Pozycja ustrojowo-prawna Rzecznika Praw Obywatelskich

Przed współczesną instytucją ombudsmana stoi wiele wyzwań. Zakres jego działań jest bardzo szeroki. Nie może już obejmować wyłącznie kontroli działań administracji, jak postrzegano go w początkowym okresie funkcjonowania instytucji. Jest on postrzegany jako podstawowy organ ochrony praw i wolności człowieka w tym także, a może przede wszystkim, organ ochrony praw podmiotów znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji. Jego celem jest urzeczywistnianie podstawowych praw człowieka, jest „urzędnikiem mogącym aktywnie uczestniczyć w budowaniu pokoju” [...]. Współcześnie Ombudsman nie jest luksusem czy, jak planowano w przypadku polskiego Rzecznika Praw Obywatelskich, marionetką w rękach władzy. Jest on koniecznym elementem współczesnego demokratycznego państwa prawnego. Powinien być mediatorem między różnymi grupami społecznymi, przy jednoczesnej pełnej niezależności. „Zbyt wiele czasu poświęca się na spory o modele rozwijające się na całym świecie, a za mało mówi się o tym, co jest rzeczywistym sprawdzianem dla tej instytucji, a więc jak dalece jest to urząd niezależny, by mógł krytykować działania władzy i nakłaniać rząd do rozliczenia się z własnych błędów, i czy potrafi on utrzymać zaufanie zarówno rządzących, jak i rządzonych” [...]. Niniejsza monografia jest właśnie próbą odpowiedzi na to, jakże znamienne dla instytucji polskiego ombudsmana, pytanie.