Od Palemona do Giedymina

Monografia podejmuje tematykę z dziedziny świadomości historycznej w czasach wczesnonowożytnych. Zasadnicze jej wywody ukierunkowane są na przedstawienie powstawania (od schyłku średniowiecza) i ewolucji wyobrażeń o najdawniejszej przeszłości narodu i państwa litewskiego. Dawna, tzw. niekrytyczna historiografia stworzyła bogaty i zróżnicowany obraz legendarnych dziejów Litwy, w którym szczególne miejsce zajmuje teoria o pochodzeniu Litwinów ze starożytnego Rzymu. Autor w pierwszych rozdziałach omawia najwcześniejsze wersje tej teorii (powstałe przed połową XVI w.) i poglądy historiografii na czas ich powstania oraz ujawnione w nich tendencje polityczne. Kolejne rozdziały prezentują obraz przeszłości Litwy w ujęciu kronik litewsko-ruskich, na który składają się głównie opowieści o legendarnych dynastiach (Palemonidów i Centaurów) i budowie przez nie państwa litewskiego oraz podania o pochodzeniu pańskich i kniaziowskich rodów, początkach miast, kultach danych Litwinów. Odrębne miejsce poświęcone zostało geografii Litwy w legendach. Podkreślone zostały różnice w ujęciu litewskich dziejów przez historiografię rodzimą i krajów sąsiednich. Ta pierwsza stworzyła heroiczny obraz narodowej przeszłości, który przez stulecia wpływał na świadomość historyczną mieszkańców Wielkiego Księstwa Litewskiego. Z uwagi na szeroki zakres chronologiczny rozprawy podzielona ona została na dwie części.