Klio, muza historii, z impetem wtargnęła na terytorium Melpomene. P.J. Rhodes W starożytnej Grecji teatr był pierwszym przejawem kultury masowej. Z opiniotwórczej siły tego medium zdawali sobie sprawę zarówno archonci zezwalający na wystawienia, finansujący je choregowie, jak i sami twórcy. Komediopisarze i tragediopisarze sprawnie manipulowali historiami zaczerpniętymi z mitów, by mówić o aktualnych wydarzeniach rozgrywających się poza sceną Teatru Dionizosa. Ambitny cel, postawiony przez Autorkę, polega na odczytaniu zachowanych dramatów poprzez historyczny i polityczny kontekst ich powstania, co może radykalnie zmienić możliwości interpretacyjne, które dotychczas ograniczano do aspektów estetyczno-literackich. „Postrzegam książkę pani Śmiechowicz jako ciekawy tekst wpisujący się w nurt badań tych, którzy nierozerwalnie łączą piątowieczną ateńską «culture» z «power»”. Prof. dr hab. Krystyna Bartol „Otrzymaliśmy szerokie i barwne wprowadzenie do greckiego dramatu. (…) Język harmonijnie łączy naukową erudycję i akademicki warsztat z żywą, wciągającą narracją. (…) Nie tylko nie posiada żadnej konkurencji w dotychczasowych publikacjach polskojęzycznych, ale może spokojnie konkurować z wszystkimi pracami badaczy swojej dziedziny”. Dr hab. Krzysztof Bielawski

Literatura Grecji starożytnej, zbiorowe dzieło polskich hellenistów, jest ory­ginalnie pomyślaną syntezą niezwykle ważnego i obfitego dorobku piśmienni­czego Hellady, powstałego w ciągu kilkunastu stuleci (VIII w. przed Chr.-VI w. po Chr.). Szczegółowego opracowania projektu i kierowania jego realizacją pod­jął się prof. Henryk Podbielski, który odpowiedzialny jest również za redakcję naukową i wydawniczą publikacji. Do współpracy zaproszono grono uczonych z całej Polski, przykładając wielką wagę do tego, aby twórczość literacką po­szczególnych autorów i kolejne działy literatury greckiej opracowywali najlepsi specjaliści, którzy w tym zakresie prowadzili własne badania naukowe i dosko­nale znają literaturę przedmiotu. Książka, będąca owocem pracy dwudziestu siedmiu filologów, patrologów i historyków starożytnej filozofii, wprowadza w najbardziej istotną problematykę całego piśmiennictwa starożytnej Grecji, łącznie z jego bogatym nurtem literatury chrześcijańskiej. Dołączony do każ­dego rozdziału wykaz literatury przedmiotu, starannie wyselekcjonowany, po­zwala zorientować się w aktualnym stanie badań na dany temat; jednocześnie stanowi cenny drogowskaz dla czytelnika zainteresowanego podjęciem dalszych studiów. Przyjęcie - obok zasady chronologicznej, porządkującej układ mate­riału - kryterium genologicznego wyznacza naturalny podział całości opraco­wania na część dotyczącą gatunków poetyckich (t. 1) i część poświęconą róż­nym odmianom twórczości prozatorskiej (t. 2), dając tym samym możliwość śledzenia historii każdego gatunku od momentu jego ukształtowania się aż do wygaśnięcia lub do końca starożytności. Zastosowany układ konstrukcyjny ułatwia też dostrzeżenie dynamiki procesów historycznoliterackich, a przede wszystkim śledzenie rozmaitych właściwości przebogatej literatury starożytnej Grecji, która legła u podstaw całej późniejszej literatury europejskiej i wytyczy­ła kierunki jej dalszego rozwoju.

The book contains systematic critique of the traditionalist model’s historiographical assumptions concerning the Spartan alliances in the VI and V century BCE. First chapter is devoted to the critique of the sources. In the second chapter we look at three areas where the original impulse for the creation of a coherent, uniform alliance around Sparta has been sought: Sparta’s helot problem, relations with Argos and finally the alleged Spartan “crusade” against Greek tyrants. In the third chapter the supposed constitution of the Peloponnesian League is tackled. The assumption is that it was shaped in the 450s in reaction to the emergence of the Athenian empire which provoked strong fear. In the fourth chapter the author attempts to buttress this theory by an analysis of a problem that has to date nearly evaded scholarly attention but which is central to any attempt at understanding the Spartan symmachy, namely the history of the term “the Peloponnesians” and its use. The author traces the development of an originally purely geographic designation into a slogan used from the mid-fifth century onwards as propaganda for the Peloponnesian unity against Athenian aggression while cementing the anti-Athenian alliance around Sparta. The history of the word constitutes a crucial argument in the discussion on the time, place and character of the formation of the Peloponnesian League. Publikacja omawia sojusze Sparty w VI i V w. p.n.e. Autor poddaje krytyce założenia tradycyjnego podejścia historiograficznego do symmachii spartańskiej. Rozdział pierwszy autor poświęcił analizie źródeł. W drugim porusza zagadnienia, w których upatrywano dotychczas pierwotnego impulsu do stworzenia spójnego, jednorodnego sojuszu wokół Sparty: problemy z helotami, relacje z Argos i wreszcie rzekomą „krucjatę” Sparty przeciwko greckim tyranom. W rozdziale trzecim omawia ustanowienie Ligi Peloponeskiej. Zakłada, że zyskała ona ostateczny kształt w latach 50. V w. p.n.e., stanowiąc odpowiedź na powstanie imperium ateńskiego, które było odczytywane jako zagrożenie. W ostatnim rozdziale autor podejmuje próbę uzasadnienia tej teorii, analizując kwestię, która do tej pory rzadko przyciągała uwagę badaczy – a która jest zasadnicza do zrozumienia symmachii spartańskiej – a mianowicie użycie terminu „Peloponezyjczycy”. Stara się prześledzić drogę, jaką przeszło to określenie, które pierwotnie miało wydźwięk czysto geograficzny, by w połowie V w. stać się sloganem używanym w celach propagandowych: do wzmocnienia peloponeskiej jedności przeciwko ateńskiej agresji i scementowania powstałego wokół Sparty sojuszu przeciw Atenom. Historia tego terminu stanowi kluczowy argument w dyskusji o czasie i miejscu powstania oraz o charakterze Ligi Peloponeskiej.

Książka niepozbawiona strrrasznych momentów! Przeczytasz w niej o niebywałym narodzie, który żył ponad 2000 lat temu i którego głównym zajęciem było prowadzenie wojen i filozofowanie. Jeśli chcesz się dowiedzieć: - co naprawdę oznaczało życie w spartańskich warunkach, - skąd wziął się Zeus i cała jego liczna rodzinka bogów z Olimpu, - czy można wykiwać wyrocznię i zmienić bieg historii, przeczytaj tę książkę. Mowa tu przede wszystkim o wspaniałych herosach, krwawych bitwach, zwariowanych filozofach oraz przebiegłych władcach. „Strrraszna historia” to seria dla ludzi o mocnych nerwach i sporym poczuciu humoru.

Można w działalności Akademii, w jej późnej fazie, dostrzec dwie tendencje. Z jednej strony utrzymana zostaje koncepcja matematycznego przyrodoznawstwa i głębokie studia nad naturą świata, którą reprezentują Euklides i Eratostenes. Z drugiej strony pojawiają się rozbudowane analizy związane ze zrozumieniem istoty ludzkiej egzystencji. Chodzi przede wszystkim o problematykę etyczną oraz zagadnienie optymalizacji życia, skutkujące stanem zadowolenia i szczęścia. Jest to konsekwencja zmian, jakie dokonały się w świecie greckim po podbojach Aleksandra. W ciągu kilkunastu zaledwie lat, rzeczywistość, w jakiej przyszło żyć Grekom, zmieniła się radykalnie, rozpoczynała się epoka hellenistyczna. Zachowanie dotychczasowego modelu i sposobu życia stało się już niemożliwe. Pojawiła się konieczność nowych rozwiązań, potrzeba nowych odpowiedzi, zgodnych ze zmieniającymi się okolicznościami i sytuacjami. Odpowiedzi zdecydowali się udzielić filozofowie, skupieni w licznych szkołach filozoficznych. Jedną z nich była Akademia. Platonicy w osobach Polemona, Kratesa i Krantora podjęli wyzwanie i starali się przedstawić własne projekty, odwołując się z jednej strony do tradycji szkoły i jej mistrza, z drugiej zaś wchodząc w pogłębioną dyskusję z przedstawicielami innych szkół. Praca jest kontynuacją analiz poświęconych pierwszej fazie działalności Starej Akademii Platona (Późny Platon i Stara Akademia). Od redakcji

Pracą niniejszą chcę się przyczynić do poznania i zrozumienia ducha mądrościowych przekazów Heraklita i Laozi. Wizja świata i ludzkiego życia mędrca z Efezu jest czymś tak wyjątkowym w zachodniej filozofii, że trudno jej nie wykorzystać przy czytaniu Daodejing. Niezależnie od różnic, jakie dzielą obu mędrców, ich obrazy świata i ludzkiej natury łączy tak wiele, że jedna mądrość naświetla drugą, co prowadzi do lepszego zrozumienia obu.

Tom I zawiera artykuły przygotowane w ramach projektu „Sparta w literaturze i kulturze polskiej – od okresu staropolskiego do XX wieku. Między recepcją dziedzictwa greckiego a poszukiwaniem narodowej tożsamości”. Celem tego przedsięwzięcia było zbadanie wizji Sparty zarówno w aspekcie historycznoliterackim i kulturowym, jak historycznym. Najważniejsze ślady polskiego odbioru Sparty miały być rozpatrzone na tle przemian szeroko pojętej kultury europejskiej.

Do rąk czytelnika przekazujemy katalog zachowanych do dziś odlewów gipsowych sztuki antycznej, których kolekcję zbudował uniwersytet we Wrocławiu. Jej początki sięgają XIX wieku, a zbiór rozrastał się dzięki staraniom kolejnych dyrektorów muzeum uniwersyteckiego. W zawierusze II wojny światowej wiele eksponatów przepadło, jednak obiekty, które przetrwały, dają nam obraz tego zbioru – typowej kolekcji o charakterze dydaktycznym. Warto przypomnieć, że w XIX wieku na niemieckich uczelniach obowiązkowym elementem kształcenia na kierunkach filologia klasyczna i archeologia klasyczna (tak nazywano historię sztuki starożytnej) były studia nad formą. Umożliwiały je gipsoteki, które tworzono od XVIII wieku. Taką gipsoteką była dla studentów Universitas Wratislaviensis wrocławska kolekcja. Katalog ten wyróżnia się spośród innych podobnych publikacji, ponieważ każde hasło oprócz podstawowych informacji zawiera także obszerny opis gipsu oraz porównanie jego zgodności z oryginałem. Dzięki tej rozbudowanej części opisowej publikacja może okazać się szczególnie interesująca dla studiów nad historią archeologii. Tekst w książce w językach polskim i angielskim.

Tom drugi serii pokazującej polską wersję jednego z najważniejszych mitów europejskich – mitu Sparty. Obie części Sparty w kulturze polskiej tworzą pierwsze monograficzne opracowanie tematu, które pozwala na zrekonstruowanie polskiej recepcji wątków spartańskich oraz określenie jej odrębności na tle europejskim. Badacze różnych specjalności i różnych generacji próbują opisać specyfikę polskiej wizji Sparty i odpowiedzieć na pytania: który z wątków „spartańskich” zdominował nasz obraz Lacedemonu? Czy istniała ciągłość recepcji Sparty od Rzeczypospolitej Obojga Narodów do czasów zaborów? Czy XX wiek w jakiś sposób zweryfikował dawny polski mit tego miasta-państwa? Autorzy książki w oglądzie „polskiej Sparty” uruchamiają wiele rozmaitych punktów widzenia oraz kontekstów, z których szczególnie istotne są dzieje i kultura nowożytnej Grecji – jak Polska – zniewolonej i „wybijającej się” na niepodległość, budującej przy tym swą nowoczesną tożsamość. Ważnym tematem pojawiającym się w tomie jest mająca długą tradycję opozycja Aten i Sparty jako dwóch europejskich modeli kulturowych i antropologicznych. Książka i dla specjalistów, i dla wszystkich czytelników zafascynowanych tradycją antyczną oraz dziedzictwem narodowym.

Ta książka autorstwa czołowego historyka starożytnego świata śródziemnomorskiego opisuje macedońskie armie w ciągu dwóch stuleci po śmierci Aleksandra Wielkiego. Gdy ten zdobywca zmarł bez naturalnego spadkobiercy, jego rozległe imperium w zachodniej Azji i rejonie Morza Śródziemnego zostało podzielone na części i ostatecznie podbite przez charyzmatyczną, rozwijającą się republikę rzymską. Opierając się na źródłach dokumentalnych i archeologicznych – wielu zilustrowanych w niniejszej książce – dr Sekunda bada organizację i wyposażenie rdzennych armii królów Macedonii i przedstawia rekonstrukcje na dopracowanych artystycznie tablicach.

Zorganizowana w dniach 7–8 października 2014 roku w Toruniu konferencja doktorantów, magistrantów i studentów archeologii pt. „Barbarzyńcy w oczach starożytnych Greków i Rzymian” zaowocowała zebraniem materiałów posesyjnych. Ta inicjatywa młodych naukowców już per se zasługuje na ogromne uznanie. dr hab. Tomasz Torbus, prof. UG, Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Gdański Należy cieszyć się z faktu, że niektóre zawarte w tomie teksty są pierwszymi publikacjami przekazanymi przez autorów do druku. Aktywność ta jest pozytywnym elementem, godnym naśladowania w dobie częstego (co przyznaję ze smutkiem) zniechęcenia i braku pomysłu na jakąkolwiek działalność i zaangażowanie. Również z satysfakcją przyjąć należy fakt publikowania przez autorów tekstów w języku angielskim. dr Piotr Fudziński, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku

Niniejsza monografia ma na celu uzupełnienie poważnej luki, jaką jest brak całościowego studium źródłowego z pełnym zestawieniem rzeczywistych nawiązań do ofiary krwawej w zachowanych tekstach tragicznych piątego wieku. Celem publikacji jest stworzenie źródłowej podstawy do ewentualnego krytycznego przeglądu dotychczasowych interpretacji zjawiska ofiary, które dominują w nauce od lat sześćdziesiątych. Stanowi ona filologiczną fenomenologię ofiary w greckiej tragedii, obejmując wszystkie nawiązania do rytu ofiarnego w zachowanych tekstach dramatycznych – podaje ich tekst oryginalny, nowy autorski przekład, uwzględniający techniczną terminologię religijną w sensie ścisłym, oraz szeroki kontekstowy komentarz – filologiczny, kulturowy, religioznawczy i – tam, gdzie to możliwe i uzasadnione – historyczny. Jakkolwiek celem tego opracowania nie jest ani potwierdzanie, ani obalanie istniejących teorii ofiary w ogólności, czy też koncepcji roli ofiary w tekstach dramatycznych w szczególności, to jednak nie można uniknąć odniesień do rozległej literatury przedmiotu. Praca ta powstała w ramach projektu „Ofiara krwawa w Grecji starożytnej w świetle danych filologicznych”, realizowanego w Uniwersytecie Jagiellońskim.

W przedłożonej monografii znajdujemy galerię kobiecych postaci – matek, żon, władczyń, wojowniczek, poetek, uczonych czy wreszcie idealnych chrześcijanek, które prezentują zbiór cech oczekiwanych od idealnych Greczynek i Rzymianek w poszczególnych epokach – od epoki homeryckiej poczynając, a kończąc na czasach chrześcijańskich. Czytelnik ma zatem możliwość obserwować proces kształtowania się, obowiązujących w kolejnych epokach greckich i rzymskich dziejów, wzorców idealnych kobiet. Podstawą rekonstrukcji owych wzorców są antyczne teksty literackie – poetyckie i prozaiczne, teksty, które dają nam wyobrażenie nie tylko o postaciach fikcyjnych, mitycznych, ale również historycznych. Szeroki zakres chronologiczny prezentowanych rozpraw gwarantuje rzetelny przegląd podjętej problematyki. Umożliwia bowiem obserwowanie z jednej strony ewolucji, z drugiej zaś deformacji kobiecego ideału tak w świecie greckim, jak i rzymskim.

Praca z pogranicza literaturoznawstwa, historii intelektualnej i historii idei. Jej celem jest przeanalizowanie roli, jaką w narodzinach romantycznej recepcji antyku w Polsce odegrał rozwój niemieckiego starożytnictwa z przełomu XVIII i XIX wieku. Kluczowym pojęciem dla Autora jest „Griechenmythos” (mit Greków), czyli szczególne przekonanie werbalizowane na kartach prac naukowych, dzieł literackich i filozoficznych rozpraw o niezwykłej więzi łączącej niemiecką kulturę, historię i język ze światem starożytnej Grecji. To szczególne przekonanie miało swoje wyjątkowe medium i jednocześnie bardzo wyspecjalizowane narzędzie – „Altertumswissenschaften”, nauki starożytnicze ze szczególnym uwzględnieniem filologii klasycznej, która w drugiej połowie XVIII wieku przeszła w Niemczech głęboką przemianę. Rozdział pierwszy stanowi próbę rekonstrukcji mitu Greków w XX-wiecznej tradycji badawczej. Jest to złożony problem podejmowany często w światowej humanistyce, lecz pozostający jak dotąd właściwie nieznanym zjawiskiem w Polsce. Rozdział drugi dotyczy prac naukowych G.E. Groddecka i J. Lelewela i przedstawiono w nim dwie kwestie: stosunek obu badaczy do greckiej historiografii na przykładzie Herodota i Tukidydesa oraz ich interpretacje losów Sparty i Aten, ze szczególnym uwzględnieniem konfliktu obu poleis w trakcie wojny peloponeskiej. W trzecim i czwartym rozdziale opisana została działalność wykładowa Adama Mickiewicza z Lozanny i Paryża.

Odkryj cuda i tajemnice wielkich starożytnych cywilizacji! Przeczytaj opowieść pełną wielu ciekawych informacji! Grecy, założyciele cywilizacji, stworzyli zasady, według których organizujemy nasze społeczeństwa do dzisiaj. Uzbrojeni żołnierze, wielcy matematycy, błyskotliwi myśliciele… i sportowcy. Kibicujemy młodemu biegaczowi Andrypusowi na igrzyskach olimpijskich. Czy uda mu się pokonać bezwzględnego Spartanina i zakończyć bieg zwycięsko?

Musimy oglądać poetę w jego własnym otoczeniu. Każdy człowiek mający wyraźną osobowość może być postrzegany jako wypadkowa dwu sił. Po pierwsze jest dzieckiem określonego wieku, społeczności, konwencji, tego, co możemy nazwać tradycją. I, po drugie, w takim czy innym stopniu tej tradycji się przeciwstawia. Najlepsza tradycja czyni najlepszych rebeliantów. Eurypides jest dzieckiem tradycji silnej i wspaniałej i jest, razem z Platonem, najzagorzalszym wobec niej buntownikiem.

Tekstualizacja doświadczenia. Studia o piśmiennictwie greckim to próba syntetycznego opisu procesów, które doprowadziły do powstania „tekstowego obrazu świata” charakterystycznego dla kultury europejskiej. Analizując teksty Arystotelesa, Archimedesa, Ksenofonta i innych pisarzy starożytnych, autor tej książki chce wykazać, że średniowieczna, nowożytna i współczesna „kultura tekstu” w nauce i literaturze europejskiej nie wynika z uniwersalnych relacji między językiem, światem i doświadczeniem, lecz stanowi rezultat konkretnych procesów historycznych oraz kulturowych.

Niniejsza monografia została opracowana w ramach projektu badawczego Ofiara krwawa w Grecji starożytnej w świetle danych filologicznych, zrealizowanego w Instytucie Filologii Klasycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Przedmiotem zawartych w niniejszym tomie komentarzy są wzmianki o rytuałach ofiarniczych w dziełach pochodzących ze zbioru określanego tradycyjnie jako Corpus Platonicum, zawierającego pisma Platona i anonimowych naśladowców jego myśli i stylu.

Niniejsza monografia została opracowana w ramach projektu badawczego Ofiara krwawa w Grecji starożytnej w świetle danych filologicznych, zrealizowanego w Instytucie Filologii Klasycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Jedenaście rozdziałów poświęconych jest zachowanym komediom Arystofanesa, zaczynając od Ptaków i Pokoju – dwóch najistotniejszych utworów z punktu widzenia badań nad ofiarą krwawą. Pozostałe teksty cytowane są z zachowaniem kryterium chronologicznego. Każdy rozdział rozpoczyna krótki wstęp, zawierający istotne dla niniejszego opracowania informacje. Dalej następują passusy ułożone w kolejności ich występowania w tekście komedii. Gdy jest to wskazane, cytat poprzedzony jest krótkim wyjaśnieniem, po którym przychodzi tekst oryginalny, przekład mojego autorstwa (raczej filologiczny niż artystyczny, uwypuklający istotne sformułowania z punktu widzenia badań nad ofiarą) i komentarz do całości lub poszczególnych wersów i sformułowań. Ostatni rozdział zawiera fragmenty komedii starej autorstwa różnych poetów. Jego układ opisany jest w osobnym wstępie.

Table of Contents Robert Parker (University of Oxford) Introductory Remarks Scott Scullion (University of Oxford) Penal Sacrifice Włodzimierz Lengauer (University of Warsaw) Piety and Sacrifice in Greek Religion Gunnel Ekroth (Uppsala University) Holocaustic sacrifices in ancient Greek religion: Some comments on practice and theory Vinciane Pirenne-Delforge (University of Liège) Pure and Impure Ancestors at Selinous: a note on Greek theology Richard Seaford (University of Exeter) On Vedic Sacrifice, and its Differences from Greek Sacrifice Krzysztof Bielawski (Jagiellonian University) Animal Sacrifice in Eleusinian Inscriptions of the Classical Period Bartłomiej Bednarek (University of Warsaw) Whole and ground: krithai and alphita. Prolegomena Przemysław Biernat (Jagiellonian University) Sacrificial bricolage in Plato's Critias Lech Trzcionkowski (Jagiellonian University) Sacrificial Terminology and the Question of Tradition and Innovation in Greek Animal Sacrifice