Naród i śmierć

Od chwili powstania państwa Izrael Zagłada i miliony jej ofiar są stale obecne w tamtejszym prawodawstwie, w modlitwach, ceremoniach, sądach, szkołach, w prasie, w poezji, nagrobnych inskrypcjach, na pomnikach i w księgach pamięci. W dialektycznym procesie oswajania i wykluczania, pamiętania i zapominania, społeczeństwo izraelskie nieustająco definiuje samo siebie w relacji do Zagłady, uważając się za dziedzica, a zarazem za prokuratora ofiar, żałując za ich winy i jednocześnie dokonując odkupienia ich śmierci. Tę właśnie złożoną relację Idith Zertal poddaje precyzyjnej analizie. W swej książce ukazuje, jak ważną rolę od ponad sześćdziesięciu lat odgrywają ofiary Zagłady w izraelskiej debacie politycznej, a zwłaszcza w konflikcie izraelsko-arabskim. Dzięki Auschwitz – głównemu odniesieniu wobec świata określanego systematycznie jako wrogi i antysemicki – Izrael otoczył się aurą świętości ostatniej z ofiar. Jednocześnie pozostaje głuchy na krytykę i racjonalny dialog z innymi narodami. I choć słusznie podkreśla wyjątkowy charakter eksterminacji Żydów europejskich, to przecież stałe i wyrwane z kontekstu odnoszenie się do Zagłady sprawia, że dokonuje się coś odwrotnego, czyli dezawuowanie znaczenia Shoah. Przetłumaczona na kilka języków książka Idith Zertal to cierpka, a zarazem „miłosna” refleksja nad społeczeństwem izraelskim i jego narodową tożsamością, nad budowaniem zbiorowej pamięci, nad kulturą i polityką śmierci.