Ku ozdobie i obronie Rzeczypospolitej

Badania dotyczące przemian zachodzących w ciągu stuleci w polskiej kulturze religijnej ważne są dla pełnej syntezy historii globalnej naszego państwa i społeczeństwa. W pro-cesie tych zmian istotne są przeobrażenia zachodzące w pobożności maryjnej, zajmującej w religijności polskiej szczególne miejsce. Przeświadczenie o obecności Matki Bożej, okazującej swą łaskawość poprzez wizerunek czczony w miejscu świętym, można uznać za jedną z charakterystycznych cech religijności staropolskiej. Maryjne loca sacra Rzeczypospolitej Obojga Narodów, powstałe niegdyś ku jej ozdobie i obronie, nazywane fortalicjami, warowniami, basztami, stanicami zapewniającymi bezpieczeństwo i pomoc, pełniły ważną rolę w kształtowaniu przestrzeni religijno-społecznej mieszkańców Korony i Litwy. Informacje zawarte w staropolskich drukach sanktuaryjnych, będących głównym źródłem upowszechnionej o nich wiedzy, pozwalają odtworzyć katalog ośrodków maryjnych na ziemiach polskich u schyłku XVIII wieku, mających niekiedy metrykę średniowieczną. Opracowana po raz pierwszy bibliografia staropolskich druków sanktuaryjnych stanowi podstawę sporządzenia katalogu 426 miejsc świętych, wokół których wykształciły się trwałe do dziś tradycje pątnicze. Pozwala przyjrzeć się bogactwu form literackich oraz aktywności pisarskiej i wydawniczej określonych środowisk kościelnych. Ukazuje ważność słowa drukowanego w rozpowszechnianiu wiedzy o miejscach świętych, w propagandzie kultu i w utrwalaniu tradycji pątniczych, które we współczesnej religijności polskiej są dziedzictwem nadal owocującym.