Prace u podstaw

Poświęcona historii polskich badań teoretycznoliterackich okresu międzywojennego książka Gorczyńskiego nosi tytuł znaczący: pojawiające się w tytułowym kontekście "podstawy" sygnalizują i początki nowoczesnych polskich badań literaturoznawczych, i pierwszeństwo teorii literatury (której poświęcona jest książka) w porządku poznawczym dyscypliny, i wreszcie odwołanie się do jej ówczesnych podstaw - literaturoznawczych koncepcji doby pozytywizmu. Ambicją autora było opisanie przyczyn, jakie złożyły się na powstanie i kształt polskiej teorii literatury w pierwszym okresie jej istnienia. Dlatego cezura początkowa - rok 1913 - tylko na pozór jest "dziwna"czy "nielogiczna": w roku tym ukazał się bowiem tekst Juliusza Kleinera pt. Charakter i przedmiot badań literackich - zdaniem Gorczyńskiego pierwsza w polskiej nauce o literaturze praca nie tylko metodologicznie nowoczesna, ale i formułująca tezy, które będą żywo dyskutowane przez cały okres międzywojenny. Gorczyński analizy wybranych tekstów teoretycznoliterackich z okresu Dwudziestolecia dokonuje na trzech poziomach: 1) przez odwołanie do historycznej periodyzacji, 2) interpretując ich wartości czysto poznawcze i walory retoryczne, 3) analizując środowiskowe i osobowe uwarunkowania komentowanego dyskursu. Summa summarum - jest to bardzo dojrzała, wielopłaszczyznowa monografia historyczna, opowiadająca, jak i dlaczego powstała polska nowożytna nauka o literaturze, co przede wszystkim wpłynęło na jej ówczesny kształt i jakie jej kwestie wciąż jeszcze są inspirującą propozycja badawczą dla nauki o literaturze jak najbardziej współczesnej.