Monografia naukowa. Żmudna układanka z faktów historycznych oraz niedających się wykluczyć poszlak zdaje się rysować dość zaskakującą odpowiedź w tytułowej kwestii. I to odpowiedź, która chyba nie wszystkim przypadnie do gustu…

Dotychczas wybory do Bundestagu stanowiły potwierdzenie kultury politycznej Niemiec i odgrywały w życiu politycznym tego państwa doniosłe znaczenie, wynikające z tradycji debaty publicznej oraz instytucjonalizacji procesów społecznych. Charakteryzowała je wysoka frekwencja wyborcza oraz akceptacja dla obecności w Bundestagu partii politycznych, które po II wojnie światowej utrwaliły swoje pozycje, tj. CDU i CSU, SPD, FDP, z czasem Zielonych, a po zjednoczeniu Niemiec także Die Linke. Chociaż już po drugiej dekadzie XXI wieku w powyborczych komentarzach podkreślano załamanie się systemu dwuipółpartyjnego, to właśnie wybory z 2017 r. okazały się szczególnie istotne. Celem niniejszej publikacji jest uchwycenie zmian i bieżących problemów występujących w niemieckiej przestrzeni politycznej.

Zbiór audycji emitowanych przez radio BBC od października 1940 do maja 1945 roku, w których Thomas Mann próbuje odwieść Niemców od fascynacji Hitlerem. Przemówienia stanowią doskonałe uzupełnienie zagadnień poruszanych w „Doktorze Faustusie”, gdzie pisarz szukał m.in. odpowiedzi na pytania o przyczyny nazizmu i niemiecką tożsamość. Mann nie utożsamia ideologii nazistowskiej z narodem, co potwierdzają jego programowe teksty „Brat Hitler” (1939) oraz „Niemcy i naród niemiecki” (1945). Zło nie bierze się znikąd, choć trudno wytłumaczyć jego genezę. Dotyka całych społeczności, jego źródłem są jednak jednostki, o których czasem można pomyśleć, że zło jest im przeznaczone. „Niektórzy ludzie z konieczności schodzą na manowce, ponieważ właściwej drogi w ogóle dla nich nie ma” – pisał Mann w tomie zatytułowanym „Tonio Kröger i inne opowiadania”. Jednak w przypadku pisarza, zwłaszcza tak wybitnego jak autor „Czarodziejskiej góry”, na poglądach trudno poprzestać. Jakkolwiek to zabrzmi, trzeba powiedzieć, że „Niemieccy słuchacze!” to modelowe studium języka w służbie propagandy. Książka prowokuje do pytań o cenę tak pojętego zaangażowania artysty w sprawy wspólnoty i o jego skuteczność w roli trybuna. Przekład Małgorzaty Łukasiewicz Posłowie Michała Głowińskiego Publikacja przygotowywana we współpracy z Nowym Teatrem. „Niemieccy słuchacze! Mówi do was niemiecki pisarz, którego twórczość i osobę wasi władcy skazali na wygnanie i którego książki, nawet gdy traktują o czymś najbardziej niemieckim – na przykład o Goethem – mogą przemawiać tylko do obcych, wolnych narodów w ich języku, dla was zaś muszą pozostać nieme i nieznane. Wiem, że pewnego dnia moje dzieło wróci do was, nawet jeśli ja sam nie będę już mógł. Ale dopóki żyję, choćby jako obywatel nowego świata, będę Niemcem i cierpię pod brzemieniem losu Niemiec oraz wszystkich krzywd, moralnych i fizycznych, jakie Niemcy z woli zbrodniczych tyranów od siedmiu lat wyrządzili światu. Niewzruszone przekonanie, że to nie może się dobrze skończyć, kazało mi w ciągu tych lat wciąż na nowo występować z ostrzeżeniami, z czego niektóre, jak sądzę, do was dotarły. Teraz, gdy trwa wojna, słowo pisane nie zdoła już przebić muru, wzniesionego wokół was przez tyranię”. (fragment) „Mann – sądzę – bał się ujednoznacznienia poprzez politykę. Przez tyle lat bronił swego statusu «człowieka apolitycznego», pisarza niezależnego od partii i doktryn; chroniącego się w ironię przed prostactwem, brudem i manicheizmem świata polityki, że – wolno przypuszczać – dobrze wiedział, czym grozi twórcy redukcja do politycznego medium”. Andrzej Jagodziński, „Don Kichot i wyzwiska” (1986) Thomas Mann (1875–1955) – wybitny prozaik niemiecki, od 1933 roku na emigracji, autor esejów, pism publicystycznych i autobiograficznych oraz dzienników. Laureat Literackiej Nagrody Nobla z roku 1929 za powieść „Buddenbrookowie” (1901). Jego najważniejsze dzieła to opowiadanie „Śmierć w Wenecji” (1912) oraz powieści: „Czarodziejska góra” (1924), „Józef i jego bracia” (tetralogia publikowana w latach 1933–1943), „Doktor Faustus” (1947) i „Wyznania hochsztaplera Feliksa Krulla” (1954). W 1936 roku został pozbawiony niemieckiego obywatelstwa. Od października 1940 roku nadawał za pośrednictwem BBC comiesięczne mowy do niemieckich słuchaczy „Deutsche Hörer!”. Był reinterpretatorem niemieckiej tradycji romantycznej, a w swoich utworach często poruszał wątki biblijne. Jego powieści mają głęboko intelektualny i humanistyczny charakter.

Dzieje rodów von Gaschinów i Henckel von Donnersmarcków są nierozerwalnie związane z historią Śląska. Przedstawiona monografia jest próbą ich ukazania przez pryzmat działalności gospodarczej i społecznej tych rodzin w dobrach rycerskich w Krowiarkach i Makowie od momentu ich zakupienia przez hrabiego Amanda von Gaschina (1842 rok), aż do ich opuszczenia przez ostatniego z właścicieli w 1945 roku. Dużą rolę w przygotowaniu niniejszego opracowania odegrał, niewykorzystany lub mało dotychczas wykorzystany, zasób źródeł archiwalnych (zapisów testamentowych, akt ziemskich, fotografii archiwalnych czy prasy). Na jego podstawie przygotowano szereg dołączonych do monografii materiałów o charakterze źródłowym. Całość ukazuje funkcjonowanie dóbr składających się z licznych folwarków oraz innych obiektów gospodarczych (np. gorzelnia, młyn, kuźnia), a także relacje między właścicielami dworu a jego pracownikami i lokalną społecznością wiejską.

Wehrmacht Uwe Feista, Roberta Johnsona i Kurta Riegera to ilustrowany przewodnik po uzbrojeniu i wyposażeniu niemieckich sił zbrojnych w czasie II wojny światowej. W dwóch tomach przedstawiono broń krótką, karabiny, karabiny maszynowe, pistolety maszynowe, indywidualną broń przeciwpancerną, miny (w tym samobieżne – Goliaty), granaty ręczne, artylerię lufową i rakietową (słynne Nebelwerfery), łącząc zdjęcia zachowanych zabytków z fotografiami z epoki, przedstawiającymi dany typ broni czy uzbrojenia w akcji. Powstało w ten sposób przydatne podręczne wydawnictwo dla miłośników historii i osób interesujących się dziejami największego konfliktu w historii ludzkości.

Celem monografii jest przedstawienie analizy nazwisk pochodzenia niemieckiego na terenie Warmii. Materiał badawczy zaczerpnięto z katastru sporządzonego przez Niemców po pierwszym rozbiorze Polski dla ceków podatkowych na Warmii. Kataster umieszczono w zeszycie specjalnym czasopisma "Zeitschrift fur Geschichte und Aletrumskunde Ermlands.

Jest to kolejna (po książce "Wewelsburg - nazistowski okultyzm i nowa religia") odsłona ezoterycznej historii Trzeciej Rzeszy. Autor opisał poszukiwania tybetańskich manuskryptów, Graala, Arki Przymierza, Włóczni Przeznaczenia, Szambali, ale również niekonwencjonalnej technologii czy dojść do legendarnego świata podziemnego. Wszystko to było przez nazistów traktowane jako ezoteryczne klucze do władzy nad światem! Ważny jest również rozdział poświęcony Viktorowi Schaubergerowi (kontrowersyjnemu wynalazcy) oraz obszerny rozdział opisujący działania realizowane na Antarktydzie. Swoistą mroczną ciekawostką jest rozdział opisujący próby stworzenia nadczłowieka, dający naprawdę unikalny wgląd w patologię nazistowskiej psychiki.

W 2009 ROKU NAUKOWCY USTALILI, ŻE RZEKOMA CZASZKA HITLERA ZE ŚLADAMI POSTRZAŁU NALEŻAŁA DO KOBIETY. NIE MA ANI JEDNEGO ŚWIADKA JEGO SAMOBÓJSTWA. JÓZEF STALIN DO SWOICH OSTATNICH DNI TWIERDZIŁ, ŻE HITLER ŻYJE. W naukowcy 2009 roku wykluczyli, by przywieziona do Moskwy w 1946 roku i przechowywana przez Rosjan rzekoma czaszka Hitlera ze śladami postrzelenia należała do Hitlera, tylko do kobiety! A to oznacza, że do dzisiaj nie ma dowodów, że Adolf Hitler zginął w bunkrze. Nie ma ani świadków, ani ciała. Skoro tak, to dlaczego wódz Trzeciej Rzeszy nie miałby skorzystać z przygotowanego wcześniej planu i uciec z Berlina? A jeśli uciekł, to kto chciałby się chwalić, że dał ciała? Brytyjczycy? Sowieci? Amerykanie? W takiej sytuacji nikomu nie zależało na powątpiewaniu w oficjalną wersję, że Hitler popełnił samobójstwo. A to jeden wielki stek bzdur. Nawet ci, którzy byli za ścianą, kiedy Hitler niby miał odbierać sobie życie, prezentowali inne wersje. Każdy twierdził co innego. Co więcej, były pilot Luftwaffe, kapitan Baumgart zeznał pod przysięgą, że 29 kwietnia 1945 roku zabrał Hitlera z Berlina! Jeszcze w 1947 roku FBI szukało Hitlera. Z powodu braku dowodów dopiero w 1955 roku Niemcy wydały oświadczenie o tym, że Hitler nie żyje. Choć ciągle były to przypuszczenia, niepodparte żadnymi dowodami. Pod koniec II wojny światowej zaginęło 46 niemieckich u-bootów. Przypadek? W trakcie wspólnego obiadu w Poczdamie 17 lipca 1945, 78 dni po tej pseudośmierci Adolfa Hitlera, Józef Stalin oznajmił Trumanowi, że Hitler zbiegł. Podobnie było w 1952 toku. Wówczas, prezydent USA, Eisenhower stwierdził jasno, że nie ma żadnego dowodu na to, że fuhrer zginął w berlińskim bunkrze! Trzymasz w ręku książkę, która zmieni bieg historii. Po jej przeczytaniu trzeba będzie pisać nowo szkolne podręczniki.

W czasach „konserwatywnej kontrrewolucji” od Putina po Trumpa, opowieść o drogach Polaków i Niemców do wielkiej wolnościowej rewolucji roku 1989 w naszej części Europy może przypominać swoistą „pocztę butelkową” z zupełnie innej epoki. Dwadzieścia lat po zjednoczeniu Niemiec i rozpadzie ZSRR, autor w rozmowie z czołowymi politykami zachodnioniemieckimi, polskimi – Tadeuszem Mazowieckim, Bronisławem Geremkiem, Adamem Michnikiem, a także generałem Wojciechem Jaruzelskim i Mieczysławem Rakowskim, oraz z byłymi dysydentami enerdowskimi starał się wywiedzieć, jak z perspektywy czasu oceniają własne działanie oraz mechanizmy, które doprowadziły do historycznego przełomu w Europie. Jak po latach oceniają wychodzenie z zimnej wojny, której drastycznym przejawem była budowa muru berlińskiego w 1961 i zgniecenie Praskiej Wiosny w 1968? Jaką rolę przypisują niemieckim sporom o Ostpolitik, uklęknięciu Brandta w Warszawie, konferencji helsińskiej w 1974, wyborowi polskiego papieża w 1978, „podwójnej decyzji NATO” i powstaniu ruchu pokojowego zarówno w Niemczech zachodnich, jak i w NRD, wybuchowi Solidarności w 1980 i dystansowi SPD do polskiej opozycji, i wreszcie roli Reagana i Gorbaczowa? Mimo że te relacje mogą też sprawiać wrażenie „głuchego telefonu”, ponieważ rozmówcy Hofmanna, bijąc się niekiedy z własnymi myślami, szkicują przefiltrowaną przez czas własną prawdę o drogach do roku 1989, to jednak pozwalają one na przekonujący wniosek. Przy całej hegemonii supermocarstw, to właśnie Polacy i Niemcy – mimo wszystkich rozbieżności, nieporozumień i zapatrzenia we własne sprawy – wykorzystali otwierające się pole manewru i tym samym wpływali na zachowanie wielkich mocarstw. Adam Krzemiński „Polityka”

At the terrible heart of the modern age lies Auschwitz. In a total inversion of earlier hopes about the use of science and technology to improve, extend and protect human life, Auschwitz manipulated the same systems to quite different ends. In Sybille Steinbacher's terse, powerful new book, the reader is led through the process by which something unthinkable to any European in the 1930s had become a sprawling, industrial reality during the course of the world war. How Auschwitz grew and mutated into an entire dreadful city, how both those who managed it and those who were killed by it came to be in Poland in the 1940s, and how it was allowed to happen, is something everyone needs to understand.

Zgodnie ze starym irlandzkim porzekadłem „trudności Anglii są szansą dla Irlandii”, IRA od początku swojego istnienia szukała pomocy w Niemczech. Irlandzcy ekstremiści wierzyli, że wygrana nazistów pozwoli im odebrać Brytyjczykom Ulster, zjednoczyć wyspę i powołać w pełni niepodległą republikę. Niemcy z kolei uznały, że w wojnie z Wielką Brytanią IRA może okazać się niezwykle pomocna w organizowaniu akcji wywrotowych i sabotażowych na tyłach wroga. Pierwsze kontakty z nazistami bojownicy z IRA nawiązali w 1936 roku. Szef sztabu organizacji, Andrew Cooney, przybył do Berlina, gdzie obie strony podpisały pakt, który zawierał szczegóły planowanej współpracy. Abwehra zobowiązała się dostarczyć Irlandczykom pieniądze i broń. Nawiązano stały kontakt. Niemcy przesyłali na wyspę dziesiątki szpiegów, rosła ilość akcji sabotażowych. Sojusz Hitlera z IRA nie przetrwał z kilku powodów. Irlandzcy bojownicy pragnęli tylko broni i pieniędzy. Obca im była nazistowska ideologia. Z drugiej strony Abwehra okazała się wyjątkowo mało kompetentna. Niemniej do rangi symbolu urósł fakt, że w maju 1945 roku irlandzki prezydent Eamon de Valera, jako jedyny europejski przywódca, złożył niemieckiemu narodowi oficjalne kondolencje po śmierci Adolfa Hitlera.

Nieznane opowieści o ludziach żydowskiego pochodzenia, którzy walczyli za Trzecią Rzeszę. Byli szeregowymi żołnierzami i oficerami, służyli w regularnej armii i w Waffen-SS. Według osławionych nazistowskich ustaw rasowych i byli także Żydami. Pochodzili z różnych rodzin, często o tradycjach wojskowych i chrześcijańskich, wstępowali do armii z rozmaitych pobudek: powodowani patriotyzmem, ze strachu, chcąc ochronić rodziny przed prześladowaniami… Autor rozwija wątek po raz pierwszy podjęty w książce Żydowscy żołnierze Hitlera i szczegółowo analizuje doświadczenia żołnierzy, których uznano za Żydów. Zamieszcza zapisy rozmów z ludźmi o fascynujących i zarazem strasznych biografiach. Z ich opowieści o przeżyciach na froncie, o nieustannym zagrożeniu w kraju; z powojennych refleksji dotyczących zarówno minionych wydarzeń, jak i patriotyzmu oraz lojalności, wyłania się wstrząsający obraz ludzi usiłujących przetrwać w ekstremalnych warunkach. Książka Losy żydowskich żołnierzy Hitlera pogłębia nasze zrozumienie skomplikowanej sytuacji tych, którzy walczyli za Trzecią Rzeszę, padając przy tym ofiarami jej rasistowskich praw. Rigg buduje swoją książkę na podstawie indywidualnych narracji, równie poruszających jak niepowtarzalnych, które przypominają nam o złożoności ludzkiej kondycji i ostrzegają przed wydawaniem pochopnych sądów. - Dennis Showalter, autor książki „Patton i Rommel – dowódcy XX wieku”

Dariusz Matelski – urodzony 18 stycznia 1963 r. w Poznaniu, doktor habilitowany nauk historycznych, historyk i archiwista, pracownik naukowo-dydaktyczny Wydziału Historycznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (w latach 1987–2009 Instytutu Historii, a od 1 września 2009 r. Instytutu Wschodniego), profesor nad-zwyczajny w Katedrze Kulturoznawstwa Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi (2008–2010), profesor w Instytucie Badań Dokumentacji i Poszukiwań Dzieł Sztuki im. Karola Estreichera jr. w Krakowie (od 2008 r.), wychowanek profesorów zwyczajnych: Jerzego Kra-suskiego (1930–2009) – niemcoznawstwo, Stanisława Nawrockiego (1925–2000) – archiwistyka, Jana Pruszyńskiego (1941–2008) – dziedzictwo kultury; specjalizuje się w źródłoznawstwie i archiwistyce, dziedzictwie kultury europejskiej oraz zajmuje się problematyką mniejszości narodowych w Polsce i stosunkami polsko-niemieckimi w XX–XXI w., a także stosunkami polsko-rosyjskimi w czasach nowożytnych; członek Kommission für die Geschichte der Deutschen in Polen (RFN, od 1995 r.), członek Międzynarodowego Komitetu Slawistów (od 2003 r.), członek The American Biographical Institute (USA, od 2004 r.); ekspert Ministerstwa Kultury ds. restytucji dóbr kultury (2004 r.), ekspert Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych Sejmu RP (2009 r.). Autor ponad 730 publikacji naukowych, w tym 29 książek, m.in.: Quellen zur Geschichte der deutschen Minderheit in Polen von 1919 bis 1939 in deutschen und polnischen Archiven sowie in polnischen Bibliotheken (Marburg 1993), Mniejszości narodowe w Wojsku Polskim w 1922 roku (Poznań 1995), Ukraińcy i Rusini w Polsce 1918–1935 (Poznań 1996), Mniejszość niemiecka w Wielkopolsce w latach 1919–1939 (Poznań 1997 – Historyczna Nagroda Naukowa KLIO), Niemcy w Polsce w XX wieku (Warszawa–Poznań 1999), Niemcy w Polsce w 1939 r. w świetle raportów Wydziału Narodowościowego MSW (cz. I–IV, Poznań 2002), Losy polskich dóbr kultury w Rosji i ZSRR (Poznań 2003), Die Deutschen in der Zweiten Polnischen Republik in der Geschichtsschreibung (Marburg 2003), Problemy restytucji polskich dóbr kultury od czasów nowożytnych do współczesnych (Poznań 2003 – Nagroda im. prof. Jerzego Skowronka w Warszawie; Nagroda im. Ireny i Franciszka Skowyrów na KUL), Dokumenty w sprawie polityki narodowościowej władz polskich wobec Niemców w latach 1938– 1939 (Poznań 2004), Polityka Niemiec wobec polskich dóbr kultury w XX wieku (Toruń 2005; wyd. II popr., Toruń 2007), Grabież dóbr kultury w wojnach Rzeczy-pospolitej Obojga Narodów (1569–1795) (Poznań 2005), Grabież i restytucja polskich dóbr kultury od czasów nowożytnych do współczesnych (t. I–II, Kraków 2006; reprint na CD, Kraków 2012, 2014, 2016), Poczet królów i książąt władców Polski (Kraków 2012; reprint na CD, Kraków 2016), konsultant naukowy edycji źródłowej: Karol Estreicher jr, Dziennik wypadków, t. I–VII (1939–1984) (Kraków 2001–2014 – nominacja do Nagrody Historycznej tygodnika „Polityka” 2014); współautor podręcznika akademickiego Prawo ochrony zabytków (Warszawa–Gdańsk 2014 – Nagroda Dziennikarzy za Najlepszą Książkę Akademicką roku 2014; Książka Roku 2014 Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków); konsultant naukowy edycji Dokumenty rewindykacji dóbr kultury zrabowanych przez Niemców w latach 1939–1944 z archiwum Karola Estreichera jr., największego rewindykatora w historii Europy (1939–1975), red. Z.K. Witek (Kraków 2015); autor opracowania Karol Estreicher jr (1906–1984) – biografia wielkiego Polaka, t. I (do 1939 roku) (Kraków 2016), t. II (1939–1945) (Kraków 2017).

Dariusz Matelski – urodzony 18 stycznia 1963 r. w Poznaniu, doktor habilitowany nauk historycznych, historyk i archiwista, pracownik naukowo-dydaktyczny Wydziału Historycznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (w latach 1987–2009 Instytutu Historii, a od 1 września 2009 r. Instytutu Wschodniego), profesor nad-zwyczajny w Katedrze Kulturoznawstwa Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi (2008–2010), profesor w Instytucie Badań Dokumentacji i Poszukiwań Dzieł Sztuki im. Karola Estreichera jr. w Krakowie (od 2008 r.), wychowanek profesorów zwyczajnych: Jerzego Kra-suskiego (1930–2009) – niemcoznawstwo, Stanisława Nawrockiego (1925–2000) – archiwistyka, Jana Pruszyńskiego (1941–2008) – dziedzictwo kultury; specjalizuje się w źródłoznawstwie i archiwistyce, dziedzictwie kultury europejskiej oraz zajmuje się problematyką mniejszości narodowych w Polsce i stosunkami polsko-niemieckimi w XX–XXI w., a także stosunkami polsko-rosyjskimi w czasach nowożytnych; członek Kommission für die Geschichte der Deutschen in Polen (RFN, od 1995 r.), członek Międzynarodowego Komitetu Slawistów (od 2003 r.), członek The American Biographical Institute (USA, od 2004 r.); ekspert Ministerstwa Kultury ds. restytucji dóbr kultury (2004 r.), ekspert Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych Sejmu RP (2009 r.). Autor ponad 730 publikacji naukowych, w tym 29 książek, m.in.: Quellen zur Geschichte der deutschen Minderheit in Polen von 1919 bis 1939 in deutschen und polnischen Archiven sowie in polnischen Bibliotheken (Marburg 1993), Mniejszości narodowe w Wojsku Polskim w 1922 roku (Poznań 1995), Ukraińcy i Rusini w Polsce 1918–1935 (Poznań 1996), Mniejszość niemiecka w Wielkopolsce w latach 1919–1939 (Poznań 1997 – Historyczna Nagroda Naukowa KLIO), Niemcy w Polsce w XX wieku (Warszawa–Poznań 1999), Niemcy w Polsce w 1939 r. w świetle raportów Wydziału Narodowościowego MSW (cz. I–IV, Poznań 2002), Losy polskich dóbr kultury w Rosji i ZSRR (Poznań 2003), Die Deutschen in der Zweiten Polnischen Republik in der Geschichtsschreibung (Marburg 2003), Problemy restytucji polskich dóbr kultury od czasów nowożytnych do współczesnych (Poznań 2003 – Nagroda im. prof. Jerzego Skowronka w Warszawie; Nagroda im. Ireny i Franciszka Skowyrów na KUL), Dokumenty w sprawie polityki narodowościowej władz polskich wobec Niemców w latach 1938– 1939 (Poznań 2004), Polityka Niemiec wobec polskich dóbr kultury w XX wieku (Toruń 2005; wyd. II popr., Toruń 2007), Grabież dóbr kultury w wojnach Rzeczy-pospolitej Obojga Narodów (1569–1795) (Poznań 2005), Grabież i restytucja polskich dóbr kultury od czasów nowożytnych do współczesnych (t. I–II, Kraków 2006; reprint na CD, Kraków 2012, 2014, 2016), Poczet królów i książąt władców Polski (Kraków 2012; reprint na CD, Kraków 2016), konsultant naukowy edycji źródłowej: Karol Estreicher jr, Dziennik wypadków, t. I–VII (1939–1984) (Kraków 2001–2014 – nominacja do Nagrody Historycznej tygodnika „Polityka” 2014); współautor podręcznika akademickiego Prawo ochrony zabytków (Warszawa–Gdańsk 2014 – Nagroda Dziennikarzy za Najlepszą Książkę Akademicką roku 2014; Książka Roku 2014 Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków); konsultant naukowy edycji Dokumenty rewindykacji dóbr kultury zrabowanych przez Niemców w latach 1939–1944 z archiwum Karola Estreichera jr., największego rewindykatora w historii Europy (1939–1975), red. Z.K. Witek (Kraków 2015); autor opracowania Karol Estreicher jr (1906–1984) – biografia wielkiego Polaka, t. I (do 1939 roku) (Kraków 2016), t. II (1939–1945) (Kraków 2017).

Sam Pivnik is the ultimate survivor from a world that no longer exists. On fourteen occasions he should have been killed, but luck, his physical strength and his determination not to die all played a part in Sam Pivnik living to tell his extraordinary life story. In 1939, on his thirteenth birthday, his life changed forever when the Nazis invaded Poland. He survived the two ghettoes set up in his home town of Bedzin and six months on Auschwitz's notorious Rampkommando where prisoners were either taken away for entry to the camp or gassing. After this harrowing experience he was sent to work at the brutal Furstengrube mining camp. He could have died on the 'Death March' that took him west as the Third Reich collapsed and he was one of only a handful of people who swam to safety when the Royal Air Force sank the prison ship Cap Arcona, in 1945, mistakenly believing it to be carrying fleeing members of the SS. He eventually made his way to London where he found people too preoccupied with their own wartime experiences on the Home Front to be interested in what had happened to him. Now in his eighties, Sam Pivnik tells for the first time the story of his life, a true tale of survival against the most extraordinary odds.

Prezentowaną pracę można ocenić jako przyczynek do historii pedagogiki totalitarnej III Rzeszy. Do chwili obecnej nie ukazała się w Polsce szersza monografia przybliżająca metody kształcenia przyszłej elity Hitlera. W literaturze niemcoznawczej tego okresu pozycja niniejsza uzupełnia lukę dotyczącą poznania koncepcji ideologicznych w ośrodkach elitarnych administracji państwa narodowych socjalistów nazwanych NAPOLA od Nationalpolitische Erziehungsanstalten. Książka ta powinna trafić do rąk czytelnika poszukującego odpowiedzi na temat praktyk stosowanych w ośrodkach elitarnych w latach 1933 – 1945. W dużej części posłużyły ku temu innowacje merytoryczno – dydaktyczne, a wraz z nimi realizacja utopii narodowego socjalizmu. Wkomponowane w kanony nazistowskiej pedagogiki przynieść miały progresję uformowania „jednostki ludzkiej” (Mänschliche Material). W optyce ideologów i pedagogów hitlerowskich był nim Niemiec – Aryjczyk o blond włosach i niebieskich oczach, a model ten odpowiadał oczekiwaniom państwa totalitarnego.

Większość tekstów drukowanych w niniejszym tomie napisanych zostało w latach 1978-2003. "Ćwiczenia pamięci" drukowane były przez ćwierć wieku w miesięczniku "Dialog" i złożyły się na cztery tomy kunsztownej prozy (...) Niniejsza edycja zawiera czterdzieści pięć tekstów Erwina Axera układających się w historię o darowanym życiu. Teksty wybrane zostały z myślą o czytelniku zagranicznym, zwłaszcza niemieckim. (ze Wstępu)

Szanowny Czytelniku, w książce tej – w niemieckim kontekście – zawarte są pytania i próby odpowiedzi odnoszące się do: • jakości kształcenia, ewaluacji i akredytacji w szkolnictwie wyższym; • agencji akredytacyjnych oraz rynku akredytacyjnego w kontekście europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego i procesów globalnych; • związku między narodowym systemem akredytacji a strukturą państwa i modelem polityki szkolnictwa wyższego; • ładu akredytacyjnego, celów polityki i praktyki akredytacyjnej w powiązaniu z modelem szkolnictwa wyższego i statusem szkół wyższych; • zadań, kompetencji i instrumentów działania podmiotów akredytacyjnych; • zdolności instytucji akredytacyjnych przyczyniania się do rozwoju kultury i systemów zapewniania jakości w szkołach wyższych, a także przyczyniania się do trwałego zapewniania i rozwoju nauczania o „dobrej jakości”. "Jako osiągnięcia badawcze ujęte przez Autora w monografii warto wskazać: • szczegółową diagnozę procesu akredytacji w systemie szkolnictwa niemieckiego z całą jej złożonością struktury »landowej« i różnorodnością agencji akredytacyjnych; • przybliżenie w szczegółowej i usystematyzowanej warstwie zasad oceny jakości kształcenia czy też akredytacji w systemie szkolnictwa niemieckiego na poziomie uczelni wyższych; • znaczące wzbogacenie dorobku naukowego procesu akredytacyjnego, w tym oceny jakości kształcenia na poziomie szkolnictwa wyższego; • wypełnienie luki w dorobku polskiej myśli akredytacyjnej czy też oceny jakości kształcenia, identyfikacji związku procesów akredytacyjnych w szkolnictwie wyższym z dyscypliną nauki o polityce publicznej, która to dyscyplina w zakresie polityki naukowej i kształcenia w Polsce ma również dorobek początkujący; • otwarcie wielu pól badawczych przede wszystkim w analizach porównawczych systemu akredytacji w uczelniach niemieckich z państwami europejskimi czy też unijnym ogólnym modelem ewaluacyjnym jakości kształcenia; • otworzenie dla praktyki akredytacyjnej wielu możliwości kreatywnego modelowania procedur dla pożytku publicznego”. prof. zw. dr hab. Danuta Strahl, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

An extraordinary and unique document: Hoess was in charge of the huge extermination camp in Poland where the Nazis murdered some three million Jews, from the time of its creation (he was responsible for building it) in 1940 until late in 1943, by which time the mass exterminations were half completed. Before this he had worked in other concentration camps, and afterwards he was at the Inspectorate in Berlin. He thus knew more, both at first-hand and as an administrator, about Nazi Germany's greatest crime than did any save two or three other men. Taken prisoner by the British, he was handed over to the Poles, tried, sentenced to death, and taken back to Auschwitz and there hanged. During the period between his trial and his execution, he was ordered to write his autobiography. This is it. Hoess repeatedly says he was glad to write the book. He enjoyed the work. And finally the most careful checking has shown that he took great pains to tell the truth. Here we have, painted by his own hand, a vivid and unforgettable self-portrait of one of the great monsters of all time. To this are added portraits of some of his more spectacular fellow-criminals. The royalties from this macabre but historically important book go to the fund set up to help the few survivors from the Auschwitz camps.

Carl Schmitt (1888–1985) należał do grupy niemieckich intelektualistów, którzy mieli w swoich życiorysach mniej lub bardziej bliskie powiązania z nazizmem lat 1933–1945. Powiązania Schmitta były całkiem bliskie, jak o tym świadczy między innymi publikowany tu tekst z 1939/1941 roku, do pewnego stopnia rzadkość w polskim piśmiennictwie, które woli udostępniać przekłady prac pisanych przed inkryminowanym okresem lub po nim. Taka dokumentacja jest jednak potrzebna, a sam tekst, wykład z 1 kwietnia 1939 roku z końcowym rozdziałem dopisanym w 1941 roku, zawiera koncepcje interesujące dla politologa, nie mówiąc o historyku czy filozofie, który może obserwować „dialektyczne” napięcie między interesującą ideą a ewidentnym dążeniem do podbudowania nią realnej polityki Trzeciej Rzeszy. Te koncepcje to próba zastąpienia tradycyjnego prawa międzynarodowego, zdaniem Schmitta zbyt abstrakcyjnego, bo opartego na państwie i relacjach międzypaństwowych, prawem regulującym stosunki między „wielkimi obszarami”. Wielki obszar, Großraum, jest tu alternatywą dla Lebensraum, przestrzeni życiowej, kluczowego terminu nazistowskiego ekspansjonizmu. Jeśli przestrzeń życiowa jest biologiczna i rasistowska, to wielki obszar wyznacza promieniująca w danym regionie świata idea, wokół której skupiają się narody pod przewodem narodu najlepiej rozwiniętego. Schmitt był dla nazistowskich funkcjonariuszy zbyt „oportunistyczny” i jeszcze przed opublikowaniem tego tekstu, bo w 1936 roku, utracił możliwości kariery w strukturach państwa Hitlera.