężnej wymiany w epoce brązu – perspektywa lubusko-wielkopolska / 91 Jacek Gackowski Fordońskie zakole Wisły w młodszej epoce brązu i na początku epoki żelaza. Bariera cywilizacyjna czy zwornik regionalnej przestrzeni kulturowo-osadniczej? / 103 Anna Rembisz-Lubiejewska Rola Wisły w rozwoju społeczności „popielnicowych” Kotliny Grudziądzkiej / 113v Piotr Fudziński Dolina rzeki Wierzycy wraz z dopływami w późnej epoce brązu i we wczesnej epoce żelaza / 125 Danuta Król Osadnictwo pradziejowe i wczesnośredniowieczne na obszarach przylegających do pradolin rzek Płutnicy, Czarnej Wody i Redy / 143 Ewa Bokiniec, Aldona Garbacz-Klempka Na skraju Pradoliny Wisły – materiały kultury wielbarskiej z Rzęczkowa, pow. toruński, w świetle kontaktów kulturowych / 165 Tadeusz Grabarczyk Rozwój osadnictwa pradziejowego nad środkową Wdą / 191 Ewa Fudzińska Osadnictwo pradziejowe między Wisłą a Nogatem / 197 Magdalena Mączyńska, Ireneusz Jakubczyk Cmentarzysko kultury wielbarskiej w Babim Dole-Borczu, pow. Kartuzy, stan. 2. Wstępne podsumowanie wyników badań / 213 Anna Strobin, Ireneusz Jakubczyk Materiały z młodszego okresu przedrzymskiego na stanowisku 2. w Babim Dole-Borczu, powiat kartuski / 223 Bartłomiej Rogalski Dolne Nadodrze w okresie wpływów rzymskich – wpływy i nurty kulturowe / 239 Henryk Machajewski Pradolina środkowej Parsęty u schyłku starożytności i na początku wczesnego średniowiecza (II/III w. – VII/VIII w. n.e.) / 273 Wojciech Chudziak, Ewelina Siemianowska Z badań nad systemem komunikacji we wczesnym średniowieczu / 293 Jacek Bojarski, Wojciech Chudziak, Marcin Weinkauf Góra Św. Wawrzyńca w Kałdusie we wczesnym średniowieczu – na skrzyżowaniu szlaków dalekosiężnych / 301 Wojciech Chudziak, Piotr Błędowski Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Pawłówku – „wrota” do Pomorza Wschodniego / 315 Wojciech Chudziak, Ryszard Kaźmierczak Wyspa w Żółtym na Jeziorze Zarańskim w okresie wczesnego średniowiecza – „brama” do Pomorza Zachodniego / 327 Mariusz Ziółkowski, Jan Szymański, Maciej Sobczyk Cmentarzysko kurhanowe w Lewinie: przyczynek do dyskusji na temat wczesnośredniowiecznych obrządków pogrzebowych / 341 Aneks 2 Mirosław Parafiniuk, Tomasz Janus Badanie materiału kurhanowego Lewino / 363 Sławomir Wadyl Nadnogacki kompleks osadniczy w Węgrach we wczesnym średniowieczu. Geneza, rola i związki kulturowe / 369 Lech Czerniak Pradoliny pomorskich rzek. Kontakty kulturowe i handlowe społeczeństw w pradziejach i wczesnym średniowieczu. Podsumowanie konferencji / 381 Lista uczestników / 385

Społeczności mezolityczne Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego to obszerne studium na temat możliwości interpretacji funkcji i organizacji wewnętrznej obozowisk datowanych na środkową epokę kamienia z wykorzystaniem kilku wybranych metod analitycznych, w tym głównie: archeologii doświadczalnej, traseologii, metody składanek, narzędzia do poszukiwania nieczytelnych palenisk Jorisa Serganta, Philippe’a Crombé oraz Yves’a Perdaena, nieparametrycznej estymacji jądrowej Kernela oraz metody sektorów i pierścieni Dicka Staperta. Przedstawiono w nim rezultaty wieloaspektowych badań przestrzennych przeprowadzonych dla dwóch stanowisk mezolitycznych z obszaru Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego (Ludowice, gm. Wąbrzeźno, stan. 6 oraz Sąsieczno, gm. Obrowo, stan. 4). Książka ma przede wszystkim charakter metodyczny, a jej głównym celem była weryfikacja przydatności zastosowanych metod analitycznych, z których część w ogóle nie była do tej pory wykorzystywana w Polsce (lub stosowana rzadko).

Ostrów Lednicki to największa z wysp położonych na Jeziorze Lednica, w środkowej części Wielkopolski, która we wczesnym średniowieczu stanowiła jeden z najważniejszych punktów osadniczych na mapie kulturowej tworzącego się państwa pierwszych Piastów. Znajdował się tu grodowy ośrodek przedpaństwowy, a następnie rezydencjonalno-stołeczne centrum państwowe, przeżywające swą największą świetność w 2. połowie X i na początku XI w Naukowa dyskusja na tym ośrodkiem i jego dawnym charakterem oraz prowadzone tu badania terenowe z różnymi przerwami i dynamiką trwają ok. 140 lat. Te wieloletnie prace doprowadziły do bardzo wielu znaczących odkryć i dostarczyły różnorodnych zabytków ruchomych. Publikacja Ostrów Lednicki. Rezydengonalno-stołeczny ośrodek pienrwszych Piastów prezentuje wybrane najistotniejsze zagadnienia i znaleziska związane z tym ważnym dla historii i kultury polskiej miejscem: średniowieczne źródła pisane zawierające informacje na ten temat, omówienie położenia, dziejów i stanu badań tego terenu, analizę stratygrafii i chronologii najstarszego grodu, jego konstrukcji obronnych, pozostałości mostów traktu poznańskiego i gnieźnieńskiego, a także zachowanych reliktów architektonicznych - kaplicy baptyzmalnej i palatium oraz kościoła grodowego i zlokalizowanego wokół niego cmentarza, a także śladów drewnianego budownictwa mieszkalnego i zabytków tzw. wydzielonych, pochodzących z fazy rezydencjonalnej. To syntetyczne podsumowanie wyników dotychczasowych prac i ustaleń ma na celu, niezależnie od wielu innych publikacji, które ukazały się w kraju i zagranicą, wprowadzenie ich na nowo do obiegu naukowego, by stały się także punktem wyjścia do dalszych badań i dyskusji.

W dotychczasowych studiach nad schyłkiem neolitu w Małopolsce obszar Lubelszczyzny pozostawał w cieniu bogatych materiałów z terenów podkrakowskich i z Wyżyny Sandomierskiej. Niemniej to właśnie z tego regionu pochodzą liczne i spektakularne pochówki kultury amfor kulistych. Znane są również groby kultury ceramiki sznurowej, a także liczne znaleziska luźne, wskazujące na intensywne osadnictwo w III tysiącleciu przed naszą erą. Celem projektu, prezentowanego przez serię artykułów zawartych w niniejszym tomie, jest uporządkowanie danych dotyczących rytuału pogrzebowego społeczności kultury amfor kulistych i kultury ceramiki sznurowej na obszarze Wyżyny Lubelskiej oraz na przyległych terenach Polesia Wołyńskiego i Wyżyny Wołyńskiej. Aż do ostatnich lat to właśnie znaleziska ze stanowisk sepulkralnych stanowiły jedyną możliwość „wglądu" w prahistorię III tysiąclecia p.n.e. w tym regionie. Usystematyzowanie danych z cmentarzysk późno- i schyłkowoneolitycznych, wraz z propozycją ich chronologicznego schematu, ma posłużyć próbie odpowiedzi na kilka kluczowych pytań związanych z przebiegiem procesów kulturowych na Lubelszczyźnie. Odnoszą się one przede wszystkim do istoty relacji pomiędzy wzorcami dwóch wymienianych, wielkich systemów obrzędowości funeralnej europejskiego neolitu.

Pochodzenie Słowian, w tym Polaków, budzi gorące spory. Historycy uniwersyteccy przyjmują, że ludy słowiańskie pojawiły się w Europie Środkowej dopiero w VI wieku po Chrystusie w wyniku migracji z azjatyckich stepów. Tomasz Kosiński, autor książki „Rodowód Słowian”, uważa, że stało się to kilka tysiącleci wcześniej, wraz z pierwszą falą osadnictwa indoeuropejskiego. Na powierdzenie przytacza wyniki najnowszych badań DNA, które podważają przekłamaną z powodów politycznych wiedzę historyczną o dziedzictwie i pochodzeniu narodów europejskich. To Ario-Słowianie (Prasłowianie) najprawdopodobniej byli protoplastami euroazjatyckich cywilizacji, a język polski uchodzi za najbardziej zbliżony do prajęzyka całej grupy praindoeuropejskiej. Książka ma charakter popularnonaukowy. Otwiera ją przegląd teorii o pochodzeniu Słowian: od naukowych po fantastyczne, np. kosmiczne. Potem autor, korzystajac z odkryć archeologów i prac językoznawców, snuje opowieść dawnych dziejach Europy Środkowej: od prehistorii do wczesnego średniowiecza. Obszerny rozdział poświęca wspomnianym badaniom genetycznym i wnioskom z nich wypływającym: Słowianie, a wśród nich protoplaści Polaków, żyją na Nizinie Środkowoeuropejskiej znacznie dłużej, niż mogło się wydawać.

SPIS TREŚCI Wstęp / 7 ROZDZIAŁ I. ŹRÓDŁA I STAN BADAŃ / 15 1.1. Źródła / 15 1.2. Stan badań / 17 ROZDZIAŁ II. RZEKI POMORSKIE W ŚWIETLE ŹRÓDEŁ HISTORYCZNYCH / 27 2.1. Pierwsze wzmianki o Wiśle, Odrze oraz Pianie / 29 2.1.1. Wisła / 29 2.1.2. Odra / 34 2.1.3. Piana / 38 2.2.Wzmianki o rzekach na Pomorzu w XII-wiecznych źródłach narracyjnych / 38 2.2.1. Wzmianki o pomorskich rzekach w kronice Anonima tzw. Galla / 38 2.2.2. Rzeki pomorskie w żywotach św. Ottona / 41 2.2.3. Dolna Odra oraz dorzecze Piany w kronikach Adama z Bremy, Helmolda z Bozowa i Arnolda z Lubeki / 47 2.2.4. Walki duńsko-pomorskie w okolicach cieśnin łączących Zalew Szczeciński z Morzem Bałtyckim w świetle relacji Saxo Gramatyka / 49 2.3. Wzmianki o rzekach na Pomorzu zawarte w dokumentach z XII wieku / 55 2.3.1. Pomorze Zachodnie / 55 2.3.2. Pomorze Wschodnie i Środkowe / 62 ROZDZIAŁ III. RZEKI POMORSKIE W ŚWIETLE ŹRÓDEŁ ARCHEOLOGICZNYCH / 75 3.1. Analiza osadnicza obszaru Pomorza w kontekście rzek / 75 3.2. Środki transportu wodnego oraz infrastruktura rzeczna / 82 3.2.1. Wraki łodzi / 82 3.2.2. Porty / 87 3.3. Rybołówstwo / 91 3.3.1. Dane archeoichtiologiczne / 94 3.3.2. Casus jesiotra / 96 3.3.3. Pozostałości sprzętu rybackiego / 99 3.4. Szlaki handlowe / 101 3.5. Miejsca kultu zlokalizowane nad wodąoraz powiązana z nimi symbolika / 109 3.5.1. Znaczenie wody w religii Słowian / 109 3.5.2. Pogańskie sanktuaria pomorskie zlokalizowane w pobliżu wód / 111 3.5.3. Cmentarzyska położone przy zbiornikach i ciekach wodnych / 116 Podsumowanie / 121 Wykaz skrótów / 125 Bibliografia / 126 Indeks nazw geograficznych / 146 Dedykacja / 150 Zusammenfassung / 153

Tom 1 pokazuje czasy bajeczne - Legendy o Lechu, Krakusie, Wandzie po czasy historyczne - od Chrztu Polski do końca panowania Bolesława Chrobrego. Czyta: Joanna Lissner

Niniejsza publikacja to druga część książki "Słowiańscy królowie Lechii. Polska starożytna" i wraz z nią stanowi całość. Autor opisuje panowanie w Lechii inaczej Polanii 28 władców chrześcijańskich w ramach wielkiej dynastii Lechitów, w okresie średniowiecza – od X do XIV wieku, opierając się na polańskich i zagranicznych kronikach oraz rocznikach. Autor prezentuje w niej odmienne i według niego bardziej realne spojrzenie na średniowiecze, a także inną interpretację działań niektórych władców lechickich oraz wydarzeń z nimi związanych. Według autora w tym bardzo trudnym okresie w Lechii: – wprowadzano okrutny system feudalno-religijny pod groźbą miecza i kar, co wywoływało bunty ludu Ariów – Słowian, – Cesarstwo Polanii przetrwało tylko 38 lat (w kronikach: principum Polonorum, principum Poloniae, Polonorum imperium, totius superioritas imperii), – ogółem panowało 28 władców, w tym trzech cesarzy (król królów, princeps, primus), oraz 8 królów i 17 książąt, – wymuszono dwa rozbiory kraju (mały i duży aż na 182 lata), – dokonano sześciu zbrodniczych, zbrojnych krucjat na naród Lechitów, inaczej Polan, – obłożono szesnastu władców lechickich i naród słowiański dwudziestoma destrukcyjnymi klątwami i interdyktami kościelnymi, – zamordowano dziewięciu władców lechickich, – książę Konrad I Mazowiecki nie sprowadził Krzyżaków, – na 300 lat na terenie Lechii i w Prusach osadzono papieskie krzyżackie wojska okupacyjne. Autor podkreśla, że pomimo tylu negatywnych wrogich działań i zdarzeń, władcy lechiccy potrafili się skutecznie bronić i przywrócić do życia w XIV wieku Królestwo Lechii inaczej Polanii.

Trzecia część trylogii poświęcona Słowianom. Tym razem autor poświęcił uwagę Czechom, Słowakom, Słowianom połabskimi, co oczywiste, Polakom. Bogato ilustrowana publikacja opisuje pojawienie się Słowian w centralnej Europie, przemieszczanie się plemion, początki kształtowania się państw narodowych w zmaganiach z Sasami, Wikingami, Awarami i Węgrami. Ze szczególną uwagą autor potraktował tematykę wojskowości Słowian i wczesnych państw słowiańskich orza toczonych przez te państwa wojen.

Ta monumentalna praca omawia szereg zagadnień związanych z wyrobami szklanymi w kulturze łużyckiej. Autor po opisaniu celu i zakresu pracy, a także scharakteryzowaniu metod badań, dokładnie opisał przedmioty swoich analiz. Zaprezentował podział formalny wyrobów szklanych, omówił technikę ich wykonywania oraz technikę wytopu masy szklanej. Przedstawił również proces rozprzestrzeniania się i chronologię wyrobów szklanych na badanych terenach oraz występowanie przedmiotów analogicznych do opisywanych.

Podważanie utartych poglądów i formułowanie nowych (choćby i prowokacyjnych) pytań nadaje badaniom nad minionymi czasami dynamikę wzbogacającą naszą wiedzę o nowe spojrzenie. Ta książka jest kolejną próbą przyjrzenia się przedpiastowskim i wczesnopiastowskim korzeniom polskiej państwowości. A kiedy archeolog, zazwyczaj grzebiący w ziemi, zaczyna też grzebać w innych źródłach informacji, to skutkiem tego może być dogrzebanie się do licznych wątpliwości, które kryją się w obowiązujących dotąd interpretacjach. Problemy uznane za niekontrowersyjne ujawniają swoją wielowątkowość, a wizje uznane za kanoniczne okazują się mieć kruche podstawy. Mam nadzieję, że zaproponowana w tej książce narracja skłoni czytelników do przemyślenia własnych poglądów, choć nie do bezkrytycznej akceptacji przedstawionych hipotez, które podważają mocno już zmitologizowane wizje najwcześniejszych dziejów polskiej państwowości. Ich oceny dokona czas, który jest najlepszym recenzentem!

Syntetyczne opracowanie historii Polski średniowiecznej Karola i Tomasza Graffów oparte jest na wynikach najnowszych badań. Tytuł: Średniowieczne korzenie Polski. Historia dla każdego określa przyszłych jego odbiorców. Powinno być ono przydatne dla szerokiego kręgu czytelników nie będących historykami-profesjonalistami. Skorzysta z niego chętnie uczeń zafascynowany historią, czytelnik spragniony wiedzy o dawnej Polsce, a nie mający czasu, warunków i możliwości zgłębiania obszernych monografi i i syntez historycznych zalewających ostatnio rynek księgarski. Zaletą opracowania jest zwięzłość, prosty styl i obrazowość. Na plus należy zaliczyć autorom nie unikanie informacji o kwestiach polemicznych w literaturze, częste odwoływanie się do źródeł, uwzględnienie przekazów anegdotycznych. Zawarta w opracowaniu „porcja” wiedzy o średniowiecznej Polsce na pewno przyda się każdemu. prof. dr hab. Krzysztof Baczkowski