Treść pracy jest dobrze osadzona w realiach przeprowadzonych badań, oparta na materiałach źródłowych i oryginalnych opracowaniach naukowych. Niektóre wnioski przeprowadzone przez Autora są konkretne i odważne, ale wiarygodne. Autor wyraźnie mówi o zagrożeniach związanych z banderyzmem, który jest ideologią antychrześcijańską i bałwochwalczą, odbiegającą od standardów cywilizacji europejskiej. Za tę profesjonalność i wiarygodność należy się Autorowi wielkie uznanie. Z recenzji ks. prof. Józefa Budniaka Autor dokonał w pracy analizy spojrzenia na unię brzeską z trzech różnych perspektyw […] Na przekór temu, co stara się wykazywać historiografia ukraińska […], prof. Osadczy wykazał, że jakkolwiek strona polska, kościelna i polityczna, nie była inicjatorem i konstruktorem unii — a jeśli nawet była, to jej udział nie był decydujący — jednakże dokonała pełnej adopcji unii. Oczywiście wiązała z nią swe cele eklezjalne, jak i polityczne, ale przede wszystkim była jej „przedmurzem”, do końca swego istnienia politycznego, a także i w czasie zaborów broniącym prawa unii do istnienia i wolności. Tym samym to Rzeczypospolita, tak często oskarżana o wrogość wobec unii, ponosiła wielorakie koszty bycia protektorką unii. Były to koszty przeciwstawiania się siłom zewnętrznym – głównie Moskwie, a potem Rosji oraz wewnętrznym: obozowi prawosławno-protestanckiemu wspieranemu z zewnątrz przez Moskwę (Rosję) i Prusy oraz kozakom, którzy byli wewnętrznymi wrogami unii numer jeden, a także masom chłopskim podburzanym przez wrogów unii podczas powstań i buntów, takich chociażby jak koliszczyzna czy ruch hajdamacki. Ogromną ceną krwi, jaką strona polska zapłaciła za wielowiekową opiekę nad unią, było ludobójstwo na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej, w czym czynny udział miało wielu wiernych i duchownych unickich. Z recenzji ks. prof. Stanisława Nabywańca

Treść pracy jest dobrze osadzona w realiach przeprowadzonych badań, oparta na materiałach źródłowych i oryginalnych opracowaniach naukowych. Niektóre wnioski przeprowadzone przez Autora są konkretne i odważne, ale wiarygodne. Autor wyraźnie mówi o zagrożeniach związanych z banderyzmem, który jest ideologią antychrześcijańską i bałwochwalczą, odbiegającą od standardów cywilizacji europejskiej. Za tę profesjonalność i wiarygodność należy się Autorowi wielkie uznanie. Z recenzji ks. prof. Józefa Budniaka Autor dokonał w pracy analizy spojrzenia na unię brzeską z trzech różnych perspektyw […] Na przekór temu, co stara się wykazywać historiografia ukraińska […], prof. Osadczy wykazał, że jakkolwiek strona polska, kościelna i polityczna, nie była inicjatorem i konstruktorem unii — a jeśli nawet była, to jej udział nie był decydujący — jednakże dokonała pełnej adopcji unii. Oczywiście wiązała z nią swe cele eklezjalne, jak i polityczne, ale przede wszystkim była jej „przedmurzem”, do końca swego istnienia politycznego, a także i w czasie zaborów broniącym prawa unii do istnienia i wolności. Tym samym to Rzeczypospolita, tak często oskarżana o wrogość wobec unii, ponosiła wielorakie koszty bycia protektorką unii. Były to koszty przeciwstawiania się siłom zewnętrznym – głównie Moskwie, a potem Rosji oraz wewnętrznym: obozowi prawosławno-protestanckiemu wspieranemu z zewnątrz przez Moskwę (Rosję) i Prusy oraz kozakom, którzy byli wewnętrznymi wrogami unii numer jeden, a także masom chłopskim podburzanym przez wrogów unii podczas powstań i buntów, takich chociażby jak koliszczyzna czy ruch hajdamacki. Ogromną ceną krwi, jaką strona polska zapłaciła za wielowiekową opiekę nad unią, było ludobójstwo na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej, w czym czynny udział miało wielu wiernych i duchownych unickich. Z recenzji ks. prof. Stanisława Nabywańca

[...] praca jest nowatorska, zarówno pod względem podjętej problematyki badań, jak i prezentowanej koncepcji pracy, a następnie jej realizacji. [...] Atutem pracy jest jasne i umiejętne określenie celu i hipotez badawczych, które sformułowano na podstawie własnej koncepcji badań i bardzo dobrej znajomości literatury, głównie anglojęzycznej. Nowością jest przybliżenie czytelnikowi problematyki związanej z geografią dzieci praz określonym przez autorkę potencjałem populacji dziecięcej na Ukrainie. Nowością jest również ujęcie przestrzenne tych badań. [...] Praca dostarcza wiedzy o niezindeksowanych dotąd zjawiskach i procesach towarzyszących rozwojowi populacji dziecięcej. Przyczyni się do poszerzenia warsztatu badań - szczególnie w zakresie metodycznym. Będzie też pierwszą publikacją, w literaturze przedmiotu badań, prezentującą tak szczegółowe badania dotyczące potencjału populacji dziecięcej. Z recenzji dr hab. Marii Soi

W ostatnich latach ukazało się sporo publikacji na temat Rzezi Wołyńskiej, ale książka Artura Marino jest na ich tle wyjątkowa. Autor opisuje tragiczne wydarzenia sprzed blisko osiemdziesięciu lat umieszczając je w szerokim kontekście polityczno-społecznym, historycznym oraz kulturowym, i próbuje zrozumieć, jak mogło dojść do tak strasznej zbrodni. Podczas lektury czytelnik uświadamia sobie, że temat Wołynia jest nadal aktualny. Nie tylko dlatego, że nierozliczone zbrodnie z przeszłości mogą mieć wpływ na obecne stosunki polsko-ukraińskie. Również dlatego, że na naszych oczach – nie tylko w Polsce – budzą się demony nacjonalizmu. Czytając książkę Artura Marino nietrudno skonstatować, jaka jest droga od haseł nacjonalistycznych do ich realizacji. Czasami bardzo krótka.

Bohdan Osadczuk) Beauvois odkrywa całe połacie nieznanych faktów i problemów, pomaga w istotny sposób sprawie przywracania pamięci historycznej Polakom, Ukraińcom i Rosjanom. Czyni to naprawdę sine ira et studio w imię maksymalnej rzetelności badacza... Chyba tylko bezstronny i neutralny historyk może dojść do przedstawiania procesów społecznych obarczonych w dotychczasowej historiografii trzech zainteresowanych czy, inaczej mówiąc, biorących udział w ówczesnym rozwoju sytuacji stron, w bardzo odmienny sposób zaangażowanych, balastem mitów i uprzedzeń...

Naprawdę ciepło było. Wyjątkowo ciepło. I cicho. Oni szli z bronią. […] Pięciu było tych banderowców. Wszyscy uzbrojeni. Szli szybko, zamaszyście, od strony Derewka w stronę Lubieszowa. Przeraziliśmy się. Przecież nasz tato pojechał do miasta! Zginie! Niewiele minęło czasu, a dym zaczął lecieć i unosić się nad miastem. […] A tu nagle tato jedzie! Wraca z Lubieszowa, stoi na wozie, konia popędza, a konia miał takiego dobrego, młodego. […] Gdy wpadł do domu, zaraz zaczął opowiadać. Jeden Ukrainiec mu dał znak, powiedział: „Oni tu przyszli”. Chyba tylko to powiedział: „Oni tu przyszli”. I tato od razu zrozumiał.

Ramy chronologiczne pracy wyznaczają lata 1944–1989. Pierwsza z dat wskazuje początek aktywności Urzędu Bezpieczeństwa (UB) wykazującego w tym czasie pierwsze oznaki zaangażowania w rozwiązanie problemu ukraińskiego. Kolejne lata stoją pod znakiem systematycznie rosnącego udziału UB w zwalczaniu ukraińskiego podziemia niepodległościowego, przesiedleniach ludności ukraińskiej i jej kompleksowej kontroli po zakończeniu deportacji. Za cezurę wewnętrzną kończącą pierwszy etap rozważań uznałem rok 1954 – finał działań operacyjnych w ramach operacji „C-1”, kres najintensywniejszych i najbrutalniejszych działań „bezpieki” wobec Ukraińców w Polsce. W tym samym roku doszło do przebudowy struktur i redukcji stanów osobowych aparatu bezpieczeństwa. Znacznie spadły liczba spraw operacyjnych i stan wykorzystywanej agentury. Drugi podokres rozpoczyna rok 1955, w którym coraz częściej można dojrzeć przykłady dostosowania się organów bezpieczeństwa do zmieniającej się sytuacji politycznej i społecznej: silnej odgórnej krytyki dotychczasowych metod działalności, stopniowego otwierania granic i uaktywnienia ukraińskich środowisk akademickich. Nieco później dojdzie do utworzenia Ukraińskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego (UTSK) i odnowienia duszpasterstwa greckokatolickiego mających istotne znaczenie nie tylko dla podtrzymania odrębności mniejszości ukraińskiej, ale też dla kierunku działań policji politycznej, określanej od listopada 1956 r. mianem Służby Bezpieczeństwa (SB). Za umowną cezurę końcową uznałem schyłek 1989 r., kiedy to faktycznie zakończono aktywne rozpracowanie Ukraińców w Polsce. Czynności podjęte w okresie styczeń–maj 1990 r. polegały już tylko na formalnym zamknięciu dotychczasowych spraw operacyjnych i sporządzeniu w związku z tym nadzwyczaj lakonicznych ostatnich notatek. (Ze wstępu)

Autorka [monografii] podjęła się opisu tekstu nagrobnego, co jest ważnym aktem werbalnego wyrażanie pamięci o tych, których wśród nas już nie ma. Wprawdzie tekst ten na gruncie polskim został już opisany, jednak jeszcze nikt nie podjął się analizy inskrypcji powstałych w dwóch dość odmiennych, choć słowiańskich, kulturach narodowych - katolickiej i prawosławnej. Jest to novum w prezentowanej pracy. Tekst inskrypcji bowiem nie powstaje jako powielanie neutralnego schematu (czy inwariantu). Zawsze odnosi się do tradycji kulturowej, w której żył zmarły i w której żyje fundator nagrobka oraz tekstu inskrypcji. Te cechy widoczne są zwłaszcza w części inicjalnej i finalnej inskrypcji. Z tego względu dobrze, że autorka dużo uwagi poświęciła opisom tekstów polskich i ukraińskich (czasami też rosyjskich). Pogranicze bowiem to przestrzeń, w której funkcjonują nie tylko dwie kultury, ale również trzecia, dążąca do likwidacji opozycji "swój - obcy" i przekształcenia jej w opozycję "swój/mój - inny/nie mój". Inny zezwala na włączenie go do mojej kultury mimo pewnej odmienności (symbioza z zachowaniem odmienności). Skutkuje to dobrowolnym przejmowaniem elementów obcej kultury i wprowadzeniem ich do swojej, czyli wzbogaceniem kultury docelowej. [...] Mieszanie się zjawisk kulturowych widać również w analizowanych przez Autorkę tekstach. Z recenzji prof. dr. hab. Mieczysława Balowskiego (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)

Sabotaże nacjonalistów ukraińskich oraz akcja represyjna władz polskich w Małopolsce Wschodniej w 1930 roku w świetle dokumentów

„Riabczuk prezentuje na Ukrainie odważne i nowatorskie poglądy (…) Ośmiela się przełamywać narodowe mity, ożywia tok narracji dzięki inteligentnemu poczuciu humoru, co potęguje chęć czytania. Ironia i wolność, charakteryzujące jego pisarstwo, przywodzą na myśl najsławniejszych pisarzy polskich. Riabczuk wychodzi poza tradycyjne kategorie i stereotypy pisarstwa. Portret Ukrainy, który prezentuje w swoich książkach, jest pesymistyczny i niepokojący. A jednak sam fakt istnienia na Ukrainie tak wolnego, tak inteligentnego ducha jest dobrym powodem, by nie tracić nadziei”. Alen Besançon, przedmowa do „De la ‚Petite Russie’ a l’Ukraine” Mykoła Riabczuk (ur. 1953 w Łucku) – absolwent Politechniki Lwowskiej i Instytutu Literackiego im. M. Gorkiego w Moskwie. Był zastępcą redaktora naczelnego miesięcznika „Wseswit” oraz wiceredaktorem czasopisma „Krytyka”. W Polsce ukazały się przekłady jego książek „Od Małorosji do Ukrainy” (2002), „Dwie Ukrainy” (2004, druga edycja 2006), „Ogród Metternicha” (2011), „Ukraina. Syndrom postkolonialny” (2015). Laureat nagrody Fundacji Polcul, kwartalnika „Akcent” oraz odznaczony odznaką honorową „Bene Merito” nadawaną przez Ministra Spraw Zagranicznych RP za działanie na rzecz dobrych stosunków polsko-ukraińskich. Obecnie pełni funkcję przewodniczącego ukraińskiego PEN Clubu i jurora Nagrody Literackiej Europy Środkowej „Angelus”. Jest współpracownikiem Instytutu Badań Politycznych i Etnonarodowych Narodowej Akademii Nauk Ukrainy, prowadzi gościnne wykłady na Ukraińskim Uniwersytecie Katolickim we Lwowie oraz w Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego.

Za co bylibyście gotowi dziś życie? Nie przed wiekami, ale kilka lat temu; nie gdzieś daleko stąd, ale tuż za naszą wschodnią granicą; nie wielcy mężowie stanu, ale zwykli ludzie - porzucili bezpieczne prace i wygodne łóżka, żeby walczyć o bliskie im wartości - wolność i demokrację. Najnowsza książka wybitnej amerykańskiej historyczki Marci Shore pokazuje ludzką twarz wydarzeń, które dla większości z nas były tylko kolejnym newsem na ekranie telewizora. Rozmawiając z tymi, którzy w zimę 2013–14 ruszyli na Majdan autorka z empatią przygląda się pojedynczym ludzkim historiom pozwalając nam się w nich przejrzeć i zobaczyć w nich samych siebie. Ten żywy, drobiazgowy wręcz portret młodych i starszych, ludzi różnych zawodów i o szerokim spektrum sympatii politycznych układa się w spójną historię o ludzkiej solidarności i sile.

„Na Zachód” i „z dala od Moskwy”? to próba historycznoliterackiej rekonstrukcji fragmentu działalności publicystycznej jednego z najgłośniejszych pisarzy ukraińskich lat dwudziestych XX wieku Mykoły Chwylowego (1893–1933). Przedmiotem analiz są trzy najważniejsze cykle pamfletów pisarza: Quo vadis, Myśli pod prąd oraz Apologeci grafomaństwa, stanowiące nerw debaty dotyczącej nowoczesnej literatury i kultury ukraińskiej, toczącej się w latach 1925–1928, która odbiła się głośnym echem w Ukrainie radzieckiej oraz ZSRR. Józef Stalin, śledząc jej przebieg, grzmiał: „Podczas gdy zachodnioeuropejscy proletariusze i ich partie komunistyczne pełne są sympatii dla «Moskwy» i z zachwytem patrzą na sztandar powiewający w Moskwie, ukraiński komunista Chwylowy nie ma dla «Moskwy» żadnych innych słów prócz wezwania do działaczy ukraińskich, aby «czym prędzej» uciekali od «Moskwy»”. Gruntowna analiza publicystyki Chwylowego łączy się w książce z szerokimi ujęciami kontekstualnymi wybranych problemów jego pisarstwa (człowiek Faustowski, psychologiczna Europa, upodrzędnienie postkolonialne).

Krym jest półwyspem na Morzu Czarnym, gdzie przewinęło się wiele cywilizacji. W XV-XVIIII wieku istniało tam państwo Tatarów Krymskich, znane w historii jako Chanat Krymski. Monografia pokazuje dzieje Tatarów Krymskich w warunkach zmieniających się uwarunkowań geopolitycznych nad Morzem Czarnym. W wyniku rozpadu Złotej Ordy w 1427 roku, Chanat Krymski stał się regionalnym mocarstwem. Stanowił dość uciążliwe sąsiedztwo dla wszystkich państw Europy Wschodniej.

Dogmat amerykańskiego prymatu i jego geostrategiczne imperatywy zawarte w słynnej Wielkiej szachownicy Zbigniewa Brzezińskiego od dawna stanowią kanon operacyjny dla Departamentu Stanu, Jastrzębi, Neokonserwatystów i wielu amerykańskich polityków. Można powiedzieć, że od upadku Związku Radzieckiego, realizacja wielkiej strategii Brzezińskiego posuwała się w gorączkowym wręcz tempie, pożerając byłe radzieckie satelity, a następnie przekształcając je w przyszłe bazy NATO. Ostatecznym celem tych posunięć było zneutralizowanie rosyjskiej, ale także chińskiej, niepodległości i ekonomicznej żywotności, a tym samym pozbawienie tych krajów zdolności do sprawowania władzy w Eurazji. Ukraińska szachownica opowiada o historycznych i geostrategicznych posunięciach Zachodu, przedsięwziętych w celu przejęcia kontroli nad euroazjatyckim lądem. Autorzy poddają ostrej krytyce łamanie obietnic i traktatów, geostrategiczne błędy oraz fundamentalizm Wielkiej szachownicy, który katalizował ponowne pojawienie się Rosji jako globalnej potęgi i przeniósł geostrategiczny punkt ciężkości na Wschód, kreując klęskę tam, gdzie miał przynieść zwycięstwo. Jednym z najważniejszych punktów strategii Brzezińskiego wobec Rosji od zawsze była Ukraina. Książka Natylie Baldwin i Kermita Heartsonga niczym walec przejeżdża po oficjalnej wersji wydarzeń rewolucji na kijowskim Majdanie, wojny w Donbasie i aneksji Krymu. Autorzy ujawniają ukryte fakty i prawdziwe przyczyny tych wypadków z pasją dokumentalistów.

Książkę poświęcono głębokim i radykalnym przemianom, które miały miejsce na terenie obwodu lwowskiego w okresie powojennym na drodze procesu wszechobecnej sowietyzacji. Dążąc do ponownej aneksji terenów podbitych we wrześniu 1939 roku, państwo sowieckie zmusiło większość ludności polskiej do opuszczenia obwodu i osiedlenia się w centralnej i zachodniej Polsce oraz osiedliło w obwodzie własnych komunistycznych urzędników, zdemobilizowanych żołnierzy i ludność ukraińską deportowaną z powojennej Polski. Pomimo oporu ukraińskiego i polskiego podziemia, siły sowieckie kierowane przez funkcjonariuszy NKWD-MWD oraz NKGB-MGB-KGB zdołały doszczętnie rozbić swych przeciwników na polach bitew lub przez masowe aresztowania. Rozprawa z antysowieckim podziemiem była niezbędna, aby administracja zdołała wykonać swoje zadania na terenach okupowanych, a następnie przyłączonych do ZSRS. Lokalne władze obwodowe kierowane przez grono „wschodnich” komunistów, którzy powrócili do Lwowa w 1944 r. wraz z Armią Czerwoną, były w pełni zależne od swojego kijowskiego i moskiewskiego kierownictwa i odegrały swą rolę w procesie sowietyzacji m.in. przez likwidację struktur Cerkwi greckokatolickiej, kolektywizację rolnictwa i zastraszenie inteligencji przy pomocy masowego terroru. Aresztowano, represjonowano i skazano na karę śmierci lub pobyt w łagrach tysiące osób. W okresie tym, trwającym zaledwie osiem i pół roku, władze sowieckie zdołały radykalnie zmienić obraz wielonarodowego i wielokulturowego polsko-ukraińskiego pogranicza oraz – przede wszystkim – miasta Lwowa, przekształconego w główny ośrodek przemysłowy i polityczny Zachodniej Ukrainy.

Tom stanowi swoistą kontynuację publikacji „Aktualne problemy współczesnego konstytucjonalizmu (na przykładzie Ukrainy i Rzeczypospolitej Polskiej)”, jaka ukazała się w 2017 r. w Kijowie, w koedycji obu uniwersytetów. Przyjętym zamiarem jest coroczne, naprzemienne wydawanie prac zbiorowych autorstwa pracowników naukowych obu ośrodków. Obu stronom przybliża to problemy prawne każdego z państw. Służy to intensyfikacji współpracy, przebiegającej także w innych formach. Jej wyrazem są m.in.: udział pracowników z referatami na konferencjach naukowych oraz publikacja artykułów w czasopismach wydziałowych. Interdyscyplinarne podejście służy naukowemu rozwojowi obu ośrodków akademickich. Doświadczenia polskie mogą nadto okazać się przydatne stronie ukraińskiej na drodze do integracji europejskiej. Prezentacja problemów prawnych po stronie ukraińskiej przybliża je nauce polskiej, ułatwia zrozumienie zachodzących procesów oraz dialog w rozwoju nauki.

In 1932-33, nearly four million Ukrainians died of starvation, having been deliberately deprived of food. It is one of the most devastating episodes in the history of the twentieth century. With unprecedented authority and detail, Red Famine investigates how this happened, who was responsible, and what the consequences were. It is the fullest account yet published of these terrible events. The book draws on a mass of archival material and first-hand testimony only available since the end of the Soviet Union, as well as the work of Ukrainian scholars all over the world. It includes accounts of the famine by those who survived it, describing what human beings can do when driven mad by hunger. It shows how the Soviet state ruthlessly used propaganda to turn neighbours against each other in order to expunge supposedly 'anti-revolutionary' elements. It also records the actions of extraordinary individuals who did all they could to relieve the suffering. The famine was rapidly followed by an attack on Ukraine's cultural and political leadership - and then by a denial that it had ever happened at all. Census reports were falsified and memory suppressed. Some western journalists shamelessly swallowed the Soviet line; others bravely rejected it, and were undermined and harassed. The Soviet authorities were determined not only that Ukraine should abandon its national aspirations, but that the country's true history should be buried along with its millions of victims. Red Famine, a triumph of scholarship and human sympathy, is a milestone in the recovery of those memories and that history. At a moment of crisis between Russia and Ukraine, it also shows how far the present is shaped by the past.

Kultura ukraińska, rozumiana jako całokształt dorobku duchowego i materialnego narodu ukraińskiego, gromadzony, utrwalany i pomnażany w ciągu ponadtysiącletnich jego dziejów, jest zjawiskiem odrębnym i niepowtarzalnym, stanowi zarazem nieodrodną część kultury europejskiej. Jej powstawanie i kształtowanie odbywało się w drodze asymilacji przez system rodzimych tradycji wartości cywilizacji zachodniej, w tym spuścizny starożytnej Grecji, Rzymu oraz judeochrystianizmu. Na każdym etapie swojego rozwoju kultura ukraińska wychodziła poza opłotki etnocentryzmu i partykularyzmu, wytrwale otwierała się na impulsy płynące z zewnątrz, zwłaszcza z Zachodu. Proces ten owocował licznymi przełomami i zwrotami, dramatyzmem wielowiekowych heroicznych zmagań całego narodu. Wątek jednoczenia się kultury ukraińskiej z Zachodem stanowi jeden z głównych motywów przewijających się w niniejszym Leksykonie, potwierdzając tezę o jej otwartości we wszystkich aspektach ludzkiej działalności – indywidualnych i zbiorowych: sztuki, nauki, języka, literatury, filozofii i dziejopisarstwa, wartości światopoglądowo-etycznych i zasad współżycia, budowania instytucji ustrojowych i społecznych oraz form gospodarowania. W tym kontekście autor wyeksponował też związki łączące naród polski z ukraińskim w przeszłości i teraźniejszości.

Z dala od kurortów i wygód, za to z pasją godną znamienitych podróżników i odkrywców, Piotr Kulczyna - na co dzień leśniczy - po wielokroć przemierzył krainy rozciągające się na wschód od Polski. To nie przypadek, bowiem drzemało w nim pragnienie poznania własnych korzeni sięgających Podola. Na tym jednak nie poprzestał… Z biegiem lat stał się ekspertem już nie tylko w dziedzinie Kresów Wschodnich, ale też wytrawnym kierowcą offroadowym. Z synami, czy też innymi towarzyszami podróży, co roku pokonywał tysiące kilometrów na czele własnego teamu. Nie tyle z myślą o rekordowo długich dystansach, co w poszukiwaniu kolejnych przygód związanych z poznawaniem ludzi, (nie)obcych mu kultur i ciekawych miejsc. Z czasem wspólnym mianownikiem wypraw stała się również terenowa toyota, która mimo poważnej metryki służy podróżnikowi przez kolejne lata.

Pan Profesor Zenon Błądek podjął się napisania czwartej publikacji dotyczącej dróg Opatrzności Bożej w odbudowie Archidiecezji Lwowskiej w latach 1991-208, po latach jej niszczenia przez komunistyczne władze radzieckie. Na tę ofiarna pracę - będącą świadectwem tego, który przez lata bezinteresownie pracował w Archidiecezji Lwowskiej nad odbudowaniem świątyń i domów parafialnych, mogłem patrzeć z podziwem i wdzięcznością. Nie mnie osądzać co dokonało się w Archidiecezji Lwowskiej w latach mojego posługiwania, ale jedno jest pewne: Opatrzność sprawiła to, co się zmieniło wtedy. Wszystko, co dokonuje się, jest dziełem Bożej łaski. Ze wstępu ks. Marian Kard. Jaworski