Boko Haram utworzono w celu zreformowania islamu w północnej Nigerii przez przywrócenie mu pierwotnej formy. U podstaw tej koncepcji legły nauki Muhammada Yusufa – pierwszego ideologa tej organizacji. Za największe zagrożenie dla religii muzułmańskiej uważał on odziedziczone po kolonializmie wpływy Zachodu, w tym europejską edukację, jego zdaniem niezgodną z zasadami islamu. Krytykował także obcy islamowi system demokracji oraz oparte na nim świeckie instytucje, opowiadając się za utworzeniem kalifatu na terenie północnej Nigerii. Abubakar Shekau, który po śmierci Yusufa przejął władzę w organizacji Boko Haram, przekształcił ją w grupę podejmującą działania zbrojne przeciwko rządowi nigeryjskiemu oraz cywilnej ludności mieszkającej na północy kraju. Jej główne podstawy ideologiczne pozostały jednak niezmienione. Założeniem tej organizacji jest więc obalenie świeckiego rządu, zbudowanie kalifatu oraz wyplenienie z islamu wpływów obcych przez negację wartości zachodniej edukacji i utrudnianie pracy szkół.

„Sylwester miał tylko dziewiętnaście lat, kiedy umarł na moich rękach. To mój błąd był przyczyną jego śmierci”. Młody szwedzki lekarz, Christian Unge, po ukończeniu prestiżowych studiów medycznych, chce wykorzystać zdobytą wiedzę i nabyć doświadczenia tam, gdzie jest najbardziej potrzebny. Wyrusza do Burundi. Mały, biedny, źle wyposażony szpital, brak wykwalifikowanego personelu – to doświadczenie otworzyło mu oczy. Praca lekarza w ekstremalnych warunkach ukształtowało go na zawsze. Szczerze opowiada o błędach, jakie popełnił, zarówno w czasie praktyki w biednej Afryce, jak i w bogatej Szwecji. Błędach, jakie zdarzają się każdemu lekarzowi. Spowodowane zmęczeniem, niewłaściwym szkoleniem, brakiem komunikacji, stresem, trudnymi wyborami etycznymi. Unge pozwala czytelnikowi nałożyć doktorski kitel i poczuć ciężar odpowiedzialności, jaki spoczywa na tych, którzy decydują o ludzkim życiu.

Zebrane w niniejszym tomie teksty powstały na bazie prac licencjackich lub magisterskich obronionych w Katedrze Języków i Kultur Afryki (zaś w wypadku tekstu Adama Nieuważnego – Katedry Arabistyki i Islamistyki) Wydziału Orientalistycznego Uniwersytetu Warszawskiego. W dużej mierze są one reprezentatywne dla kierunków badań nad Etiopią prowadzonych w Katedrze, które koncentrują się wokół kultury politycznej Cesarstwa Etiopskiego w XIX i XX wieku, związków oralności i piśmienności w cywilizacji etiopskiej czy tradycyjnej kultury ludności amharskojęzycznej Wyżyny Abisyńskiej. Lekturę książki ułatwić mają: wstęp zawierający podstawowe informacje na temat Etiopii oraz słowniczek najczęściej występujących w tekstach pojęć. W słowniczku Czytelnik znajdzie też wyjaśnienie tytułu książki.

Milioner, celebryta, partner wicemiss świata, self-made-businessman Marek Zmysłowski zbudował „Amazon Afryki” i stał się jedną z najbardziej znanych postaci afrykańskiej branży IT. Pewnego dnia okazało się jednak, że jest też poszukiwanym przez Interpol międzynarodowym zbiegiem. Jak do tego doszło? Zanim Zmysłowski wylądował w Nigerii zrobił błyskawiczną karierę i łatwą kasę w jednej z pierwszych w Polsce firm pośrednictwa finansowego, zbankrutował, stał za barem w ekskluzywnym nocnym klubie, a budując pierwszą ogólnopolską sieć usług pogrzebowych, zadarł z mafią stojącą za Aferą Łowców Skór. Do Afryki wysłał go największy internetowy fundusz inwestycyjny na świecie, właściciel Zalando i Groupona. Polak nie tylko budował, doradzał, inwestował w wiele kluczowych dla rozwoju kontynentu przedsięwzięć, ale też narobił sobie w nigeryjskim rządzie wpływowych wrogów, którzy wraz ze skorumpowaną lokalną policją postanowili pozbyć się niewygodnego przedsiębiorcy. W swojej autobiografii Zmysłowski z dystansem i humorem pokazuje, jak wygląda robienie biznesów, czasem niebezpiecznych, „od kuchni” oraz z reporterskim biglem kreśli barwny obraz ukochanego kontynentu, jakim stała się dla niego Afryka.

Książka Świat arabski w języku, historii i kulturze to niezwykle interesująca monografia ukazująca w wielu przypadkach nieznane aspekty kultury arabsko-muzułmańskiej, w innych zaś proponująca odmienne interpretacje problemów już znanych i zdawałoby się rozwiązanych. [...] Zawarte w niniejszym tomie teksty oscylują wokół czterech zasadniczych osi tematycznych – islamu oraz literatury, języka i sztuki arabskiej. Można zatem powiedzieć, że poza badaniami historycznymi obejmują wszystkie główne nurty badań nad światem arabsko-muzułmańskim, jakie rozwijają się w Polsce. Stanowią one kontynuację problematyki, która w mniejszym lub większym stopniu buduje bardzo ważne pola eksploracyjne polskich badań arabistyczno-islamistycznych od momentu zaistnienia tej gałęzi orientalistyki w nauce polskiej. [...] Proponowana Czytelnikowi książka pozostaje w ramach tematyki nakreślonej przez arabistyczno-islamistyczną tradycję, rozwija ją jednak w niezwykle twórczy sposób. Widać, jak jeszcze wiele jest do zrobienia w naszej dziedzinie. Rozważania Autorów niniejszego opracowania bez wątpienia mogą stanowić zachętę do prowadzenia własnych badań, rozwijających podjęte tu zagadnienia. Ze Wstępu prof. dra hab. Marka M. Dziekana

Ewlija Czelebi (1611-ok. 1648) urodził się w Stambule w bogatej i wpływowej rodzinie. Jego ojciec pełnił służbę na dworze trzech sułtanów, matka zaś była krewną jednego z wielkich wezyrów. Pobierał naukę przez siedem lat w medresie, a następnie na dworze sułtańskim, gdzie służył przy sułtanie Muradzie IV. Dwór opuścił jako żołnierz konny (sipahi), a następnie do końca życia, w związku z powierzanymi mu funkcjami czy misjami, przemierzał olbrzymie połacie posiadłości sułtańskich w Europie, Azji, Afryce, a także Krym oraz wiele krajów ościennych. M.in. Austrię, Wiedeń i wschodnie rubieże Rzeczypospolitej – Ukrainę i Ruś Czerwoną. Swoje wędrówki opisał żywo i barwnie w Sejahatname – dziewięciotomowej Księdze podróży. Niniejsza książka stanowi wybór z tego dzieła, cenionego przede wszystkim jako jedyny w swoim rodzaju obraz imperium osmańskiego i chanatu krymskiego w XVII wieku.

Publikacja zawiera krytyczną analizę uwarunkowań uchodźstwa afrykańskiego wraz z całym nieskutecznym systemem ochrony i pomocy humanitarnej. Praca etnograficzna w sensie metody oraz opisu różnych sfer przemocy i cierpienia, opowiada historie ludzi, których łączy doświadczenie wykluczenia, stresu, bycia w drodze, bezdomności i nadziei na lepsze jutro. Autor problematyzuje wszystkie aspekty związane z uchodźstwem, zastanawia się zarówno nad jego przyczynami, jak i dotychczasowymi nieudanymi próbami rozwiązania tego problemu, proponuje ponowne przemyślenie istoty współczesnego humanitaryzmu uwikłanego w sprzeczności i bezradnego wobec cierpień, które ma na celu usuwać.

W XXI wieku w przestrzeni kosmicznej został umieszczony samochód Tesla. Jednocześnie w Afryce Subsaharyjskiej wiele osób wciąż nie ma dostępu do czystej wody, urządzeń sanitarnych i elektryczności. Mieszkańcy tego regionu, borykający się na co dzień z zaspokajaniem najbardziej podstawowych potrzeb, mogli spojrzeć na ekrany swoich smartphone'ów i zobaczyć obraz Ziemi uchwycony przez kamerę internetową, umieszczoną w orbitującym pojeździe. Obraz ten stanowi ilustrację złożonego charakteru i wielowymiarowych problemów współczesnego świata. W warunkach globalnej polaryzacji dochodów kraje Afryki Subsaharyjskiej wciąż pozostają obszarem o najniższym poziomie życia. Poszukiwanie przyczyn tego stanu rzeczy jest dzisiaj ważnym wyzwaniem badawczym uzasadnionym na gruncie ekonomii jako nauki społecznej. Mając to na uwadze, w niniejszej książce dokonano analizy zróżnicowania procesów wzrostu i rozwoju, określono uwarunkowania, a także dokonano pomiaru całkowitej produktywności gospodarek tych krajów w latach 1995-2015. Rozważano, na ile możliwe jest wykorzystanie wewnętrznego potencjału innowacji zorientowanych na rozwiązywanie problemów lokalnych, a na ile źródłem technologii jest pomoc rozwojowa i bezpośrednie inwestycje zagraniczne. W badaniach wzrostu, produktywności i rozwoju w krajach Afryki Subsaharyjskiej uwzględniono wpływ takich zjawisk, jak: globalizacja, wzrost znaczenia gospodarek wschodzących (w szczególności Chin), intensyfikacja procesów migracyjnych, postępująca integracja rynków finansowych, dominacja korporacji transnarodowych na rynkach globalnych, regionalizacja handlu międzynarodowego, ciągły postęp technologiczny w krajach o wysokich dochodach i powiększanie się luki technologicznej. Analizy ilościowe obejmujące 40 krajów subsaharyjskich oparto na międzynarodowych bazach danych, zwłaszcza Banku Światowego i Penn World Tables. Zaś w ich wyjaśnianiu wykorzystano wyniki badań terenowych i doświadczenia z Burkina Faso, Senegalu, Wybrzeża Kości Słoniowej, Republiki Konga, Ghany, Mozambiku, Madagaskaru, RPA, Botswany, Zimbabwe oraz Namibii. Pozwoliło to na głębsze zrozumienie procesów zachodzących w tych krajach, jak i w całym regionie. Badania te, szeroko nawiązujące do światowej literatury przedmiotu, wypełniają lukę badawczą w polskim piśmiennictwie ekonomicznym z zakresu ekonomii rozwoju, a w szczególności studiów nad wzrostem i rozwojem krajów o niskim i średnim poziomie rozwoju.

Książka dotyczy dzieł prawnych, które powstały od początków państwa do upadku Cesarstwa Etiopskiego w 1974 roku. Publikacja jest próbą przedstawienia procesów, które doprowadziły do zmian w prawnym postrzeganiu instytucji małżeństwa w Etiopii. Odpowiedzi na to pytanie Autorka szukała w źródłach etiopskich skonfrontowanych z materiałem pochodzącym ze źródeł europejskich i amerykańskich. Wykorzystane źródła wewnętrzne to przede wszystkim etiopskie kodeksy – XVI-wieczne F?t?a nägäśt oraz Kodeks Cywilny z 1960 roku.

Książka tworzy zwarty tematycznie i niezwykle wnikliwy obraz problematyki postkolonialnej i transkolonialnej obecnej w twórczości pisarzy oraz działalności intelektualistów afrykańskich. Szeroka perspektywa proponowanych odczytań tych ważnych problemów pozwala nie tylko na postrzeganie omawianych zjawisk w horyzoncie politologicznym czy kulturoznawczym, ale stwarza wspólny horyzont odniesień przybliżających polskiemu odbiorcy skomplikowaną sytuację polityczną krajów Afryki oraz ich kulturową specyfikę, a przede wszystkim balast kolonializmu. Książkę należy uznać za niezwykle istotną i ważną nie tylko dla debaty akademickiej, ale przede wszystkim dla czytelników współczesnej prozy wysokoartystycznej podejmującej problematykę polityczną współczesnego świata. z recenzji dr. hab. Bogdana Trochy, prof. UZ

Wznowienie zbioru reportaży z Bliskiego Wschodu, Afryki i Ameryki Łacińskiej. Ich bohaterami są Palestyńczycy, Syryjczycy, Libańczycy, Jordańczycy i Żydzi, partyzanci Mozambiku i Salwadoru, zamieszkujący jedną wyspę obywatele dwu państw Dominikany oraz Haiti, zmieniające się rządy Boliwii, porwany przez terrorystów ambasador RFN w Gwatemali Karl von Spreti, wreszcie prezydent Salvadore Allende i rewolucjonista Che Guevara, którego Dziennik z Boliwii Kapuściński opublikował w swoim tłumaczeniu w roku 1969. Jak autor Buszu po polsku wspominał po latach: „To jest książka o ruchach partyzanckich, działających w końcu lat 60., z którymi miałem możność się zetknąć i które miałem możność obserwować. Tytuł książki jest związany z postacią kolumbijskiego księdza, żyjącego wśród biednych latynoamerykańskiego chłopstwa, który w sutannie, z karabinem poszedł walczyć do oddziału partyzanckiego w Kolumbii i zginął”. Książka po raz pierwszy ukazała się w Polsce w 1975 roku.

Po tej lekturze nic już nie będzie takie samo. Pozostanie w sercu rana, która nigdy się nie zabliźni, bo o bohaterach tej książki nie da się zapomnieć. Ukazane tu dzieci to niewinne ofiary miłości rodziców wywodzących się z dwóch różnych i tak odległych od siebie światów. Polsko-libijskie pochodzenie stanie się dla nich przekleństwem. Muzułmańscy ojcowie odbiorą im wszystko: dzieciństwo, poczucie bezpieczeństwa, wolność, a nawet życie. Po stronie mężczyzn stoi prawo, religia i obyczaje panujące w ich kraju, po stronie krzywdzonych dzieci – jedynie bezradne matki. Cztery dramatyczne historie oparte są na autentycznych wydarzeniach. Autorka poznała je, mieszkając przez lata w Libii i dzieląc los tamtejszych kobiet. Do Afryki zawiodła ją miłość. Zakochała się w ciemnookim studencie i wyszła za niego za mąż. O swoim życiu w arabskim kraju, ucieczce do Polski i rozwodowej batalii Nadia Hamid pisze w książkach „Gorzka pomarańcza” oraz „Jarzmo przeszłości”. Niech te publikacje będą przestrogą dla kobiet, które decydują się na związek z człowiekiem odmiennej kultury, wyznania, mentalności, bo to wiąże się także z innym postrzeganiem i rozumieniem spraw dotyczących małżeństwa oraz rodziny.

Róg Afryki od wielu lat przyciąga uwagę analityków i międzynarodowych obserwatorów. Region ten stał się przedmiotem zainteresowania nie tylko ze względu na rolę, jaką odgrywa we współczesnych stosunkach międzynarodowych (położenie w pobliżu ważnych szlaków komunikacyjnych, bliskość Półwyspu Arabskiego z jego ogromnymi złożami surowców energetycznych), ale także w reakcji na wewnątrzregionalne procesy destabilizujące relacje pomiędzy państwami położonymi w jego obrębie i generujące liczne konflikty o charakterze zarówno wewnętrznym, jak i międzynarodowym. Punktem wyjścia do rozważań podjętych w niniejszej monografii jest jedno z najmłodszych państw regionu Rogu Afryki, Erytrea, w której losach jak w soczewce odbijają się główne problemy doświadczane przez państwa kontynentu (wieloletnia walka o niepodległość, autorytaryzm jako środek budowania spójnego państwa i społeczeństwa, konfliktowe relacje z sąsiadami, pozimnowojenne zagrożenia dla bezpieczeństwa państwa i trudne stosunki z wielkimi mocarstwami). Autorzy nie poprzestają jednak na prezentacji przypadku Erytrei – publikacja w sposób bardzo szeroki i kompleksowy przedstawia główne wyzwania i zagrożenia dla stabilności Rogu Afryki wynikające z ukształtowanych historycznie współzależności obecnych w relacjach poszczególnych aktorów regionalnych, zjednoczonych wspólnotą losów w ramach regionalnego systemu bezpieczeństwa. Z recenzji dr. hab. Wiesława Lizaka

"Nie muszę ci tłumaczyć, przyjacielu, że padliśmy ofiarą diabelskiego spisku. Gdyby nie to, pałac stałby jeszcze tysiąc lat, jako że żaden pałac nie runie sam z siebie. Ale tego, co wiem dzisiaj, nie wiedziałem wczoraj, kiedy niosło nas ku zgubie, a my w zamroczeniu, oślepieniu, w potępieńczym zaczadzeniu, w swoją moc dufając, sami siebie wywyższając, nie patrzyliśmy końca!" Ryszard Kapuściński

Heban to złożona z wielu wątków fascynująca, nowoczesna powieść-relacja z „ekspedycji” w głąb Czarnego Kontynentu, ukazująca Afrykę u progu XXI wieku, Afrykę rozdzieraną wojnami, głodem, epidemiami i korupcją. [...]„Heban” Ryszarda Kapuścińskiego to dramatycznie stawiane pytanie do nas, Europejczyków: czy z takim zapomnianym, umierającym kontynentem będziemy mogli spokojnie żyć?

Problem regionalizmu w stosunkach międzynarodowych zyskuje stopniowo na znaczeniu, w szczególności w kontekście głoszonego odwrotu od procesów globalizacji. O ile lata 90. XX wieku zdecydowanie wskazywały na procesy współpracy i integracji w skali całego globu, o tyle początek XXI wieku pokazuje, że integracja na niższym poziomie, regionalnym, a czasem między- czy transregionalnym, jest zjawiskiem, które w coraz większym stopniu zaczyna dominować w systemie globalnym. Regionalizm możemy postrzegać, co zwykle się dzieje, w kontekście integracji czy współpracy, ale także w kontekście rywalizacji ograniczonej do podsystemu regionalnego. To właśnie problemy podsystemów regionalnych są dominującym tematem niniejszej pracy zbiorowej. Szczególny nacisk położono tutaj na kwestie regionalne w Azji, Afryce, ale też w regionie Bliskiego Wschodu, który w jakiś sposób przynależy do obu powyższych, ale jednocześnie ze względu na specyfikę polityczną, społeczną czy kulturową zasługuje na odmienne potraktowanie.

Książka w imponujący i oryginalny sposób opisuje osmańską machinę wojenną, przybliżając jej sukcesy w Europie, północnej Afryce i na Bliskim Wschodzie. Praca opisuje przede wszystkim ewolucją militarnej organizacji Osmanów i jej wpływ na społeczeństwo. W odróżnieniu od poprzednich pozycji omawiających ten temat, niniejsza publikacja przestawia głównie proces rozwoju sztuki wojennej, a nie na następstwach wojen prowadzonych przez Turków osmańskich.

Książka prezentuje fenomen unikalnej relacji człowiek-zwierzę na terenie współczesnego Sudanu, od czasów starożytnych po nowożytność. Jest to pierwsza praca poruszająca ten temat w tak szerokim zakresie. W oparciu o dane archeologiczne formułowane są nowatorskie hipotezy z zakresu gospodarki, zoologii, demografii i historii kultury Sudanu. Bazując na wynikach badań archeologicznych szczątków zwierzęcych oraz źródłach pisanych, ikonografii, genetyce i zoologii, autorka prezentuje specyfikę roli jaką odgrywały zwierzęta dla społeczności Afryki sub-saharyjskiej, na południe od I katarakty Nilu. Był to obszar funkcjonowania starożytnych cywilizacji afrykańskich: Kerma i Kusz oraz średniowiecznych królestw: Nobadii, Makurii i Alwa. W oparciu o wieloletnie doświadczenie, badania i obserwacje udokumentowane dziesiątkami zdjęć z Sudanu, autorka z perspektywy archeozoologa charakteryzuje unikalną historię regionu znajdującego się na styku i oddziaływania kulturowego Egiptu, Bliskiego Wschodu i Czarnej Afryki. To dzieje człowieka i zwierząt nie tylko na tle zachodzących przez stulecia procesów gospodarczych, ale również wyjątkowo trwałej symboliki i kulturowej roli jaką odgrywały przez tysiąclecia niektóre gatunki hodowlane, zwłaszcza bydło.

Relacje między muzułmanami a Francuzami pozostawały na niezmiennym poziomie okupant - ludność podbita. Ogromny wysiłek propagandowy przekreśliło już pierwsze powstanie w Kairze. Bardzo często Bonaparte eksponował swoimi działaniami i decyzjami z jednej strony miłosierdzie i wspaniałomyślność czy łagodność – z drugiej surowość i bezwzględność, a więc cechy uosabiające Allaha i Proroka. Znalazło to nawet wyraz w jego korespondencji, w której dawał do zrozumienia, że ma swoistą łączność z Bogiem, że jest wykonawcą jego woli i wszelkie ludzkie opory wobec tego nie mają żadnych szans powodzenia. Stosował w rządzeniu na przemian trzy formy oddziaływania na muzułmanów: przyjazne gesty, spektakularne manifestacje, przemoc. Dążąc do unifikacji zdobywców z tubylcami chciał Bonaparte włączyć w nurt rządzenia klasy posiadające – szejków i ulemów – dając im zarazem możliwość wzbogacenia się i zapewniając im wszystkie prawa własności. Współpraca ulemów była o tyle istotna, że ci mieli bezpośredni wpływ na mieszkańców jako kreatorzy Koranu. W tym przypadku Bonaparte odniósł sukces. Część bowiem elit dobrowolnie włączyła się do współpracy, część uczyniła to wprawdzie pod naciskiem, ale poza nielicznymi wyjątkami nie sabotowała działalności okupanta. Ci z nich, którzy uznali, że za współpracę mogą spotkać ich represje, opuścili Egipt wraz z Francuzami. Ogromna większość pozostała i nie straciła nic z wpływów, które zdobyła podczas francuskiej okupacji. (...) Na polu pozyskiwania muzułmanów Bonaparte nie odniósł sukcesu. Powiodło mu się to jedynie wobec licznych mniejszości, względem których działał koniunkturalnie, zdając sobie przy tym sprawę, że nie może przekroczyć tu pewnych granic, o ile nie chce zupełnie zrazić do siebie muzułmanów.

Książka zawiera przekład ostatniej części XIX-wiecznej kroniki dotyczącej historii Maroka w latach 1792-1984. Jej autorem jest A?mad Ibn H_alid an-Na?iri - jeden z najwybitniejszych uczonych muzułmańskiego Maghrebu, prawnik i historyk. Szczegółowo opisuje on panowanie czterech sułtanów, sposoby funkcjonowania państwa rządzonego przez dynastię Alawitów, a także procesy, które na początku XX wieku doprowadziły do utraty niezależności przez Maroko. Kronikę poprzedza obszerny wstęp ukazujący dzieje Maroka w omawianym okresie oraz przedstawiający na szerokim tle historyczno-kulturowym biografię autora i dokładną charakterystykę jego twórczości ze szczególnym naciskiem na Kitab al-istiq?a. Publikacja jest pierwszym tak obszernym przekładem kroniki arabskiej na język polski, pozwalającym dostrzec ważne różnice w pojmowaniu historii i polityki pomiędzy światem arabskim a Europą.