Kształtowanie formy rządów u progu niepodległej Polski (1917-1926)

Kośćcem systemu konstytucyjnego każdego państwa jest forma rządów, rozumiana jako normatywna regulacja wzajemnych relacji pomiędzy trzema konstytucyjnymi organami naczelnymi: parlamentem, rządem i głową państwa. Jest zrozumiałe, że istnienie tych organów i relacje między nimi możliwe są do określenia jedynie w warunkach państwa niepodległego, samodzielnie rozstrzygającego te kluczowe kwestie ustrojowe. Odzyskanie przez Polskę niepodległości oznaczało jednocześnie krach monarchii konstytucyjnych, między które zostały zagrabione ziemie Rzeczpospolitej. Opresyjne reżimy stanowiły dla przytłaczającej większości ludności odradzającej się Polski jedyną namacalnie znaną praktycznie formę rządów, która silnie oddziaływała na społeczne wyobrażenie o prawidłowym funkcjonowaniu państwa, szczególnie w Niemczech, Prusach czy Austro-Węgrzech. Pojawiająca się kontestacja polityczna czy oczekiwania zmian odnosiły się bowiem zasadniczo do polityki rządów zaborczych, szczególnie w obszarze narodowościowym, pomijając w zasadzie postulaty głębszej reformy ustrojowej. W przypadku Austro-Węgier silne było przekonanie o pozostawaniu tego państwa na drodze dalszej, stopniowej ewolucji w kierunku parlamentaryzacji systemu rządów, natomiast w Niemczech i Prusach takie postulaty były identyfi kowane z postulatami wyrażanymi przez środowiska liberalno-demokratyczne i socjaldemokratyczne, bez możliwości wywarcia – co prawda – silnego wpływu na rząd, ale słyszalnymi w parlamencie. Najodleglejsza od rządów parlamentarnych pozostawała Rosja, ale tam też dało się odczuć zmianę charakteru rządów.